تابلوهای تبلیغاتی/ تفاخر یا تضییع حق‌الناس؟
گروه اجتماعی: قرآن کریم و سیره اهل بیت(ع) همواره آدمی را به رعایت حقوق مادی و معنوی دیگران و همچنین دوری از ظواهر دنیا باز میدارد تا در مسیر سعادت قدم بگذارد اما متاسفانه هر از چند گاهی نمودی تازه از تضییع حقوق مردم و مادی گرایی را در اطرافمان مشاهده می‌کنیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، لحظات و دقایق خاطره‌انگیز بسیاری در زندگی هر فرد وجود دارد. لحظات به یادماندنی که هر کس تلاش دارد به نحوی آن را به ثبت رسانده و شیرینی آن را تداوم بخشد.
عده‌ای با ثبت این رخداد در قالب دوربین آن را به یاد ماندنی‌تر می‌کنند و برخی هم با حک‌کردن آن در گوشه ذهن و نگارش آن بر صفحه کاغذ. اما متأسفانه عده‌ای نیز مسیر غیرواقعی و غیرمرسومی را برای ثبت این لحظات ناب برمی‌گزینند. اتفاقی که چند روز قبل در مشهد رخ داد، نمونه‌ای از این نوع ابراز شادی محسوب می‌شود.
پنجشنبه، 17 تیرماه زائران و مجاوران مشهدی شاهد خودنمایی تابلوهایی در بلوار وکیل آباد بودند که تنها از دو فرد خاص نام برده و به آنان تبریک می‌گفت. ماجرا از این قرار بود که مدیر یکی از شرکت‌های تبلیغاتی که مجوز تبلیغ بر روی پل‌های هوایی را در اختیار دارد، در امری شخصی از آن استفاده کرد و اقدام به نصب تابلوهایی با محوریت موضوع خصوصی تبریک ازدواج به دختر و داماد خود کرد، تا به گمان خود این موضوع را شیرین‌تر کند.
اقدامی که چشم‌ها را به خود خیره کرد و ذهن‌ها را مشغول، که این حرکت در فضای عمومی چه معنایی می‌تواند داشته باشد و چرا؟ این رفتار را در حالی در شهر زیارتی امام رضا(ع) شاهد هستیم که قرآن کریم و سیره اهل بیت عصمت و طهارت(ع) سراسر نکات آموزنده و اثربخش برای رعایت حقوق دیگران، آنچه که حق‌الناس و حق شهروندی نامیده می‌شود، دارند.
این حق الناس هم زوایای مختلف دارد، گاهی نداشتن بغض و کینه نسبت به دیگران و گاهی هم عدم تصاحب فضای عمومی جامعه و ایجاد مزاحمت برای مردم در این محیط است. اما متأسفانه برخی امور شخصی خود را در فضای عمومی جامعه دنبال می‌کنند.
ایجاد مزاحمت، سروصدا و برپایی مجالس شادی در خیابان با وضعیت نابه‌هنجار و یا همین مورد تصاحب فضای عمومی پل هوایی برای امر شخصی، نمونه‌ای از این حق الناس است. در صورتی که بزرگترین آیات قرآن به موضوع رعایت حق مردم چه مادی و چه معنوی پرداخته است.
به عنوان نمونه در آیه 188 سوره بقره آمده «وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ، و اموالتان را ميان خودتان به ناروا مخوريد و [به عنوان رشوه قسمتى از] آن را به قضات مدهيد تا بخشى از اموال مردم را به گناه بخوريد در حالى كه خودتان [هم خوب] می‌دانید»، و یا در آیه 29 و 30 سوره نساء نیز به این موضوع اشاره شده است.
از طرفی حتی این رفتار می‌تواند نشان از وابستگی‌های دنیا باشد در حالی که آموزه‌‍‌های دینی، آدمی را به تلاش برای سبکبال حرکت کردن و مهیاشدن جهت رسیدن به حیات جاودانه در فرهنگ اسلامی دعوت می‌کند.
تجمل‌گرایی از منظر قرآن
امام رضا(ع) در روایتی فرمودند: «ان الله یبغض القیل و القال و اضاعه المال و اکثره السؤال، خداوند قیل و قال(گفتار بیهوده) و تباه‌سازی اموال و درخواست کردن فراوان را دوست نمی‌دارد». همچنین در آیات قرآن کریم خداوند بارها به طرق مختلف انسان را از مشغول شدن به تجملات و اسراف برحذر داشته و آن را مانع رشد و عامل دل مشغولی به دنیا و یک کلام گمراهی بندگان معرفی کرده است.
آنجا که در آیه سه سوره ابراهیم(ع) می‌فرماید: «الَّذِینَ یَسْتَحِبُّونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا عَلَی الْآخِرَةِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَ یَبْغُونَهَا عِوَجاً أُولَئِکَ فِی ضَلالٍ بَعِیدٍ، کسانیکه زندگی دنیا را به آخرت، ترجیح می‌دهند و مردم را نیز از راه خدا منحرف می‌کنند و در پی آن هستند که برای سنت و دین خدا کجی ایجاد کنند، ضلالت برای آنان حتمی است.»
