جای خالی صنایع دستی مبلغ فرهنگ اسلامی/ به دست هنرمند ایرانی؛ به نام خارجی

نمایشگاه در سالن‌های متعدد برپا شده است و هر سالن دلبری خاص خود را برای مخاطب دارد. تا چشم کار می‌کند هنر است و ذوق و سلیقه ایرانی. هنری که از گذشته تا به امروز پرورش یافته و کامل و کامل‌تر شده و رنگ و بوی امروز را نیز به خود گرفته است. هنری که روح را آرامش می‌دهد و چشم را می‌نوازد.

به جای جای نمایشگاه که می‌نگری اقوام مختلف ایرانی را مشاهده می‌کنی که هر یک آداب، رسوم، سنت و فرهنگ خود را از دریچه اشکال، احجام و اجسام هنری به نمایش گذاشته‌اند. جنوبی‌ها با حصیربافی و ارائه هنرهای دریایی از نحوه کسب روزی خود می‌گویند و یزدی‌ها با جانمازهای ترمه به فرهنگ اصیل اسلامی اشاره دارند. اصفهانی‌ها با آبی فیروزه‌ای از نصف جهان بودن حکایت می کنند و عشایر با طرح‌های بافته شد بر گلیم از رشادت‌ و بی مانندی مردان دلیر خود می‌گویند. گویی تمام اجزا و ارکان نمایشگاه از هنر ایرانیان سخن می گویند و بر طبل سرآمدی و یکه تازی می کوبند.

نمایشگاه صنایع دستی از بخش‌های مختلفی تشکیل و رشته‌های گوناگون هنری را در بر گرفته است که از جمله می‌توان به فیروزه کوبی، احجام فلزی برنجی، صنایع چوبی و خراطی، چاپ قلمکار، معرق چوب، گلیم بافی، تراش سنگ‌های قیمتی، قلم زنی، ترمه بافی، تولیدات چرم، سوزن دوزی، سفال و سرامیک، نساجی سنتی، جاجیم بافی، نقاشی کاشی سنتی، مینای شیشه، نازک کاری چوب، زیورآلات، نقاشی زیر لعابی، شیشه گری فوتی و ... اشاره کرد.

از نکات برجسته نمایشگاه استفاده از هنرهای قدیمی در ساخت آثار مورد علاقه و مورد نیاز روز مردم بود که در این زمینه می‌توان به بهره‌مندی از هنر قلم زنی و خاتم در ساخت زیورآلات که مورد استفاده متعدد بخش وسیعی از جامعه است، اشاره کرد. همچنین تولید ظروف غذاخوری روزانه مردم از سفال و سرامیک و همچنین تنوع بخشیدن به ظروف مسی که بدان استفاده تزئینی و روزمرگی بخشیده بودند نیز جالب توجه به شمار می رود.

ایکنا در گفت‌وگو با غرفه داران این نمایشگاه از پستی و بلندی‌های صنایع دستی و فعالیت در این عرصه  سخن به میان آورد. برخی از ورود اجناس چینی به این عرصه سخن می گفتند و برخی از تمام شدن نام یک اثر ایرانی به کام سایر کشورها، برخی از توان تولید انبوه در صورت حمایت و ایجاد اشتغال سخن به میان می آوردند و برخی از عدم حمایت دولت و کارشکنی در این زمینه.

مسئول غرفه زیورآلات که توانسته بود به بهترین شکل از قلم زنی و خاتم کاری در ساخت زیورآلات استفاده و قشر جوان را با نگاه جدید به سوی هنرهای اصیل ایرانی جذب کند از عدم حمایت سازمان میراث فرهنگی گلایه داشت و می گفت: نه تنها در این زمینه حمایتی صورت نمی گیرد بلکه گاهی پشت پا نیز برای ما می‌گیرند تا از حرکت به سمت جلو وابمانیم، به طور مثال در نظر گرفتن قیمت‌های بالا برای اجاره غرفه‌های سی امین نمایشگاه صنایع دستی از جمله این موارد است.

