چرا شهید بعد از شهادت نیز پیش‌تر می‌رود/ زندگی رهایی و رفتن تا بی‌نهایت است

 انسان تنها‌ موجودی است که از دو بُعد فیزیکی و متافیزیکی و یا به دیگر سخن جسمانی و روحانی برخوردار است، این بُعد روحانی است که قدر و مرتبه او را نیز بالا می‌برد و این موجود را از دیگر موجودات پهنه گیتی متمایز می‌کند. اگر روحانیت از انسان گرفته شود، او نیز همان «حیوان ناطقی» است که احیاناً در منطق و فلسفه تعریف می‌شود، اما اگر به تقویت معنویت و بُعد روحانی خود بپردازد که ریشه در فطرت توحیدی او دارد چنانکه فرمود «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا»، در این صورت او «حیّ متأله» خواهد بود.

بنابراین و به صورت اجمال، می‌توان بیان کرد که انسان‌ها نیازمند یک سیر به سوی الله هستند و اتفاقاً بنا به تصریح قرآن که «يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ»، در این سیر نیز حضور دارند. سیری که در عوالم وجودی آنها یا بهتر بگوییم نفس انسان‌ها صورت می‌گیرد و این سیر و حرکت در راستای تقویت همان بُعد روحانی است. حال برای اینکه این اتفاق در زندگی رخ دهد، هر انسانی نیازمند داشتن نوعی سبک زندگی متعالی است که بی‌شک غنی‌ترین الگو را قرآن و اهل بیت(ع) ارائه کرده‌اند.

به منظور آشنایی بیشتر به سبک زندگی اسلامی و الهی که دید انسان را به زندگی تغییر می‌دهد و او را در یک مسیر توحیدی وارد می‌کند، با حجت‌الاسلام والمسلمین احمد پناهیان، استاد و پژوهشگر حوزه و دانشگاه به گفت‌وگو نشتیم.

حجت‌الاسلام پناهیان در ابتدای سخنان خود با اشاره به روایتی از امام علی(ع) بیان کرد: امیرالمومنین(ع) جمله‌ای زیبایی دارند که می‌فرمایند «لا حياةَ إلاّ بالدِّينِ». در واقع امام(ع) از آن طرف فرموده‌اند که اصلاً زندگی و حیات نیست، جز با دین. از آن طرف به محض اینکه جمود یقین یا سردی ایمان صورت گرفت، فرمودند که اصلاً چنین چیزی مرگ است و حیات نیست. اساساً معنا و مفهوم زندگی، این گونه الهی زیستن است.

پایداری و شیرینی؛ مولفه‌های یک زندگی برتر

این پژوهشگر حوزه دین تصریح کرد: جمله‌ای را امام راحل(ره) بسیار تکرار می‌کردند که «حیات عقیدة و جهاد». زندگی یک ایمان، عقیده و آرمان است و بعد در راه رسیدن به این عقیده و آرمان، جهد و تلاش لازم است. وقتی می‌خواهیم از زندگی صحبت کنیم، یعنی از آن چیزی صحبت می‌کنیم که خداوند ما را برای همان آفریده است که در واقع یک زندگی ابدی و نه صرفاً مادی است. وقتی از سبک زندگی صحبت می‌کنیم، از مدلی حرف می‌زنیم که یک زندگی پایدار و گوارایی را برای ما رقم می‌زند، بنابراین باید هم شیرین و گوارا باشد و هم پایدار.

پناهیان در ادامه افزود: همچنین به صورت قلبی، ذاتی و فطرتی نیز متمایل این زندگی هستیم. اگر دیگران می‌گویند که باید این دو روزه دنیا را طوری طی کرد که بگذرد، اساساً این را که محدود به همین دوران اندک باشد، زندگی نمی‌دانیم و زندگی دو روزه را قبول نداریم و می‌گوییم ارزش وقع نهادن ندارد.