از طرفی این نوع رفتارها می‌تواند نمادی از فخرفروشی و به رخ کشیدن و تفاخر دارایی‌ها باشد. در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است: «هر کس لباسی بپوشد و در آن اظهار بزرگی کند، خداوند به وسیله آن او را از لب دوزخ فرو می‌کشد و او همراه قارون خواهد بود». بدون شک این دو روایت افرادی را در برمی‌گیرد که به انگیزه تفاخر یا تجمل چنین کنند.
این نوع تفاخرها و تجملات، حکایت از برگزاری مهمانی عروسی و جهیزیه پرخرجی دارد، آن هم در شرایطی که بسیاری از مردم از تهیه نیازهای اولیه خود عاجز هستند و در سالی به سر می‌بریم که اقتصاد مقاومتی بر عنوان آن می‌درخشد.
اما چرایی این موضوع که عده‌ای به خود اجازه دهند، هزینه‌ای بسیار هنگفت، تنها برای تبریک به فرزند خود آن هم در سطح فضای عمومی جامعه که متعلق به همه است و جزو اموال عمومی به شمار میرود، صرف کنند، همچنان جای سؤال است.
شاید چرایی این موضوع در دلخوش‌کردن برخی از ما آدم‌ها به زیورهای دنیا و ماندگاری آن باشد. شاید هم به درک درستی از ضرورت داشتن زندگی که الگوی آن باید انسان کامل یعنی اهل بیت(ع) باشند، نرسیده‌ایم و سیره آنها را تنها می‌خوانیم، می‌دانیم و بیان می‌کنیم اما پای عمل نیستیم.
از طرفی این اقدام می‌تواند به نوعی حتی به رخ کشیدن دارایی‌های عاطفی باشد. دختری که پدر ندارد تا به او مهم‌ترین رخداد زندگیش را تبریک گوید، با دیدن این نوع رفتار چه آه سردی از عمق جان می‌کشد؟ آهی که یک یتیم می‌کشد چه خواهد کرد!. بماند اینکه اگر او یتیمی باشد که حتی مایحتاج اولیه زندگی‌اش را هم نداشته باشد، این آه سوزانده‌تر هم خواهد شد.
این رفتارها، آیا چیزی جز خودخواهی و خودمحوری می‌تواند باشد که حتی تصاحب فضای عمومی را نیز برای راحتی و خواست خود می‌خواهد و به قیمت زیر پاگذاشتن دیگر اقشار به دنبال آن هستند.
منع قرآن از تفاخر
این در حالی است که آدمی در فرهنگ اسلامی و کلام اهل بیت(ع) و آیات سراسر نور و هدایت قرآن از تفاخر و به رخ کشیدن داشته‌هایش منع شده و بارها بر توجه به دیگران تأکید کرده است. از جمله آیه 36 سوره نساء «وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا، و خدا را بپرستيد! و هيچ چيز را شريك او قرار ندهيد! و به پدر و مادر، نيكي كنيد؛ و همچنين به خويشاوندان و يتيمان و مسكينان، و همسايه نزديك، و همسايه دور، و دوست و همنشين و واماندگان در سفر و بردگاني كه مالك آنها هستيد، زيرا خداوند، كسي را كه متكبر و فخرفروش است،(و از اداي حقوق ديگران سرباز ميزند،) دوست نميدارد».
قرآن کریم و سیره اهل بیت(ع) همواره انسان را به پایین آوردن خود تا سطح پایین‌ترین افراد جامعه دعوت می‌کند. امیرمومنان(ع) در تفسیر آیه ۸۳ سوره قصص «تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَهُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِینَ لَا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا، آن خانه آخرت را برای کسانی قرار می‌دهیم که نمی‌خواهند در زمین برتری جویی و تبه‌کاری کنند»، فرمودند: اگر کسی از این که بند کفش او بهتر از بند کفش دوستش باشد، خرسند شود، داخل عنوان این آیه می‌شود. (او از کسانی به شمار میرود که خواهان برتری‌اند). خطاب این روایت افرادی است که به انگیزه تفاخر یا تجمل دست به چنین رفتاری می‌زنند.
از طرفی این نوع کارها مستلزم صرف هزینه بسیار است، کاری که خداوند آدمی را از انجام آن نهی کرده و در قرآن کریم نیز درباره حفظ اموال و تباه نکردن آن می‌فرماید «وَلاَ تُؤْتُواْ السُّفَهَاء أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللّهُ لَکُمْ قِیَاماً، اموال خود را که خدا آن را مایه پایداری و برپا بودن شما قرار داده است، به دست سفیهان نسپارید»(نساء/ 5).