عدم حمایت کافی برای دستیابی به تولید انبوه

وی خاتم کاری را جزو قدیمی‌ترین هنرهای ایرانی برشمرد و گفت: خوشبختانه در این صنف دچار مشکل ورود اجناس چینی نیستیم چرا که چینی‌ها توان ورود به عرصه قلم زنی و خاتم کار ی را ندارند ولی با این حال عدم حمایت کافی سبب شده است نتوانیم آن طور که باید در گستره وسیع دست به تولید زیورآلات با استفاده از هنرهای ایرانی بزنیم.

مسئول غرفه نقاشی روی لعاب، مینا و سفال هم معتقد بود چینی‌ها توان ورود به عرصه‌های هنری دشوار را ندارند، به طوری که چینی‌ها و ترک‌ها در عرصه نقاشی زیر لعابی ورود پیدا کرده‌اند و کارهای هنری را با قیمت بسیار کمتر در ایران به فروش می‌رسانند و بازار کار هنرمندان ایرانی را مخدوش کرده‌اند، اما توان ورود به عرصه میناکاری برجسته روی سفال را ندارند.

به سراغ بانویی که در غرفه سرمه‌دوزی مستقر و به ارائه آثار خود پرداخته بود نیز رفتیم. این بانوی هنرمند محصولات ارائه شده در رشته سرمه دوزی در کشور را ماحصل کار هنرمندان ایرانی برشمرد و و با بیان اینکه سایر کشورها نتوانسته‌اند به این زمینه ورود پیدا کنند، عنوان کرد: با وجود اینکه رقیبی در این زمینه وجود ندارد و ما می‌توانیم به بهترین نحو از این هنر کسب درآمد، ارزآوری و ایجاد اشتغال داشته باشیم اما عدم حمایت ما را با مشکل روبرو کرده است.

وی معتقد بود برای دریافت وام تولید، موانع زیادی را پشت سر گذاشته است اما به محض رسیدن به مرحله اعطای وام از ارائه مبلغ خودداری شده است. این در حالی است که می‌توان با تولید انبوه در این رشته هنری اشتغال آفرینی جدی به ویژه برای بانوان داشت.

به اعتقاد کارشناسان، هنر بهترین ابزار برای انتقال معنا و فرهنگ است و می تواند تأثیرگذاری بالایی در انتقال مفهوم به ویژه برای قشر جوان داشته باشد. در دنیای امروز که دشمنان در صدد القای ناهنجاری‌ها و ضد فرهنگ‌ها هستند، می‌توان با بهره‌مندی از ابزار هنر به معرفی فرهنگ اسلامی و ایرانی پرداخت، اما آنچه در عمل در سی امین نمایشگاه ملی صنایع دستی که به نمایندگی از روند صنایع دستی در کشور دیده می شود، جالی خالی صنایع دستی زیبنده به آیات قرآن کریم، اسامی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و به طور فرهنگ اسلامی است.

جای خالی بهره از فرهنگ اسلامی در تولید آثار هنری  

همان گونه که هنر در خدمت آثار زینتی جدید و زیورآلات قرار گرفته است، می تواند در اشکال مختلف و جدید نیز زبان گویای فرهنگ اسلامی باشد، اما آنچه در این زمینه در نمایشگاه به چشم می‌خورد بسیار کم رنگ و محدود به تابلوهای معرق و منبت است. در صورتی که از نقش روی چرم گرفته تا نقاشی کاشی سنتی و سفال و .. می توان دست به تولید آثار هنری با رویکرد تبلیغ مضامین اسلامی زد.

مسئول غرفه حجاری سنگ که بیشتر آثارش اختصاص به مجسمه‌های کوروش و سربازان هخامنش و شعرنویسی دارد از نبود تقاضا برای ایجاد آثار با مضامین اسلامی سخن می گفت، در حالی که بسیاری از رویدادهای دینی همچون واقعه غدیر را می‌توان به زیبایی با استفاده از این هنر ماندگار به نمایش گذاشت؛ در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که آیا استقبال از آثار مرتبط با مضامین اسلامی وجود ندارد یا خلاقیت و تفکر پشت آثار ما وجود ندارد و همواره به نگارش یک آیه قرآن بر روی صنایع دستی اثر هنری گفته‌ایم و دیگر هیچ.

