لازمه‌‌های دبیر آینده شورای توسعه فرهنگ قرآنی
گروه فعالیتهای قرآنی ــ محمدحسین فریدونی معتقد است که «با پذیرش رویه رایج گردش مدیران و با توجه به تغییر ریاست شورای توسعه فرهنگ قرآنی انتظار می‌رود که مسئولیت دبیری شورا به فرد واجد شرایط دیگری سپرده شود. فضای گفتمانی فعالان قرآنی و تحرک برخی گروه‌های صاحب نفوذ نیز حاکی از تحقق این تغییر است».
تغییر دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی که مقام ریاست شورای توسعه فرهنگ قرآنی را نیز براساس قانون برعهده خواهد داشت، بازار گمانه‌زنی‌ها در مورد تغییرات در مهم‌ترین نهاد قرآنی کشور را داغ کرده است.
«محمدحسین فریدونی» از مؤثرترین افراد در تدوین و تصویب نخستین سند جامع قرآنی کشور با عنوان «منشور توسعه فرهنگ قرآنی»، یادداشتی را در اختیار ایکنا قرار داده و در آن به ویژگی‌های جایگاه دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، لزوم تغییر و آینده شورا پرداخته است.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا؛ خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به اهل آن بسپارید و چون در میان مردم داوری می‌کنید به عدالت داوری کنید. چه خوب است آنچه خداوند شما را به آن پند می‌دهد که خدا همواره شنوا و بیناست.(نساء/ 58)
1- گردش مدیران یکی از واقعیات علمی و تجربی جهان امروز است که درباره آن تحقیق و مقالات متعددی نگارش شده است. تا آنجا که آن را به امری بدیهی در نظام‌ها تبدیل کرده است. در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز این امر از ابتدا مورد اهتمام بوده است. اگرچه در قانون اساسی تنها برای رئیس‌جمهور محدودیت دو دوره انتخاب متوالی آمده است، اما در مقام اجرا به گونه‌ای عمل شده است که مدیران عالی کشور معمولاً حداکثر دو دوره متوالی در مسئولیت‌ها بوده‌اند. دأب مقام معظم رهبری در انتخاب رئیس قوه قضائیه، نمایندگان معظم‌له در بخش‌های مختلف و انتخاب رؤسای سازمان‌های تحت امر، نیز حاکی از توجه خاص ایشان به گردش مدیران در کشور است.
2- مطابق آیین‌نامه شورای توسعه فرهنگ قرآنی، دبیر این شورا برای مدت سه سال از میان صاحب‌نظران برجسته امور قرآنی کشور توسط دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی (رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی) انتخاب و منصوب می‌شود. برای اولین بار، دبیر شورا در تاریخ 13 تیر 1388 منصوب و در تابستان 1391 تمدید حکم شده است. با پذیرش رویه رایج گردش مدیران و با توجه به تغییر ریاست شورای توسعه فرهنگ قرآنی انتظار می‌رود که این مسئولیت به فرد واجد شرایط دیگری سپرده شود. فضای گفتمانی فعالان قرآنی و تحرک برخی گروه‌های صاحب نفوذ نیز حاکی از تحقق این تغییر است.
3- انتخاب حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی به دبیری شورای توسعه فرهنگ قرآنی در سال 1388 یکی از بهترین انتخاب‌ها در مجموعه دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده است که باید این حُسن انتخاب را به آقای دکتر مخبردزفولی، رئیس سابق شورای توسعه تبریک گفت. دوران 9ساله مسئولیت آقای محمدی را می‌توان دوران تولد و تثبیت جایگاه شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌های وابسته آن در نظام حقوقی و تشکیلاتی کشور نامید. ارتقای جایگاه تشکیلاتی امور قرآنی در دستگاه‌ها به ویژه وزارتخانه‌های سه‌گانه فرهنگی، تعامل و جلب حمایت حقوقی و اعتباری مجلس شورای اسلامی، تصویب اسناد راهبردی سه‌گانه اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی و تثبیت جایگاه صندوق مشارکت برای حمایت از اجرای اسناد مذکور هر یک اقدامات در خور توجهی است که ظرفیت‌های موجود مادی و معنوی برای امور قرآنی کشور را چند برابر کرده است. لذا باید قدردان این نعمت بود و برای ایشان و دیگر خادمان قرآنی دعا و آرزوی توفیق بیشتر کرد. البته یقیناً آقای محمدی نیز مانند سایر مدیران بخش‌های مختلف کشور اشکالات و ضعف‌هایی در نگرش یا سبک مدیریتی و رفتاری داشته است که موجب مشکلاتی شده یا فرصت‌هایی را فوت کرده است، اما همین مقدار کار انجام شده در دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌های وابسته، در مقایسه با سایر حوزه‌های فرهنگی کشور کم نظیر است.
4- جایگاه دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی جایگاهی مهم و دارای ظرفیت‌های متعدد برای تأثیر در روند تحقق منشور و نظام فرهنگی کشور است. مطابق آیین‌نامه شورا، دبیر در جایگاه قائم مقام رئیس شوراست. تجربه سنوات گذشته هم حاکی از آن است که در مقام عمل، ریاست شورا ورود چندانی در امور نمی‌کند و جریان امور توسط دبیر شورا تمشیت و عملیاتی می‌شود.