غرور و تکبر؛ زاییده تجمل
در واقع می‌توان گفت افراد تجمل‌گرا، مغرور و متکبرند و به دنبال برتری‌جویی، تحقیر و استضعاف‌کشاندن دیگران هستند. قرآن این افراد را ظاهربین و دنیاطلب می‌داند، آنجا که در آیه 7 سوره روم می‌فرماید: «یَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَهِ هُمْ غَافِلُونَ، آنان تنها ظاهری از زندگی دنیا را می‌دانند و از آخرت بی‌خبرند».
قرآن کریم همواره آدمی را از مشغول شدن به دنیا باز میدارد و در آیه 20 سوره حدید نیز آمده است: «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَ زِینَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَ الْأَوْلادِ. وَ مَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ، بدانید که زندگی دنیا بازی و سرگرمی و تجمل‌پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است. و دنیا جز متاع فریب نیست».
بهره‌مندی از نعمت‌های الهی برای یاری به دیگران
در واقع پروردگار برای هر چیزی که در این دنیا در اختیار ما قرار داده است، مشاهده آخرت و سرانجام کار و حتی استفاده از آن را در یاری رساندن به دیگران جستجو کرده است. گواه آن نیز آیه 77 سوره قصص «وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا وَأَحْسِنْ کَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَلا تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ؛ و در آنچه خدا به تو داده، سرای آخرت را بطلب و بهره‌ات را از دنیا فراموش مکن و همانگونه که خدا به تو نیکی کرده، نیکی کن و هرگز در زمین در جستجوی فساد مباش که خدا مفسدان را دوست ندارد»، است.
اما باید دید، چنین بیلبورد تبلیغاتی که در فضای عمومی برای تبریک عروسی دختر یک مدیر تبلیغاتی نصب شده است، دارای مجوز بوده و آیا نظارتی بر محتوای این تبلیغات وجود دارد؟ از همین رو با مسئولان اعطاکننده مجوز و ناظر بر فعالیت شرکت‌های تبلیغاتی شهری گفتوگو کردیم که در ادامه می‌آید.
یوسف امینی، معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در گفتوگو با ایکنا با بیان اینکه کانون‌های آگهی‌های تبلیغاتی با مجوز از این اداره کل فعالیت می‌کنند، ابراز کرد: آن دسته از کانونها که بر روی پل‌های هوایی و سازه‌ها برنامه‌های تبلیغاتی خود را اجرا می‌کنند، در بحث تبلیغات شهری در یک فرایند با محوریت شهرداری و سازمان میادین در قالب مزایده شرکت کرده و مجوز فعالیت دریافت می‌کنند.
وی با بیان اینکه مجوز فعالیت این کانونها از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی صادر شده و شهرداری نیز فضای مورد نیاز را در اختیار قرار می‌دهد، گفت: در بحث نظارت نیز کانونها موظفند طرحی که قصد اکران آن را دارند، به تایید ارشاد برسانند و بعد از طریق شهرداری نسبت به نصب این طرح اقدام کنند.
تخلف از سوی مدیر شرکت تبلیغاتی در روز تعطیل
امینی در مورد تابلوهای تبریک نصب شده در سطح شهر مشهد در آخرین روزهای هفته گذشته که تنها دو فرد خاص را خطاب قرار داده بود، اظهار کرد: در این مورد خاص، مدیر یکی از کانون‌های تبلیغاتی از سازه‌ای که توسط شهرداری در اختیار وی برای فعالیت تبلیغی قرار گرفته بود، سوء‌استفاده کرده و در روز تعطیل پنجشنبه، 17 تیرماه که به ظاهر نظارت وجود ندارد، نسبت به این تبلیغ بدون گرفتن مجوز اقدام کرده است.
ابطال پروانه فعالیت شرکت تبلیغاتی
معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی ابراز کرد: بدون شک 100 درصد اقدام این مدیر تخلف محسوب می‌شود و شنبه، 19 تیرماه نیز نامه لغو پروانه فعالیت این کانون تهیه و پیگیری‌های لازم برای باطل شدن آن صورت گرفت.
وی ادامه داد: در بحث نظارت هم قبل از اکران طرح باید مجوزهای لازم از اداره مطبوعات و تبلیغات فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت شود، حتی در شهرستان‌ها نیز کارشناسان تبلیغاتی حضور دارند که این امر را انجام می‌دهند، البته به صورت میدانی و در قالب تهیه گزارش کار نیز بر فعالیت این کانونها نظارت صورت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه در این مورد بسیار خاص و استثنایی، متأسفانه فرد از موقعیتی که در اختیارش بوده سوء استفاده کرده است، ابراز کرد: بدون شک این اقدام تخلف محسوب می‌شود، البته این تابلوها حدود چند ساعت محدود، در معرض قرار داشته و بلافاصله جمع شده است.
وی افزود: قانون نیز دستورالعملی تعریف شده برای تبلیغات محیطی دارد که براساس آن زمانی را تعیین کرده تا فرد به ارشاد مراجعه و طرح خود را ارائه تا مورد بررسی قرار گیرد، بر این اساس فرد موظف است که سه روز قبل از اکران به ارشاد مراجعه و طرح خود را ارایه دهد؛ این نهاد نیز در این مدت باید بررسی‌های لازم را انجام و پاسخ نهایی را اعلام کند.
معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی اضافه کرد: در این مورد اخیر، مراجعه‌ای از سوی این کانون تبلیغاتی صورت نگرفته بود؛ از فرصت تعطیلی استفاده شده و به شکل غیر قانونی طرح اکران شده است.
امینی با بیان اینکه کمیته‌ای برای بحث‌های نظارتی این‌گونه موارد در ارشاد فعال است، ادامه داد: به تناسب موضوعی که مورد تخلف قرار می‌گیرد و بازتاب‌ها و گستردگی که در سطح جامعه دارد، نوع مجازات باید تعیین شود، لذا در پی رخداد این تخلف، به صورت قطعی تشخیص ابطال مجوز این کانون تبلیغاتی گرفته شد.
احمد محبی، مدیرعامل سازمان میادین، میوه و تره‌بار و ساماندهی مشاغل شهری شهرداری مشهد که کار واگذاری این فضاها به شرکت‌های تبلیغاتی را برعهده دارد، نیز در گفتوگو با خبرنگار ما با بیان اینکه فضای تبلیغاتی بیلبوردها و پل‌های هوایی در اختیار این سازمان است، ابراز کرد: این مکان براساس یک فرایند توسط سازمان میادین به شرکت‌های واجد شرایط جهت انجام فعالیت‌های تبلیغاتی واگذار می‌شود.
ارشاد؛ متولی محتواسنجی تابلوهای تبلیغاتی سطح شهر
مدیرعامل سازمان میادین، میوه و تره‌بار و ساماندهی مشاغل شهری شهرداری مشهد افزود: بر اساس آنچه در قوانین تبلیغاتی، محیطی شهری آمده، ماهیت و محتواسنجی این گونه تبلیغات و آنچه که قرار است در این مکان‌ها نصیب شود بر عهده اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی است، البته به صورت تصادفی محتوای این تبلیغات را کنترل می‌کنیم و مجوز صادر شده از سوی ارشاد برای آن طرح را از آن شرکت مطالبه می‌کنیم.
وی با بیان اینکه کنترل 100 درصدی محتوایی که در این تابلوهای تبلیغاتی و بیلبوردها ارائه شده، بر عهده سازمان میادین نیست، افزود: در این زمینه شاهد همکاری و تعامل بسیار خوبی بین این دو نهاد هستیم و موارد مشکوک به صورت شفاهی یا کتبی به سازمان میادین اعلام شده ، تا با گشت‌های بازرسی خود به سرعت وارد عمل شده و جمع‌آوری موارد تخلف صورت گیرد.
محبی با بیان اینکه طرح و متن کامل هر تبلیغاتی که اکران می‌شود، در قرارداد و مجوز صادر شده، ذکر می‌شود، عنوان کرد: همه شرکت‌های تبلیغاتی در مشهد خصوصی هستند که شرایط احراز تبلیغات و پروانه فعالیت را می‌توانند دریافت کنند.
وی به تبلیغات اخیر روی یک پل هوایی به بهانه عروسی دختر مدیر این شرکت تبلیغاتی اشاره و تصریح کرد: این فرد در روز تعطیل پنجشنبه، 17 تیرماه حدود ساعت 14:30 اقدام به نصب چنین تابلویی کرده است که گشت ما حدود ساعت 16:30 متوجه این اقدام شده و همان زمان به وی تذکر و اخطار جهت جمع‌آوری دادیم که حدود ساعت دو بامداد جمعه، 18 تیرماه تابلوها توسط این شرکت جمع‌آوری شد.
مدیرعامل سازمان میادین، میوه و تره‌بار و ساماندهی مشاغل شهری شهرداری مشهد اظهار کرد: ما از این فرد خواستیم که اگر مجوزی برای نصب این تابلوها از ارشاد دارد، ارائه کند که چیزی ارائه نشده است و قطعا مجوزی نداشته و غیرقانونی دست به این عمل زده است.
به هر حال این تابلوها توسط فردی که از فرصت تعطیلی آخر هفته استفاده کرده است و به شکل غیرقانونی نصب شده بود، به سرعت توسط خود فرد خاطی بعد از تذکر نهادهای مسئول جمع شد و به گفته مسئولان مجوز فعالیت این شرکت تبلیغاتی لغو شد تا دیگران چنین اقدامات به دور از عدالت را که تنها به مصالح افراد خاص منجر می‌شود را شاهد نباشیم
اما باید این مطلب را درنظر گرفت، چرا همیشه باید زمانی رخدادی غیرمنتظره روی دهد تا مدیران نظارتی استان به صورت جدی‌تر وارد گود شده و به فعالیت بپردازند؛ البته شدت برخورد مدیران و قاطعیت آنها نیز در کنار نظارت همیشگی، فکر خودنمایی و جولان چنین افرادی را برای تبدیل فضای عمومی به حریم خصوصی خود می‌خشکاند تا مشهد مقدس که همه روزه پذیرای خیل عاشقان رضوی است و قرار است میزبانی مهم و بزرگی را در سال 2017 انجام دهد، به معنای واقعی شهری رضوی و فرهنگی باشد.
