بیان 40 پرسش کنار گوش وزیر آموزش و پرورش

به گزارش ایکنا؛ توجه و اهتمام ویژه به کتب و ساعات رسمی آموزش قرآن در مدارس که به گفته خود وزیر از وظایف اصلی این وزارتخانه است در برخی از موارد از جمله با فوق‌برنامه‌های قرآنی آموزش و پرورش که از سوی معاونت پرورشی طی سال برای دانش‌آموزان برگزار می‌شود و در برخی از موارد از جمله برپایی مسابقات قرآن با رویکرد نخبه‌پروری در تعارض است و این موضوعی است که هر از چندگاهی به آن پرداخته می‌شود؛ در ادامه 40 سؤال قرآنی از وزیر آموزش و پرورش که توسط یکی از مؤلفین کتب درسی قرآن مطرح شده است، می‌خوانید؛

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله: «یـا عَـلِی! اِذا رَأَیـتَ الـنّـاسَ یشـتَـغِـلونَ بِـالـفَـضائِـلِ، فَاشـتَـغِل اَنـتَ بِـاِتـمامِ الـفَرائِـضَ؛ علی جان! اگر دیدی مردم به امور مستحب مشغول می‌شوند، تو به تكمیل كارهای واجب بپرداز».(نصایح، آیت‌الله مشكینی، ص 249 )
جناب آقای سیدمحمد بطحایی(دام عزه)
وزیر محترم آموزش و پرورش
سـلام عـلیـكم
با احـترام و سپاس از اهـتمام حضرتعالی نسبت به احـیای مجدد قرآن كریم در وزارت آموزش و پرورش و با عنایت به مطالب ارزنده و تأكیدهای مكرر جنابعالی در چند ماه اخیر نسبت به موضوع آموزش عمومی قرآن، با كسب اجازه 40 نكته را به اجمال و فهرست‌وار(البته در قالب 40 سؤال) تقدیم می‌كنم. امیدوارم به سمع و نظر شما برسد و در ضمن رنجش خاطر حضرتعالی فراهم نگردد؛ چراكه مدیران انقلابی در یك جامعه اسلامی طبق فرموده پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) «سَیـدُ الـقَومِ خادِمـهُم» هستند و نقدهای منصفانه را فرصتی برای توفیقات الهی خود می‌دانند؛ به ویژه آن كه در آستانه تحول بنیادین، شرایط ایجاب می‌كند، حقایق شفاف و البته محترمانه بیان شود تا سرعت و جهت تغییر و تحول از انحراف مصون بماند.
«وَ ما تَوفیـقی اِلّا بِـاللهِ ، عَـلَیـهِ تَـوَكَّلـتُ وَ اِلَیـهِ اُنیـبُ»(هود/ 88)
آقـای وزیـر!
1- آیا می‌دانید بیش از 90 درصد از دانش‌آموزان كشور در طول زندگی خود، فقط در زنگ قرآن مدرسه با قرآن آشنا می‌شوند و موقعیت یادگیری قرآن به هر دلیلی در جای دیگری برای ایشان فراهم نمی‌شود؟ آیا همین یك مورد در توجه جدی به احیاء زنگ قرآن مدارس كافی نیست؟
2- آیا می‌دانید برای هر دانش‌آموزا در طول دوران تحصیلی، بیش از 800 ساعت آموزش رسمی قرآن در نظر گرفته شده است؛ ولی به دلایل مختلف از جمله كم‌توجهی مفرط، از كارآمدی و اثربخشی لازم برخوردار نیست؟
3- آیا می‌دانید زنگ آموزش قرآن مدارس، گسترده‌ترین فعالیت قرآنی كشور است كه همه‌ساله در مدارس سراسر در جریان است و كارآمدی آموزش‌های آن نیازمند عزم ملی، برنامه‌ریزی، حمایت و پشتیبانی مستمر و تخصیص اعتبارات مورد نیاز برای تأمین امكانات آموزشی و بازآموزی مدرسان و معلمان است؟
4- آیا می‌دانید برای هر دانش‌آموز 12 عنوان كتاب درسی آموزش قرآن تألیف شده كه در مجموع بیش از 1500 صفحه است كه می‌تواند در صورت اجرای صحیح و كامل، پاسخگوی تحقق وظیفه اصلی وزارت متبوع باشد؟(به جرأت می‌توان گفت با توجه به رسالت و جایگاه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی این كتاب‌ها از بهترین كتاب‌های آموزش عمومی قرآن در كشور است. اما همواره مورد بی‌مهری و حتی قهر برخی جریان‌ها بوده و هست.)
5- آیا می‌دانید تحقق هدف چشم‌انداز نظام آموزش عمومی قرآن كشور یعنی «نهادینه شدن فرهنگ انس با قرآن کریم و تربیت 10 میلیون حافظ قرآن در جامعه» بدون توجه به رفع مهجوریت از زنگ قرآن مدارس و اثر بخش آن، عملاً امكان نداشته و در حد شعار خواهد ماند؟ (كافی است نگاهی به آمار مجموعه حافظان قرآن كریم (آمار رسمی) در چهار دهه اخیر بیاندازید تا متوجه ضایعه بزرگ بی‌توجهی به زیرساخت آموزش عمومی قرآن بشوید.)
6- آیا می‌دانید تدریس قرآن توسط معلمان غیر پایه در دوره ابتدایی برخلاف مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش است؟
7- آیا می‌دانید ساعت رسمی آموزش قرآن مدارس با مشكلات متعدد لاینحلی روبه‌روست؛ از جمله تقلیل ساعات كاری آموزگاران و در نتیجه تدریس آن توسط مدیران و معاونان مدارس؟! و هیچ مرجعی درصدد رفع این نوع تناقضات نیست؟!
8- آیا می‌دانید این آسیب از طریق مصوبه شورای معاونان محترم وزیر در بخشنامه سامان‌دهی نیروی انسانی و الزام مدیران و معاونان مدارس به تدریس برای درس قرآن پیش آمده است؟!
از سوی دیگر، آقـای وزیـر!
9- آیا می‌دانید پرداختن به طرح و برنامه‌ها و فعالیت‌های تأسیسی و سخت‌افزاری(مانند طرح ملی حفظ جزء 30) به مراتب پرهزینه‌تر و كم‌بازده‌تر از فعالیت‌های مكمل و نرم‌افزاری و حمایتی است؟! و تنها به بالا بردن انتظارات جامعه از وزارت آموزش و پرورش منجر شده است؟ (آیا سابقه طرح‌های ملی حفظ و ... در همین دولت محترم كفایت نمی‌كند؟!)
10- آیا می‌دانید چرا همه دارالقرآن‌های آموزش و پرورش توسط آقای دكتر حمیدرضا حاج‌بابایی وزیر اسبق آموزش و پرورش یك شب تعطیل شد؛ ولی آقای دكتر علی‌اصغر فانی، وزیر محترم بعدی بلافاصله مجدداً آن را راه‌اندازی كردند؟!
11- آیا می‌دانید چرا 10 هزار مدرسه قرآن در دوره وزارت آقای حاج بابایی در وزارت آموزش و پرورش راه‌اندازی شد، ولی در دوره آقای فانی یكجا تعطیل شد؟! (طرح ملی حفظ قرآن با سه میلیون و سیصد هزار نفر حافظ اسمی هم به همین شكل) 