5- منشور توسعه فرهنگ قرآنی دارای ابعاد و رویکردهای مهمی است که تحقق آن مستلزم ایجاد و استفاده ویژه از ظرفیت‌های انسانی و مدیریتی کشور است. این رویکردهای سه‌گانه عبارت‌اند از؛ الف – ساماندهی و هماهنگ‌سازی فعالیتهای قرآنی کشور ب- فرهنگ‌سازی قرآنی در جامعه به معنای فضاسازی قرآنی و تربیت قرآنی آحاد جامعه ج- نظام‌سازی قرآنی به معنای جریان یافتن آموزه‌های قرآنی در نظام فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور هستند.
6- انتظار می‌رفت که موضوع ساماندهی و هماهنگی فعالیتهای قرآنی در کوتاه مدت به سرانجام برسد، اما ضعف تشکیلات و نیروی انسانی کمیسیون‌ها در کنار تنوع نگاه فعالان قرآنی ملی و اختلاف جهت‌گیری‌های آنان این روند را طولانی کرده است. اقتضای مدیریت چنین فضایی آن است که دبیر آینده شورا نگاهی اخلاق‌مدار و حکمت‌مدار و نه کارکردگرایانه و احیاناً شخصی، به امر ساماندهی داشته باشد.
7- مسئولیت پیگیری دو رویکرد فرهنگ‌سازی قرآنی یعنی توسعه فضاسازی قرآنی و توسعه تربیت قرآنی برعهده دو کمیسیون تبلیغ و ترویج و آموزش عمومی قرآن است. در این میان دبیر شورا باید توانایی راهبری و هدایت کار کمیسیون‌ها و تقویت نقش آن را داشته باشد. به همین اقتضا چنین فردی باید علاوه بر سواد بالای قرآنی، آشنایی با حوزه تعلیم و تربیت و فرهنگ، هنر و رسانه داشته باشد.
8- نظام‌سازی قرآنی رویکرد اساسی منشور و پیگیری آن وظیفه اصلی دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان بخش تخصصی قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی است. تولید علم برای نظام‌سازی در بستر حوزه و دانشگاه انجام می‌شود و تولیت آن با کمیسیون پژوهش و آموزش عالی قرآنی است، اما تبادل و انتقال نهادینه مضامین قرآنی نظام‌ساز از نقطه اتکای شورای عالی انقلاب فرهنگی امکان‌پذیر است. این مطالبه در سال‌های گذشته وجود داشته و یقیناً با توجه به تحولات کشور در سال‌های آتی تشدید خواهد شد. بنابر این ضروری است، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی فردی آشنا با روش اجتهادی و معارف تخصصی قرآنی و آشنا با ادبیات نظامات اجتماعی باشد تا بتواند حلقه اصلی تعامل گفتمانی میان متخصصان معارف قرآنی و علوم انسانی باشد.
9- آنچه بیان شد، ویژگی‌هایی را برای دبیر آینده شورای توسعه فرهنگ قرآنی ضروری می‌نماید که تحقق بیرونی آن در شخصیتی با دانش و منش راهبردی، فاضل و اهل تحقیق در معارف قرآن و عترت، آشنا با ادبیات و فرآیندهای علمی و فرهنگی، متقی در گفتار و عمل، انقلابی و معتقد به نظام، امام(ره) و مقام معظم رهبری و نهایتاً مورد اعتماد خادمان پژوهشی، آموزشی و تبلیغی ترویجی قرآنی باشد. الحمدلله از میان شخصیت‌های فرهنگی حوزوی که سابقه کار در حوزه قرآنی دارند و از قرابت فکری با دبیر جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی برخوردارند چنین افرادی قابل شناسایی و معرفی هستند. بدترین نوع نگاه به جایگاه دبیرخانه شورای توسعه آن است که آن را در سطح هماهنگی فعالیتهای مربوط به مسابقات تلاوت، آموزش عمومی و امور موسسات قرآنی که از شئون کارگروه‌های وابسته یا خود کمیسیون‌های شوراست، پایین بیاورند و به دنبال معرفی افرادی باشند که تجربه در این حوزه‌ها دارند و با وجود شهرت قرآنی متأسفانه گاه حتی توانایی ترجمه ساده قرآن را ندارند».
انتهای پیام
ضمن ارج گذاری به خدمات حجت الاسلام محمدی ضرورت تغییر دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی امری اجتناب ناپذیر و نیاز جدی است.
نظام سازی، هماهنگی و تجمیع نهادهای حاکمیتی در یک نهاد و بکارگیری از ظرفیت عظیم مردمی مهم ترین ماموریت رئیس جدید و دبیر آینده خواهد بود دقیقا همان فرصت سوزی و غفلتی که در دوران استاد حمید محمدی صورت گرفت و نقش دبیرخانه و شورای توسعه به سطحی نازل یافت و مصوبات اخیر در حوزه تشکل ها و اتحادیه ها اوج ابتذال و اضمحلال شورای توسعه فرهنگ قرآنی شد.
البته ایشون اصلح هستن برای احراز این سمت
به نظر مي رسد چرخش مديريت در حوزه فعاليت هاي قرآني از « نگاه سنتي و خُرد » به « نگاه سيستمي و كلان » اجتناب ناپذير است.
بايد گفت بيش از يك دهه از ضرورت چنين تغييري در جامعه قرآني كشور گذشته است.
امروز هم خيلي دير است ولي بايد انجام شود.
اصرار و تلاش بر حفظ روش هاي غلط و كليشه اي نه تنها بي فايده، بلكه خطرناك و واژگون كننده است.
اما اغلب مديران به جاي اجراي قوانين، نظرات خود را مقدم مي دارند.
به همين دليل
مديران اگر قرآني نباشند ولي مجري قوانين و مصوبات باشند مي توان اميدي به اصلاح داشت.