زهرا قندهاری
عده‌ای با ثبت این رخداد در قالب دوربین آن را به یاد ماندنی‌تر می‌کنند و برخی هم با حک‌کردن آن در گوشه ذهن و نگارش آن بر صفحه کاغذ. اما متأسفانه عده‌ای نیز مسیر غیرواقعی و غیرمرسومی را برای ثبت این لحظات ناب برمی‌گزینند. اتفاقی که چند روز قبل در مشهد رخ داد، نمونه‌ای از این نوع ابراز شادی محسوب می‌شود.
پنجشنبه، 17 تیرماه زائران و مجاوران مشهدی شاهد خودنمایی تابلوهایی در بلوار وکیل آباد بودند که تنها از دو فرد خاص نام برده و به آنان تبریک می‌گفت. ماجرا از این قرار بود که مدیر یکی از شرکت‌های تبلیغاتی که مجوز تبلیغ بر روی پل‌های هوایی را در اختیار دارد، در امری شخصی از آن استفاده کرد و اقدام به نصب تابلوهایی با محوریت موضوع خصوصی تبریک ازدواج به دختر و داماد خود کرد، تا به گمان خود این موضوع را شیرین‌تر کند.
اقدامی که چشم‌ها را به خود خیره کرد و ذهن‌ها را مشغول، که این حرکت در فضای عمومی چه معنایی می‌تواند داشته باشد و چرا؟ این رفتار را در حالی در شهر زیارتی امام رضا(ع) شاهد هستیم که قرآن کریم و سیره اهل بیت عصمت و طهارت(ع) سراسر نکات آموزنده و اثربخش برای رعایت حقوق دیگران، آنچه که حق‌الناس و حق شهروندی نامیده می‌شود، دارند.
این حق الناس هم زوایای مختلف دارد، گاهی نداشتن بغض و کینه نسبت به دیگران و گاهی هم عدم تصاحب فضای عمومی جامعه و ایجاد مزاحمت برای مردم در این محیط است. اما متأسفانه برخی امور شخصی خود را در فضای عمومی جامعه دنبال می‌کنند.
ایجاد مزاحمت، سروصدا و برپایی مجالس شادی در خیابان با وضعیت نابه‌هنجار و یا همین مورد تصاحب فضای عمومی پل هوایی برای امر شخصی، نمونه‌ای از این حق الناس است. در صورتی که بزرگترین آیات قرآن به موضوع رعایت حق مردم چه مادی و چه معنوی پرداخته است.
به عنوان نمونه در آیه 188 سوره بقره آمده «وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ، و اموالتان را ميان خودتان به ناروا مخوريد و [به عنوان رشوه قسمتى از] آن را به قضات مدهيد تا بخشى از اموال مردم را به گناه بخوريد در حالى كه خودتان [هم خوب] می‌دانید»، و یا در آیه 29 و 30 سوره نساء نیز به این موضوع اشاره شده است.
از طرفی حتی این رفتار می‌تواند نشان از وابستگی‌های دنیا باشد در حالی که آموزه‌‍‌های دینی، آدمی را به تلاش برای سبکبال حرکت کردن و مهیاشدن جهت رسیدن به حیات جاودانه در فرهنگ اسلامی دعوت می‌کند.
تجمل‌گرایی از منظر قرآن
امام رضا(ع) در روایتی فرمودند: «ان الله یبغض القیل و القال و اضاعه المال و اکثره السؤال، خداوند قیل و قال(گفتار بیهوده) و تباه‌سازی اموال و درخواست کردن فراوان را دوست نمی‌دارد». همچنین در آیات قرآن کریم خداوند بارها به طرق مختلف انسان را از مشغول شدن به تجملات و اسراف برحذر داشته و آن را مانع رشد و عامل دل مشغولی به دنیا و یک کلام گمراهی بندگان معرفی کرده است.
آنجا که در آیه سه سوره ابراهیم(ع) می‌فرماید: «الَّذِینَ یَسْتَحِبُّونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا عَلَی الْآخِرَةِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَ یَبْغُونَهَا عِوَجاً أُولَئِکَ فِی ضَلالٍ بَعِیدٍ، کسانیکه زندگی دنیا را به آخرت، ترجیح می‌دهند و مردم را نیز از راه خدا منحرف می‌کنند و در پی آن هستند که برای سنت و دین خدا کجی ایجاد کنند، ضلالت برای آنان حتمی است.»