12- آیا این نشان‌دهنده آن نیست كه وزارت آموزش و پرورش هنوز نمی‌داند چه مأموریت و وظیفه خطیری در حوزه قرآن در وزارت آموزش و پرورش برعهده دارد؟!
13- آیا كسی حق دارد از وزرای محترم سؤال كند، راه‌اندازی 10 هزار مدرسه قرآن و ... با كدام كارشناسی تصمیم‌سازی شد؟! و چرا توسط وزیر محترم بعدی یك شب و یكجا تعطیل شد؟!
14- آیا می‌دانید در چند سال گذشته، چرا ده‌ها میلیارد تومان از بودجه آموزش عمومی قرآن برای آموزش عمومی قرآن هزینه نشد؟!
15- آیا می‌دانید سهم هزاران كلاس درس قرآن از بودجه چند 10 میلیاردی آموزش عمومی قرآن «صفر ریال» است؟!
16- آیا می‌دانید سهم بازآموزی مدرسان و معلمان از بودجه آموزش عمومی قرآن «صفر ریال» است؟!
17- آیا می‌دانید بخش اعظم اعتبارات آموزش عمومی قرآن (و بلكه تمامی آن) در فعالیت‌های غیر ضروری مانند دارالقرآن‌ها و مسابقات بین‌المللی قرآن، مسابقات قرآن فرهنگیان و ... هزینه می‌شود؟!
18- آیا می‌دانید این فعالیت‌های قرآنی با فعالیت‌های رسمی چند نهاد و مركز و مؤسسه قرآنی كشور كاملاً موازی است؟!
19- آیا می‌دانید مسابقات بین‌المللی قرآن وظیفه قانونی و رسمی سازمان اوقاف و امور خیریه است(مسابقه شكوفه‌ها) ؟!
20- آیا می‌دانید فعالیت‌هایی مانند دارالقرآن‌ها و مسابقات بین‌المللی قرآن و ... چه آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به آموزش عمومی قرآن وارد كرده و می‌كند؟ (از اتلاف اعتبارات گرفته تا جذب نیروهای توانمند در مراكز مذكور و در نتیجه گسترش شكاف آموزشی و پرورشی و محرومیت مدارس كشور از اعتبارات تخصیص یافته و معلمان توانمند)
21- آیا می‌دانید یكی از دلایل كم‌توجهی به زنگ قرآن و پاسخگو نبودن معلمان در قبال اهداف پیش‌بینی شده در برنامه درسی قرآن وجود این مراكز قرآنی و ایجاد انتظارات نادرست در مدارس و معلمان است؟! (همچنان كه تدریس قرآن توسط مربیان پرورشی در معدودی از مدارس، چنین انتظاری را در عده زیادی از معلمان ایجاد كرده كه وظیفه تدریس قرآن وظیفه مربی پرورشی است.)
22- آیا می‌دانید بخش قرآن حوزه معاونت پرورشی با داشتن هزاران نفر كارشناس و مربی پرورشی با گسترده‌ترین فعالیت قرآنی كشور(زنگ قرآن مدارس) به كلی بیگانه است؟!!!
23- آیا می‌دانید اجرای طرح‌های ملی چون حفظ قرآن و معرفی حدود سه و نیم میلیون نفر حافظ قرآن به بهانه تربیت 10 میلیون حافظ قرآن جز رسوایی و تعطیلی و هزینه ده‌ها میلیارد تومان حاصلی نداشت؟
24- آیا می‌دانید با این اعتبارات چند 10 هزار معلم را می‌شد آموزش داد و چند 10 هزار كلاس را به كم‌ترین امكانات مجهز كرد(هر كلاس حدود 50 تا 100 هزار تومان وسیله آموزشی از قبیل لوح آموزش روخوانی، لوح فشرده قرائت، كتاب راهنمای معلم، مصحف شریف)
25- آیا می‌دانید معلمان و مدارس و كلاس‌های قرآن و دانش‌آموزان و والدین ایشان هیچ بهره و حتی هیچ اطلاعی از این همه جلسات و كمیسیون‌ها و اعتبارات نداشته و ندارند.
26- آیا می‌دانید در جامعه اسلامی ما قاریان و حافظان نخبه‌اش، نفرات اول تا سوم مسابقات بین‌المللی هستند، در حالی كه اعم اغلب مردمش بی‌سواد قرآنی هستند؟! آیا غیر از این عمل كرده‌ایم؟
27- آیا می‌دانید نخبه‌گرایی بر سر آموزش عمومی قرآن در وزارت چه بلایی آورده است؟(افزایش شكاف تدریجی بین دانش‌آموزان و جامعه قرآنی)
28- آیا می‌دانید اعم اغلب فعالیت‌های قرآنی با «اسناد خمسه» تحولی در تضاد و تناقض آشكار است؟(سیاست‌های ابلاغی رهبری، سند تحول بنیادین، سند برنامه درسی ملی، مصوبه اهداف آموزش عمومی قرآن، سند راهبردی آموزش عمومی قرآن)
29- آیا می‌دانید مهجوریت قرآن در وزارت شما نتیجه بی‌خبری یا بی‌توجهی متولیان و یا عدم دسترسی ایشان به اطلاعات صحیح از سوی مدیران میانی است؟
30- آیا می‌دانید كثرت فعالیت قرآنی در وزارت آموزش و پرورش به حدی است كه می‌توان گفت هیچ فعالیت قرآنی در جامعه نیست كه در وزارت آموزش و پرورش وجود نداشته باشد؟! (روخوانی، روان‌خوانی، تجوید، حفظ، قرائت، مفاهیم، صوت، لحن، وقف و ابتدا، تفسیر و ...) آیا این مصداق همه كاره هیچ‌كاره آموزش و پرورش نیست؟ آیا این‌ها هزینه ندارد؟ آیا اساتید ویژه این نوع فعالیت‌ها بودجه‌ها و امكانات را مصروف خود نمی‌كنند؟ ... آیا این‌ها فرصت است یا تهدید؟!
31- آیا می‌دانید به جز كتاب‌های درسی قرآن، چه تعداد عنوان كتاب موازی در معاونت پرورشی شما در حوزه آموزش روخوانی، روان‌خوانی، مفاهیم و ... تاكنون تألیف شده است كه اغلب مغایر با برنامه‌های درسی و مصوبات است؟(كمترین آسیبش رشته كردن پنبه‌های دروس رسمی و قانونی است.)
32- آیا می‌دانید با آن كه عمده آموزش‌ها و فعالیت‌های قرآنی با توجه به رسالت نظام تعلیم و تربیت رسمی كشور و نیز گستردگی كلاس‌های قرآن و كتاب‌های درسی برعهده دو معاونت پژوهشی و آموزشی است، اما همواره اعتبارات آموزش عمومی قرآن و سایر امكانات یكجا و تمام و كمال به حوزه معاونت پرورشی اختصاص می‌یابد؟!! آیا این رویه غلط و عادت دیرینه نیازمند اصلاح نیست؟
33- آیا نمی‌شود این همه تهدید را با تمركز بر مأموریت ذاتی، رسالت حقیقی و وظیفه قانونی نظام رسمی تعلیم و تربیت اسلامی، بر آموزش عمومی قرآن و كیفیت‌بخشی ساعات آموزش قرآن، تبدیل به فرصت كرد؟!

