چرا صفت «عالم آل محمد(ص)» به امام رضا(ع) اطلاق شده است

حجت‌الاسلام و المسلمین علی الماسی، مدیر موسسه راهبری مطالعات اسلام معاصر در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت: مقام ائمه(ع) آنقدر والاست که اگر ما هرقدر در مورد این بزرگواران بیشتر بدانیم باز هم نمی از یمی است.

وی با تسلیت ایام شهادت امام هشتم، امام رضا(ع) اظهار کرد: ابعاد زندگانی آن حضرت از همه جهات قابل بحث و بررسی است اما یکی از صفات ایشان عالم آل محمد(ص) است که در روایات بر آن تاکید شده است.

الماسی با بیان اینکه دو دسته روایات عام و خاص بر این صفت تاکید دارند ادامه داد: حضرات معصومین(ع) به خصوص امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) در مورد امام رضا(ع) به صورت عام خصوصیاتی را برشمرده و از واژگانی در مورد ایشان بهره برده‌اند که بر علم و حکمت آن حضرت تاکید دارد.

این محقق و پژوهشگر دینی بیان کرد: امام کاظم(ع) در روایتی فرموده‌اند که در رویا دیدم که فرزندم علی(امام رضا) را به من معرفی کردند و ایشان را به این صفت ستودند و فرمودند که وجود آن حضرت از علم و حکمت سیراب است همچنین روایات متعددی در مورد علم و حکمت آن حضرت و تمامی حضرات معصومین(ع) وجود دارد.

مدیر موسسه مطالعات راهبردی اسلام معاصر با بیان اینکه روایاتی نیز وجود دارند که به صورت خاص بر این صفت تاکید کرده است بیان کرد: امام کاظم(ع) در این مورد فرموده‌اند که پدرم امام صادق(ع) به من فرمودند: فرزندی خواهی داشت که «عالم آل محمد»(ص) است؛ بنابراین هر دو دسته روایات عام و خاص بر علم و حکمت سرشار و فوق‌العاده آن حضرت تاکید فرموده است.

الماسی با اشاره به اعترافات دیگران به خصوص دشمنان آن حضرت در مورد علم امام به عنوان دیگر نکات قابل ذکر در  این مسئله بیان کرد: مامون عباسی صریحا در مناظراتی که داشته به دنبال خدشه وارد کردن بر این صفت امام رضا(ع) بوده است، بنابراین این صفت عالم آل محمد(ص) ریشه روایی و سابقه اجتماعی دارد.

مدیر مطالعات راهبردی اسلام معاصر با طرح این سؤال که تمامی حضرات معصومین(ع) گنجینه علم الهی را در وجود مبارکشان دارند و عالم بوده‌اند پس چرا به این امام چنین صفتی لقب داده شده است؟ عنوان کرد: در روایات متعدد بر علم بیکران امام علی(ع)، امام سجاد(ع) و سایر ائمه(ع) تاکید شده است اما باز هم این صفت بر آن حضرت اطلاق دارد که این مسئله چند علت دارد.

این محقق و پژوهشگر حوزه علمیه با بیان اینکه همه ائمه(ع) نور واحد هستند ادامه داد: یکی از عوامل اختصاص این صفت به دلیل شرایطی است که حضرت در آن می زیسته‌اند؛ زیرا صادقین(ع) بذر علمی را در دوران خویش کاشتند و این بذر در دوره امام کاظم(ع) با وجود همه دشواری ها حفظ شد و در دوره امام رضا(ع) به کمال و اوج خود رسید.

الماسی بیان کرد: از طرف دیگر دوره امام رضا(ع) در شرایطی واقع شد که مامون بیش از خلفای دیگر عباسی به علم بها و اهمیت می‌داد؛ مامون برنامه‌های متعددی داشت تا علوم را در دوره خویش توسعه دهد و برخی تحلیل‌ها معتقد است که مامون علاقه زیادی به علم داشت و خودش به نوعی دانشمند محسوب می‌شد و مترجم نیز بوده است به همین دلیل فضا را برای توسعه علوم مختلف باز کرده بود.

مدیر موسسه مطالعات راهبردی اسلام معاصر اظهار کرد: برخی تحلیل‌ها نیز از توسعه علمی در دوره مامون حاکی از آن است که وی درصدد بود تا با نشان دادن علم خود و انتساب این وضع به حکومتش، جایگاه علمی امام را در نزد مردم تنزل دهد و جایگاه علویون را در جامعه آن روز تحت الشعاع قرار دهد.

وی افزود: مامون با دعوت از علمای اسلامی و غیراسلامی در اقصی نقاط عالم برای مناظره با امام(ع) درصدد بود تا بتواند امام را در یکی از این مناظرات شکست دهد اما همه بافته‌های وی نقش بر آب شد.

این محقق و پژوهشگر دینی با بیان اینکه مامون آنقدر به ترجمه اهمیت می‌داد که به اندازه وزن کتاب ترجمه شده طلا به مترجم آن می داد عنوان کرد: در این دوره شواهد متعددی در مورد شکوفایی علم وجود دارد که با همان هدف مذکور طراحی شده بود.  

الماسی با بیان اینکه مامون با هدف محکوم کردن امام در مناظرات و زیر سؤال بردن جایگاه علمی آن حضرت اقدام به مناظرات کرده بود تصریح کرد: بر خلاف تصور وی، هر بار که این مناظرات برپا می‌شد اعتبار علمی امام در نزد مردم و دانشمندان دنیای اسلام و غیراسلام بیشتر نمایان می‌شد و کار به جایی رسید که برخی از آنان مسلمان شدند و برخی نیز بر علم امام اعتراف کردند و این اعتراف در تاریخ ثبت و ضبط است.

وی افزود: به همین دلایل صفت عالم آل محمد(ص) بر این امام اطلاق شده است و اطلاق این صفت بر امام رضا دلیل بر عدم وجود علم و حکمت در سایر ائمه(ع) نیست و منافاتی با هم ندارد.