از طرفی این نوع رفتارها می‌تواند نمادی از فخرفروشی و به رخ کشیدن و تفاخر دارایی‌ها باشد. در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است: «هر کس لباسی بپوشد و در آن اظهار بزرگی کند، خداوند به وسیله آن او را از لب دوزخ فرو می‌کشد و او همراه قارون خواهد بود». بدون شک این دو روایت افرادی را در برمی‌گیرد که به انگیزه تفاخر یا تجمل چنین کنند.
این نوع تفاخرها و تجملات، حکایت از برگزاری مهمانی عروسی و جهیزیه پرخرجی دارد، آن هم در شرایطی که بسیاری از مردم از تهیه نیازهای اولیه خود عاجز هستند و در سالی به سر می‌بریم که اقتصاد مقاومتی بر عنوان آن می‌درخشد.
اما چرایی این موضوع که عده‌ای به خود اجازه دهند، هزینه‌ای بسیار هنگفت، تنها برای تبریک به فرزند خود آن هم در سطح فضای عمومی جامعه که متعلق به همه است و جزو اموال عمومی به شمار میرود، صرف کنند، همچنان جای سؤال است.
شاید چرایی این موضوع در دلخوش‌کردن برخی از ما آدم‌ها به زیورهای دنیا و ماندگاری آن باشد. شاید هم به درک درستی از ضرورت داشتن زندگی که الگوی آن باید انسان کامل یعنی اهل بیت(ع) باشند، نرسیده‌ایم و سیره آنها را تنها می‌خوانیم، می‌دانیم و بیان می‌کنیم اما پای عمل نیستیم.
از طرفی این اقدام می‌تواند به نوعی حتی به رخ کشیدن دارایی‌های عاطفی باشد. دختری که پدر ندارد تا به او مهم‌ترین رخداد زندگیش را تبریک گوید، با دیدن این نوع رفتار چه آه سردی از عمق جان می‌کشد؟ آهی که یک یتیم می‌کشد چه خواهد کرد!. بماند اینکه اگر او یتیمی باشد که حتی مایحتاج اولیه زندگی‌اش را هم نداشته باشد، این آه سوزانده‌تر هم خواهد شد.
این رفتارها، آیا چیزی جز خودخواهی و خودمحوری می‌تواند باشد که حتی تصاحب فضای عمومی را نیز برای راحتی و خواست خود می‌خواهد و به قیمت زیر پاگذاشتن دیگر اقشار به دنبال آن هستند.
منع قرآن از تفاخر
این در حالی است که آدمی در فرهنگ اسلامی و کلام اهل بیت(ع) و آیات سراسر نور و هدایت قرآن از تفاخر و به رخ کشیدن داشته‌هایش منع شده و بارها بر توجه به دیگران تأکید کرده است. از جمله آیه 36 سوره نساء «وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا، و خدا را بپرستيد! و هيچ چيز را شريك او قرار ندهيد! و به پدر و مادر، نيكي كنيد؛ و همچنين به خويشاوندان و يتيمان و مسكينان، و همسايه نزديك، و همسايه دور، و دوست و همنشين و واماندگان در سفر و بردگاني كه مالك آنها هستيد، زيرا خداوند، كسي را كه متكبر و فخرفروش است،(و از اداي حقوق ديگران سرباز ميزند،) دوست نميدارد».
قرآن کریم و سیره اهل بیت(ع) همواره انسان را به پایین آوردن خود تا سطح پایین‌ترین افراد جامعه دعوت می‌کند. امیرمومنان(ع) در تفسیر آیه ۸۳ سوره قصص «تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَهُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِینَ لَا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا، آن خانه آخرت را برای کسانی قرار می‌دهیم که نمی‌خواهند در زمین برتری جویی و تبه‌کاری کنند»، فرمودند: اگر کسی از این که بند کفش او بهتر از بند کفش دوستش باشد، خرسند شود، داخل عنوان این آیه می‌شود. (او از کسانی به شمار میرود که خواهان برتری‌اند). خطاب این روایت افرادی است که به انگیزه تفاخر یا تجمل دست به چنین رفتاری می‌زنند.
از طرفی این نوع کارها مستلزم صرف هزینه بسیار است، کاری که خداوند آدمی را از انجام آن نهی کرده و در قرآن کریم نیز درباره حفظ اموال و تباه نکردن آن می‌فرماید «وَلاَ تُؤْتُواْ السُّفَهَاء أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللّهُ لَکُمْ قِیَاماً، اموال خود را که خدا آن را مایه پایداری و برپا بودن شما قرار داده است، به دست سفیهان نسپارید»(نساء/ 5).
غرور و تکبر؛ زاییده تجمل
در واقع می‌توان گفت افراد تجمل‌گرا، مغرور و متکبرند و به دنبال برتری‌جویی، تحقیر و استضعاف‌کشاندن دیگران هستند. قرآن این افراد را ظاهربین و دنیاطلب می‌داند، آنجا که در آیه 7 سوره روم می‌فرماید: «یَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَهِ هُمْ غَافِلُونَ، آنان تنها ظاهری از زندگی دنیا را می‌دانند و از آخرت بی‌خبرند».