آقای وزیر!
درباره «طرح ملی حفظ قرآن كریم» در وزارت متبوع
۳۴- آیا می‌دانید این طرح با اسناد تحولی در تناقض آشکار است؟!
۳۵- آیا می‌دانید این طرح کمترین ارتباط و تناسب تربیتی را با دانش‌آموزان داشته و نمی‌تواند الگوی مناسبی برای سبک زندگی اسلامی باشد؟
۳۶-آیا می‌دانید طراحی اهداف و محتوای این طرح با نیاز و ذایقه و توان اغلب دانش‌آموزان تناسب معناداری ندارد؟
۳۷- آیا می‌دانید برنامه‌ریزی در این طرح چه در هدف‌گذاری و چه در محتوا و چه در روش یادگیری آنقدر کلی و عمومی است که بین مخاطب عام و خاص تفاوتی قایل نشده است؟
۳۸- آیا می‌دانید از نظر روان‌شناسی یادگیری محرک‌های خارجی مانند جایزه کمتر به تحرک و انگیزه درونی منجر شده و اغلب یادگیری‌ها در این روش به سرعت به فراموشی سپرده می‌شود؟! (با توجه به عدم رعایت مراحل و مراتب حیطه‌های یادگیری بلوم و نظریه هوش‌های چندگانه هوارد گاردنر و ... در این طرح)
۳۹- آیا می‌دانید این نوع حفظ کردن قرآن به دلیل عدم توجه به محتوا و مفاهیم آیات و بهره‌مندی از آموزه‌های آن (به دلیل نامناسب بودن) آموزشی عقیم است و بین آن و مراتب بعدی حیطه‌های یادگیری شکاف عمیق وجود دارد که به ادامه راه اعم اغلب دانش‌آموزان منجر نخواهد شد؟!
۴۰- آیا می‌دانید همین طرح و چنین طرح‌هایی بارها و بارها در طول چند دهه اخیر با تخصیص اعتبارات چشمگیر برگزار شده آن هم نه در چنین وسعت و برای دانش‌آموزان کل کشور بلکه در جامعه آماری بسیار محدودتر و از سوی ارگان‌های مرتبط این کار آن هم با داشتن افراد و امکانات لازم اما عمدتاً موفق و پیش‌برنده نبوده است؟!

