فراموشی سیره نبوی؛ حلقه مفقوده موفقیت در جامعه
گروه اندیشه: در جامعه‌ای که برخی ویژگی‌های سیره پیامبر اکرم(ص) همچون اخلاق‌مداری، گذشت و صداقت حاکم گردد، نشاط، همدلی و اعتماد متقابل گسترش می‌یابد و جامعه به سوی موفقیت حرکت خواهد کرد، اینجاست که جامعه کم‌کم به آنچه که مدینه فاضله خوانده می‌شود، نزدیک می‌گردد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، اخلاق‌مداری و مدارای با مردم و رواج عنصر گذشت و خویشتنداری در جامعه که از خصایص مشهور پیامبر اسلام(ص) است، باعث گسترش نشاط و همدلی در جامعه می‌شود. امروز توجه به این عناصر بسیار کمرنگ شده است، تأسی به رفتار و خصائص پیامبر(ص) می‌تواند ما را در مسیر موفقیت قرار دهد. در این خصوص با علی‌رضا بشیری، نویسنده کتاب «اصول ارتباطات اجتماعی از دیدگاه اسلام» و محقق حوزه روانشناسی، علوم اجتماعی و علوم دینی، گفت‌وگو کردیم.
ایکنا: در قرآن کریم، پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) الگوی بشر معرفی شده‌اند؛ به نظر شما امروز چه وجوهی از شخصیت ایشان می‌بایست مورد توجه قرار بگیرد؟
وجود گرامی پیامبر رحمت، خاتم النبیین(ص) و حبیب خداوند حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) بی‌تردید یک الگو در تمامی عرصه‌های فردی، اجتماعی و حتی در عرصه سیاست و مملکت‌داری است. صد البته این فرمایشات و رفتارها می‌بایست علاوه بر یادآوری آنها و اینگونه بر زبان‌آوردن‌ها به مرز عمل هم برسد و هرکس در دایره فهم و مسئولیت فردی و اجتماعی خود آن را در رفتار و عملکرد خود عملی سازد و به قول شما مورد توجه قرار بگیرد.
وقتی در احادیثی که از پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار(ع) به ما رسیده است غور می‌کنیم، می‌بینیم که هر آنچه خصلت‌های زیبا و نیکو که عقل بدان گواهی می‌دهد؛ در این وجود مقدس تجلی یافته است و به عکس هرآنچه بدی و ناپاکی است، از این شخصیت ارجمند به دور بوده است؛ گویی خداوند یک نمونه کامل در اختیار ما قرار داده است تا بدانیم انسان با تمام نقائص انسانی‌اش می‌تواند اینگونه کامل و بی‌نقص باشد. اما از آنجا که مجال این مصاحبه کم است، بنده به ذکر چند صفت این بزرگوار که از قضا نیاز و چه بسا وظیفه هر مسلمانی در روزگار کنونی است، بسنده می‌نمایم. اولین خصلت و صفت این وجود مقدس دعوت ایشان به حق و حقیقت بود. در ابتدای بعثت این بزرگمرد که دنیای متلاطم و سراسر شرک و بت‌پرستی است تا دقایق آخر زندگانی پربرکتش همواره دعوت به فهم حقیقت و پذیرش و پیروی از آن دائما اسلوب و شیوه ایشان بود.