قرآن کریم همواره آدمی را از مشغول شدن به دنیا باز میدارد و در آیه 20 سوره حدید نیز آمده است: «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَ زِینَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَ الْأَوْلادِ. وَ مَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ، بدانید که زندگی دنیا بازی و سرگرمی و تجمل‌پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است. و دنیا جز متاع فریب نیست».
بهره‌مندی از نعمت‌های الهی برای یاری به دیگران
در واقع پروردگار برای هر چیزی که در این دنیا در اختیار ما قرار داده است، مشاهده آخرت و سرانجام کار و حتی استفاده از آن را در یاری رساندن به دیگران جستجو کرده است. گواه آن نیز آیه 77 سوره قصص «وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا وَأَحْسِنْ کَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَلا تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ؛ و در آنچه خدا به تو داده، سرای آخرت را بطلب و بهره‌ات را از دنیا فراموش مکن و همانگونه که خدا به تو نیکی کرده، نیکی کن و هرگز در زمین در جستجوی فساد مباش که خدا مفسدان را دوست ندارد»، است.
اما باید دید، چنین بیلبورد تبلیغاتی که در فضای عمومی برای تبریک عروسی دختر یک مدیر تبلیغاتی نصب شده است، دارای مجوز بوده و آیا نظارتی بر محتوای این تبلیغات وجود دارد؟ از همین رو با مسئولان اعطاکننده مجوز و ناظر بر فعالیت شرکت‌های تبلیغاتی شهری گفتوگو کردیم که در ادامه می‌آید.
یوسف امینی، معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در گفتوگو با ایکنا با بیان اینکه کانون‌های آگهی‌های تبلیغاتی با مجوز از این اداره کل فعالیت می‌کنند، ابراز کرد: آن دسته از کانونها که بر روی پل‌های هوایی و سازه‌ها برنامه‌های تبلیغاتی خود را اجرا می‌کنند، در بحث تبلیغات شهری در یک فرایند با محوریت شهرداری و سازمان میادین در قالب مزایده شرکت کرده و مجوز فعالیت دریافت می‌کنند.
وی با بیان اینکه مجوز فعالیت این کانونها از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی صادر شده و شهرداری نیز فضای مورد نیاز را در اختیار قرار می‌دهد، گفت: در بحث نظارت نیز کانونها موظفند طرحی که قصد اکران آن را دارند، به تایید ارشاد برسانند و بعد از طریق شهرداری نسبت به نصب این طرح اقدام کنند.
تخلف از سوی مدیر شرکت تبلیغاتی در روز تعطیل
امینی در مورد تابلوهای تبریک نصب شده در سطح شهر مشهد در آخرین روزهای هفته گذشته که تنها دو فرد خاص را خطاب قرار داده بود، اظهار کرد: در این مورد خاص، مدیر یکی از کانون‌های تبلیغاتی از سازه‌ای که توسط شهرداری در اختیار وی برای فعالیت تبلیغی قرار گرفته بود، سوء‌استفاده کرده و در روز تعطیل پنجشنبه، 17 تیرماه که به ظاهر نظارت وجود ندارد، نسبت به این تبلیغ بدون گرفتن مجوز اقدام کرده است.
ابطال پروانه فعالیت شرکت تبلیغاتی
معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی ابراز کرد: بدون شک 100 درصد اقدام این مدیر تخلف محسوب می‌شود و شنبه، 19 تیرماه نیز نامه لغو پروانه فعالیت این کانون تهیه و پیگیری‌های لازم برای باطل شدن آن صورت گرفت.
وی ادامه داد: در بحث نظارت هم قبل از اکران طرح باید مجوزهای لازم از اداره مطبوعات و تبلیغات فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت شود، حتی در شهرستان‌ها نیز کارشناسان تبلیغاتی حضور دارند که این امر را انجام می‌دهند، البته به صورت میدانی و در قالب تهیه گزارش کار نیز بر فعالیت این کانونها نظارت صورت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه در این مورد بسیار خاص و استثنایی، متأسفانه فرد از موقعیتی که در اختیارش بوده سوء استفاده کرده است، ابراز کرد: بدون شک این اقدام تخلف محسوب می‌شود، البته این تابلوها حدود چند ساعت محدود، در معرض قرار داشته و بلافاصله جمع شده است.
وی افزود: قانون نیز دستورالعملی تعریف شده برای تبلیغات محیطی دارد که براساس آن زمانی را تعیین کرده تا فرد به ارشاد مراجعه و طرح خود را ارائه تا مورد بررسی قرار گیرد، بر این اساس فرد موظف است که سه روز قبل از اکران به ارشاد مراجعه و طرح خود را ارایه دهد؛ این نهاد نیز در این مدت باید بررسی‌های لازم را انجام و پاسخ نهایی را اعلام کند.
معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی اضافه کرد: در این مورد اخیر، مراجعه‌ای از سوی این کانون تبلیغاتی صورت نگرفته بود؛ از فرصت تعطیلی استفاده شده و به شکل غیر قانونی طرح اکران شده است.