این پژوهشگر حوزه دین بیان کرد: معتقد به زندگی پایدار هستیم و این برای بشر و انسانی که هنوز فطرتش سالم است و حتی احتمال دارد هنوز با حقایق الهی و اسلامی آشنا نشده باشد. اساساً اینکه ابتدا از طریق توده‌های مردم به انبیاء(ع) توجه می‌شد به این دلیل بود که بر اساس فطرت آن‌ها سخن می‌گفتند. اسلام نیز همین گونه است؛ چنانکه فرمود «حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ؛ خدا مقام ایمان را محبوب شما گردانید و در دل‌هاتان نیکو بیاراست».

زندگی یعنی رهایی و تا بی‌نهایت رفتن

وی پیرامون این بخش از آیه تصریح کرد: خداوند فرمود که این آیه و نشانه یعنی اسلامی که پیامبر(ص) از طرف من، برای شما دارد و عرضه می‌شود را در درون دل‌های شما محبوب قرار دادم و آنچه از پیامبر(ص) و انبیاء(ع) عرضه می‌شود، یک زندگی برتر بوده که در همه ابعادش برتر است. فهم، درک، علم، آگاهی و دانایی‌اش نیز در قله قرار دارد که این قدرت نیز در حوزه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، عبادی، معنوی و روحی وجود دارد و انسان در همه حوزه‌ها به قدرت و قله‌ای می‌رسد که دستور دین است.

پناهیان بیان کرد: خدای متعال وقتی فرمود که شما را برای عبودیت آفریدم، در پرتو عبودیت باید به جمله امام حسین(ع) که بسیار زیباست توجه داشت. امام(ع) در مورد آیه «وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ؛ و جن و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا بپرستند»، فرمودند «أَیُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّ اَللَّهَ جَلَّ ذِکْرُهُ مَا خَلَقَ اَلْعِبَادَ إِلاَّ لِیَعْرِفُوهُ، فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ وَ اِسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاهُ»؛ وقتی به تو می‌گویم بنده باش، یعنی از قید بندگی همه آزاد باش. این یعنی رهایی، به این رهایی زندگی می‌گوییم. رهایی حقیقی انسان، در یک مسیر، در یک افق و آسمان بسیار باطراوت و زیبا و تا بی‌نهایت رفتن است.

وی در ادامه افزود: وقتی در این مسیر رشد می‌کنید و با خدای متعال مأنوس می‌شوید، اگر در زمره شهدا نیز باشید خدای متعال همچنان شما را رشد می‌دهد و پیش‌تر می‌برد. پیامبر(ص) در مورد شهدا روایتی دارند که اگر بخواهیم سبک زندگی را مطرح کنیم باید در ابتدا سراغ شهدا برویم، چون بهترین مدل زندگی را آن‌ها زیسته‌اند. امام علی(ع) نیز فرمودند «اَللَّهُمَّ اِنَّکَ عَمِلْتُ سَبِیلاً مِنْ سُبُلِکَ فَجَعَلْتَ فِیهِ رِضَاکَ وَ نَدَبْتَ إِلَیْهِ أَوْلِیَاءَکَ»، خدایا یک مدل زندگی و سبک زندگی را تو به بندگانت آموختی و البته از اولیاء خاص و دوستان ویژه خودت دعوت کردی که این طور زندگی کنند و آن هم عبارت است از زندگی یک مجاهد فی سبیل الله و شهید است.

پناهیان بیان کرد: در این فرمایش امام(ع) شهادت را یک مدل زندگی تعریف می‌کنند و واقع آن نیز همین است. اگر هم شهدا را مثال می‌زنیم، دلیلش این است که خودشان بهترین مدل برای زندگی هستند. در همین سال‌های اخیر بود که مقام معظم رهبری، به مسئولان آموزش و پرورش فرموده بودند که این نوجوان‌ها به الگو نیاز دارند و بهترین الگو نیز شهدا هستند.