راهكار پییشنهادی
1- تلاش در كسب اطلاعات صحیح و دقیق از وضعیت موجود از طریق بخش‌های مرتبط حوزه ستادی
2- ایجاد وحدت اندیشه و انسجام عمل در آموزش‌ها و فعالیت‌های قرآنی مطابق اسناد تحولی با رویكرد سیستمی با هدف كارآمدی و اثربخشی برنامه‌ها
3- تمركز بر مأموریت ذاتی و قانونی وزارت متبوع، در تحقق اهداف آموزش عمومی قرآن و اجتناب از سطحی‌نگری و موازی‌كاری
4- با توجه به اصل كیفیت‌بخشی برنامه‌های رسمی و كاستن از كمیت‌های هزینه هم‌فایده مانند اغلب فعالیت‌های غیر رسمی

سخن پایانی
ضمن تشكر صمیمانه از عنایت شما نسبت به امر خطیر آموزش عمومی قرآن در وزارت آموزش و پرورش، آنچه بیان شد، تنها بخشی از واقعیات است كه امكان نشر آن امكان‌پذیر دانسته شد. امید است این نوع مسائل(و سایر موارد) با مدیریت داهیانه و روحیه انقلابی حضرتعالی به نحو مقتضی حل و فصل شود. یقیناً در صورت اراده و فراخوان شما كم نیستند افراد متعهد و متخصصی كه هم، درد شناسند و هم راه درمان را می‌دانند؛ فقط فرصتی می‌جویند برای خدمت جهادی در جهت ریشه‌كنی بی‌سوادی قرآنی در جامعه اسلامی.

با احترام مجدد
و سپاس از بذل توجه

رضا نباتی
از مؤلفین كتاب‌های درسی قرآن
و دانشجوی دكترای فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی
وبلاگ «فرهنگ آموزش قرآن در آموزش و پرورش ایران»: http://quran-edu.blogfa.com/

انتهای پیام