امینی با بیان اینکه کمیته‌ای برای بحث‌های نظارتی این‌گونه موارد در ارشاد فعال است، ادامه داد: به تناسب موضوعی که مورد تخلف قرار می‌گیرد و بازتاب‌ها و گستردگی که در سطح جامعه دارد، نوع مجازات باید تعیین شود، لذا در پی رخداد این تخلف، به صورت قطعی تشخیص ابطال مجوز این کانون تبلیغاتی گرفته شد.
احمد محبی، مدیرعامل سازمان میادین، میوه و تره‌بار و ساماندهی مشاغل شهری شهرداری مشهد که کار واگذاری این فضاها به شرکت‌های تبلیغاتی را برعهده دارد، نیز در گفتوگو با خبرنگار ما با بیان اینکه فضای تبلیغاتی بیلبوردها و پل‌های هوایی در اختیار این سازمان است، ابراز کرد: این مکان براساس یک فرایند توسط سازمان میادین به شرکت‌های واجد شرایط جهت انجام فعالیت‌های تبلیغاتی واگذار می‌شود.
ارشاد؛ متولی محتواسنجی تابلوهای تبلیغاتی سطح شهر
مدیرعامل سازمان میادین، میوه و تره‌بار و ساماندهی مشاغل شهری شهرداری مشهد افزود: بر اساس آنچه در قوانین تبلیغاتی، محیطی شهری آمده، ماهیت و محتواسنجی این گونه تبلیغات و آنچه که قرار است در این مکان‌ها نصیب شود بر عهده اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی است، البته به صورت تصادفی محتوای این تبلیغات را کنترل می‌کنیم و مجوز صادر شده از سوی ارشاد برای آن طرح را از آن شرکت مطالبه می‌کنیم.
وی با بیان اینکه کنترل 100 درصدی محتوایی که در این تابلوهای تبلیغاتی و بیلبوردها ارائه شده، بر عهده سازمان میادین نیست، افزود: در این زمینه شاهد همکاری و تعامل بسیار خوبی بین این دو نهاد هستیم و موارد مشکوک به صورت شفاهی یا کتبی به سازمان میادین اعلام شده ، تا با گشت‌های بازرسی خود به سرعت وارد عمل شده و جمع‌آوری موارد تخلف صورت گیرد.
محبی با بیان اینکه طرح و متن کامل هر تبلیغاتی که اکران می‌شود، در قرارداد و مجوز صادر شده، ذکر می‌شود، عنوان کرد: همه شرکت‌های تبلیغاتی در مشهد خصوصی هستند که شرایط احراز تبلیغات و پروانه فعالیت را می‌توانند دریافت کنند.
وی به تبلیغات اخیر روی یک پل هوایی به بهانه عروسی دختر مدیر این شرکت تبلیغاتی اشاره و تصریح کرد: این فرد در روز تعطیل پنجشنبه، 17 تیرماه حدود ساعت 14:30 اقدام به نصب چنین تابلویی کرده است که گشت ما حدود ساعت 16:30 متوجه این اقدام شده و همان زمان به وی تذکر و اخطار جهت جمع‌آوری دادیم که حدود ساعت دو بامداد جمعه، 18 تیرماه تابلوها توسط این شرکت جمع‌آوری شد.
مدیرعامل سازمان میادین، میوه و تره‌بار و ساماندهی مشاغل شهری شهرداری مشهد اظهار کرد: ما از این فرد خواستیم که اگر مجوزی برای نصب این تابلوها از ارشاد دارد، ارائه کند که چیزی ارائه نشده است و قطعا مجوزی نداشته و غیرقانونی دست به این عمل زده است.
به هر حال این تابلوها توسط فردی که از فرصت تعطیلی آخر هفته استفاده کرده است و به شکل غیرقانونی نصب شده بود، به سرعت توسط خود فرد خاطی بعد از تذکر نهادهای مسئول جمع شد و به گفته مسئولان مجوز فعالیت این شرکت تبلیغاتی لغو شد تا دیگران چنین اقدامات به دور از عدالت را که تنها به مصالح افراد خاص منجر می‌شود را شاهد نباشیم
اما باید این مطلب را درنظر گرفت، چرا همیشه باید زمانی رخدادی غیرمنتظره روی دهد تا مدیران نظارتی استان به صورت جدی‌تر وارد گود شده و به فعالیت بپردازند؛ البته شدت برخورد مدیران و قاطعیت آنها نیز در کنار نظارت همیشگی، فکر خودنمایی و جولان چنین افرادی را برای تبدیل فضای عمومی به حریم خصوصی خود می‌خشکاند تا مشهد مقدس که همه روزه پذیرای خیل عاشقان رضوی است و قرار است میزبانی مهم و بزرگی را در سال 2017 انجام دهد، به معنای واقعی شهری رضوی و فرهنگی باشد.
زهرا قندهاری