چه در آن روزگاران که قدرتمندان شبه‌جزیره عرب شیوه‌های کذایی بت‌پرستی را یگانه راه سعادت می‌دیدند و دائما آنرا تبلیغ می‌کردند و چه در زمانی که اسلام قدرتمندترین صدای شبه جزیره شده بود اما منافقان و کوردلان در کنار او با سلاح تزویر و دورویی در کمین نشسته بودند تا نهال اسلام را خشک کنند دست از دعوت به حقیقت نکشید. در هر قلبی که اندک سوسویی از نور می‌دید بساط تبلیغ به یکتاپرستی و حقیقت‌طلبی را علم می‌نمود، اهانت‌ها و توهین‌ها را تحمل می‌نمود اما گفتن حقیقت را کنار نمی‌گذاشت.دومین خصیصه بسیار مهم ایشان در رفتار ایشان با مردم نهفته است. بدنه اجتماعی مردمان شبه‌جزیره عرب زخم‌هایی کهنه بر تن داشت. زخمی از رفتارهای متعصبانه و کورکورانه عرب آن زمان اما پیامبر اسلام(ص) به حق پیامبر رحمت بود. رفتار پیامبر(ص) با افراد چه در دعوت به اسلام و چه پس از آن خود مبحث مفصلی است. در روایات ذکر شده که پیامبر ما(ص) به عیادت کسی می‌رود که هر روز بر سر او زباله می‌ریخت و همین رفتار باعث می‌شود تا وی بر دروغ بودن آنچه حکام آن زمان مکه به اهالی القا نموده بودند پی‌ببرد و کم کم به راه حق و حقیقت گرایش پیدا نماید یا آن‌طور که در تاریخ نقل شده حضرت در واپسین روزهای عمر مبارکشان از همه می‌خواهد تا اگر حقی بر گردن وی دارند بازگو نمایند و در مقابل کسی که طلب حقی می‌نماید بی‌هیچ تردیدی و بدون اینکه جایگاه دنیوی وی در میان مردم او را به فکر وادارد از فرد مذکور طلب قصاص می‌کند. اینها همه و همه با اینکه به نظر بسیار ساده می‌نماید اما در حقیقت اسوه و الگویی برای هر مسلمانی است و چه‌بسا گمشده این روزهای جامعه اسلامی ماست که به دنبال ریشه‌کن نمودن بسیاری از صفاتی است که در میان مردم همه‌گیر شده است.
سومین خصیصه پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه
و آله و سلم) جایگاه ذکر و عبادت در زندگی ایشان است. پیامبر اسلام(ص) کامل‌ترین انسان
از ابتدای خلقت تاکنون بود و بی‌هیچ تردیدی حتی گناه کوچکی هم مرتکب نشده بود.
امیر مومنان علی(علیه السلام) در وصف پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در
خطبه 94 کتاب نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «او را از بهترین اصل‌ها و مکان‌ها که با ارزش‌ترین روییدنی‌ها از آن به
دست می‌آید استخراج کرد و نهال وجود او را در اصیل‌ترین و عزیزترین سرزمین‌ها غرس
کرد و شاخه‌های هستی او را از همان درختی که پیامبران را از آن آفرید به وجود
آورد. از همان شجره‌ای که امینان درگاه خود را از آن برگزید. فرزندانش بهترین
فرزندان‌اند و خاندانش بهترین خاندان و دودمانش بهترین دودمان‌اند.»
چنین بزرگی با
آن شأن و عظمت، از عبادت غافل نمی‌شد؛ نیمه‌شب می‌گریست و دعا و استغفار می‌کرد. امّ سلمه یک شب
دید پیامبر(ص) نیست؛ رفت دید مشغول دعا کردن است و اشک می‌ریزد و استغفار می‌کند و
عرض می‌کند: ام سلمه گریه‌اش گرفت. پیامبر از گریه او برگشت و گفت: اینجا چه می
کنی؟ عرض کرد: یا رسول اللّه! تو که خدای متعال اینقدر عزیزت می دارد و گناهانت
را آمرزیده است چرا گریه می‌کنی و می‌گویی خدایا ما را به خودمان وانگذار؟
فرمود: اگر از خدا غافل بشوم، چه چیزی من
را نگه خواهد داشت؟
این برای ما درس است. در روز عزت، در روز ذلت، در روز سختی، در روز راحتی، در روزی که دشمن انسان را محاصره کرده است، در روزی که دشمن با همه عظمت، خودش را بر چشم و وجود انسان تحمیل می‌کند، و در همه حالات خدا را به یاد داشتن، خدا را فراموش نکردن، به خدا تکیه کردن، از خدا خواستن؛ این، آن درس بزرگ پیامبر به ماست.