چرا شهید بعد از شهادت نیز پیش‌تر می‌رود؟

این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به روایتی دیگر از رسول خدا(ص) تصریح کرد: پیامبر(ص) فرمود که تفاوت شهید با انسان‌های دیگر این است که وقتی از این عالم می‌رود از عمل خود جدا نمی‌شود. هر انسان خوبی از این عالم بیرون برود از عمل خود جدا می‌شود و علی‌القاعده نمی‌تواند عملی داشته باشد، اما طبق این فرمایش، شهید این گونه نیست؛ یعنی عمل او رشد می‌کند و هیچ کس باور نمی‌کند که چنین باشد، برای همین هم هست که خداوند نیز می‌‌فرماید «وَ لَا تَقُولُوا لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْیَاءٌ وَلَکِنْ لَا تَشْعُرُونَ؛ و کسانى را که در راه خدا کشته مى‌‏شوند مرده نخوانید بلکه زنده اند ولى شما نمی‌دانید»؛ بنابراین همه چیز را از شهدا نمی‌توانید بفهمید.

پناهیان بیان کرد: مقام معظم رهبری می‌فرمودند قصه شهادت، مسئله پیچیده‌ای است. یکی از دلایل این شگفتی نیز این است که شهید، زندگی زیبایی دارد. بعد از شهادت خیال می‌کنند که به بهشت رفته است، خیر، تازه زندگی زیباتری را در عالم دیگر تجربه می‌کند و طبق روایات، به دنیا برمی‌گردد و دوباره زندگی می‌کند. یعنی هر شهیدی، سه نوبت فرصت زندگی کردن دارد دلیلش نیز این است که چون بلد است چطور زندگی کند. چون می‌داند وقتی عبد شد و از قیود بردگی افکار، بردگی امیال دیگران و بردگی خواهش‌های نفسانی آزاد می‌شود و در بی‌نهایت خدا و محبوب خود رها می‌شود بنابراین تازه فهمیده که چطور زندگی کند، لذا رشد خواهد کرد.

این پژوهشگر حوزه دین تصریح کرد: قائل به زندگی و سبک زندگی هستیم که در آن خاتمه و نهایتی متصور نیست. این حرفی است که خدای متعال شب معراج به پیامبر اکرم(ص) نیز فرمود. می‌فرماید که می‌دانی چه زندگی گواراترین و مستدام‌ترین زندگی است؟ بعد خداوند توضیح می‌فرماید که چه مدل زندگی مراد است. نهایت اینکه در آن روایت حدیث معراج فرمود، زندگی مراد است که من قلب او را از عشق خودم سرشار کرده‌ام. حالا او چه کرده که من قلب او را از عشق خود سرشار کرد‌ه‌ام نیز چند مرحله‌ای را می‌شمارد. اجمالاً اینکه وقتی از سبک زندگی حرف می‌زنیم، یعنی سبک زندگی حقیقی یک انسان. انسان ارزشمند در عالم خلقت که خدا وقتی او را آفرید، خودش را تحسین کرد. انسانی که لیاقت پیدا کرد جانشین خدا در عالم از جنس این انسان باشد.

پناهیان بیان کرد: به این زندگی و سبک زندگی اهتمام داریم. بله، البته ممکن است یک عده‌ای دوست داشته باشند که زندگی حیوانی داشته باشند، یعنی محدود به دو روزه دنیایی باشند که با این همه محدودیت‌ها انسان باید سپری کند تا به اجلش برسد، اما این روش که زندگی نیست؛ یعنی انسان با این مناعت طبع، ذهن و قدرت تفکر و توانایی عجیب و غریبی که در تسخیر عالم دارد، همین طور می‌تواند در عوالم معنوی تسخیراتی داشته باشد.

رساندن انسان به عبودیت؛ هدف اصلی انبیاء(ع)

وی در انتهای سخنان خود با اشاره به هدفی که انبیاء(ع) دنبال می‌کردند بیان کرد: اساساً اگر پیامبران آمده‌اند که زندگی بشر را متعالی کنند و فرمود «وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ» منظور این است که از رهگذر این تعلیم و تربیت عبد شدن انسان حاصل شود. برخی‌ها فکر می‌کنند هدف انبیاء(ع) تعلیم و یا تربیت است، در حالی که این طور نیست، تعلیم و تربیت ابزار است و در واقع هدف این است که انسان عبد شود و هنگامی که عبد شد مصداق روایت امام حسین(ع) خواهد بود که فرمود «اِسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاهُ» و به ثروت عظیمی دست پیدا می‌کند.

انتهای پیام