ایکنا: به نظر شما امروز برای جامعه اسلامی ما، چه وجهی از عظمت شخصیتی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) می‌بایست پررنگ باشد؟
سه خصیصه‌ای که در سوال قبل عرض کردم، به‌واقع در جامعه امروز حلقه مفقوده میان جامعه و موفقیت است. بی‌تردید ذکر و یاد خداوند و توسل و توکل به او مهم‌ترین و اولین قدم در راه موفقیت است. بنده هرکجا فرصت برای صحبت با قشر جوان که البته خود نیز تا حدودی جزئی از ایشان هستم به آنها عرض کرده‌ام که کلید موفقیت با یاد خداوند عزوجل و توکل و توسل به او آغاز می‌گردد. زمانی که توکل به خداوند و توسل به او در کارها در فرد نهادینه گردد او هرگز به سمت و سوی کار حرام و حرکت ناشایست و خدای ناکرده ربا و ریا و اختلاس که سه عنصر اصلی از مشکلات جامعه ما هستند نخواهد رفت.
اخلاق‌مداری و مدارای با مردم و رواج عنصر گذشت و خویشتنداری که از خصایص مشهور پیامبر اسلام بود، نشاط و همدلی را در جامعه گسترش می‌دهد و در آخر هم گفتن حق و حقیقت و کتمان ننمودن آن در هر شرایطی باعث اعتماد متقابل افراد به یکدیگر می‌گردد و چنین جامعه‌ای به سوی موفقیت حرکت خواهد و اینجاست که جامعه کم‌کم به آنچه که مدینه فاضله خوانده می‌شود نزدیک می‌گردد.
ایکنا: به چه شیوه‌هایی می‌بایست شخصیت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) تبیین شود؟در جامعه امروزی که دانشمندان عصر حاضر آن را جامعه اطلاعاتی خوانده‌اند و انفجار تولید و بازتولید محتوای دیجیتال بر هر چیزی پیشی گرفته است؛ نمی‌توان به روش‌های سنتی بسنده نمود. البته ذکر این نکته بسیار ضروری است که شیوه های سنتی به جهت عمق بالا و کیفیت بسیار مطلوب می‌بایست به صورت دائمی ادامه یابد ولی همان‌طور که مقام معظم رهبری هم فرمودند: این فضای مجازی امروز از فضای حقیقیِ زندگی ما چند برابر بزرگ‌تر شده؛ بعضی‌ها اصلاً در فضای مجازی تنفّس می‌کنند؛ اصلاً آنجا تنفّس می‌کنند، زندگی‌شان در فضای مجازی است و به طور طبیعی باید روش‌های تبلیغ نیز به همان شکل تغییر کند.
اگر بخواهیم به صورت لیست‌وار به آن اشاره کنیم می‌بایست ساخت انیمیشن‌های کوتاه دنباله‌دار و ارسال آن در فضای مجازی، تراکت‌ها و شبه‌بنرهای مخصوص فضای مجازی، ایجاد بانک اطلاعات علمی دینی و تبلیغ آن با شیوه تبلیغات کلیکی که در عرصه تجاری بسیار هم سودمند بوده است و حتی استفاده از گوگل ادوردز و گوگل ادسنس؛ تبلیغات متنی کوتاه در کانال‌ها و اکانت‌های شبکه‌های مجازی مختلف؛ تبلیغات ایمیلی و آگهی‌های بیناشبکه‌ای که به نظر بسیار پیش پا افتاده است اما نتایج بسیار پرباری دارد؛ ورود به سایت های فروش محصولات فرهنگی نظیر آمازون و سیج‌پاب و حتی همکاری با صفحات شخصی افراد به عنوان همراهان تبلیغی همه و همه گوشه‌ای از ایده‌های تبلیغی است البته در این میان نباید از محصولات ماندگارتر غافل شد محصولاتی مثل تولید فیلم؛ تله فیلم و انیمیشن های بلند و تولید مستند در این زمینه بسیار می تواند راهگشا باشد.
ایکنا: خود شما در این زمینه کاری انجام داده‌اید؟
یادم هست که در یکی از وبلاگ‌های خارجی حدود ده سال پیش صفحه‌ای ساختم با نام «علی کیست؟» به زبان انگلیسی و به طور کاملا شخصی ترجمه متونی از نهج‌البلاغه و حتی متن‌هایی از خودم را در آن گنجاندم. شاید قابل باور نباشد اما تعداد بازدید آن از یکی از سایت‌های مشهور دینی هم بالاتر رفته بود.