صنایع دستی؛ بستری برای صادرات

اگر از ابعاد دیگر نیز به صنایع دستی بنگریم باید به نبود عرصه‌های مناسب برای صادرات و در مقابل ورود صنایع دستی بی‌کیفیت قاچاق به کشور اشاره کرد. از جمله این موارد باید از چاپ قلمکار نام برد که بازار صادراتی خوبی دارد و مورد استقبال سایر کشورها نیز قرار گرفته است، اما صادرات آن به صورت فردی توسط اشخاص و یا بیشتر به صورت مصرف سوغات انجام می شود.

ایجاد اشتغال و معرفی برند ایرانی

صنایع دستی بستر مناسبی برای ایجاد اشتغال، تولید محصول ایرانی با کیفیت و معرفی آن به سایر کشورها به عنوان یک وسیله ارزشمند هنری است به شرط آنکه ساز و کارهای تولید، ایجاد و زمینه معرفی مهیا باشد. از جمله صنایعی که می‌تواند در این زمینه به خوبی بدرخشد کریستال محسوب می شود، این درحالی است که مسئولان غرفه کریستال نمایشگاه صنایع دستی از قصه‌ای پر غصه پرده برداشتند.

قصه پر غصه هنرمندان ایرانی

مسئول غرفه کریستال به ایکنا گفت: تعرفه‌های گمرکی که برای اجناس خارجی وضع می‌شود در مقایسه با صنایع دستی بسیار پایین است و عملا امکان رقابت را از ما می‌گیرد. همچنین تخلف موجود این است که برخی اجناس به اسم بلور در گمرک ایران ثبت و تعرفه آن پرداخت می‌شود اما به عنوان کریستال فروخته می‌شود و این امر به سازندگان کریستال ایرانی ضربه می‌زند.

وی از روایت دستان هنرمند ایرانی گفت که ماحصل کارشان به اسم خارجی‌ها به فروش می‌رسد و تصریح کرد: کریستال‌های ساخت داخل کشور در حالی در بازارهای خیابان شوش و سایر نقاط شهر به فروش می‌رسد که برچسب کشور چک بر آن حک شده و دو تا سه برابر قیمت شرکت سازنده به فروش می‌رسد؛ در واقع هنر دست ایرانیان زمانی بازار فروش پیدا می‌کند  که نام سازنده آن یک کشور خارجی بیان می‌شود. متاسفانه بسیاری از دلالان در این زمینه ورود پیدا کرده‌اند و پس از خرید محصول از شرکت، آن را به چند برابر قیمت و به اسم کریستال خارجی به ویژه چک در داخل کشور به مردم می‌فروشند.  

صنایع دستی علاوه بر آنکه می‌تواند به تولید اشتغال بیانجامد، به سبب در دسترس بودن، قابلیت انجام در محیط خانه را نیز دارد و این امر می‌تواند برای بسیاری از بانوان کشور به ویژه بانوان سرپرست خانوار که وظیفه مدیریت محیط خانه و تربیت فرزندان را نیز بر عهده دارند بسیار مطلوب است، به شرط آنکه حمایت‌های دولتی نیز در این زمینه وجود داشته باشد. با توجه به گلایه‌هایی که بانوان هنرمند در سی امین نمایشگاه ملی صنایع دستی داشتند به سراغ معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری رفتیم تا از ساز و کارهای در نظر گرفته شده جویا شویم.

ابتکار در این راستا به تخصیص وام قرض الحسنه مهر برای سه هزار زن سرپرست خانوار اشاره و عنوان کرد: این وام سال گذشته به صورت کلی اعطا شد اما در زمینه صنایع دستی نیازمند مشارکت بیشتر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هستیم.  

ایکنا برای پاسخ به سوالات و شبهات ایجاد شده به سراغ پویا محمودیان، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی رفت.

وی در خصوص حمایت هایی که باید از هنرمندان عرصه صنایع دستی صورت گیرد، گفت: طی روزهای گذشته تفاهم‌نامه‌ای با بانک گردشگری منعقد شد که خروجی آن ارائه وام‌هایی با سود 10 درصد به هنرمندان است. همچنین گاهی هنرمندان در ارائه وثیقه بانکی با مشکل روبرو هستند و این امر مربوط به سیستم بانکی می‌شود و ما نمی‌توانیم ورودی به این جریان داشته باشیم.

وی در زمینه ورود برخی صنایع دستی چینی بی‌کیفیت به کشور نیز چنین توضیح داد: از دو ماه پیش اعلام شد که ورود کالاهای صنایع دستی غیر ایرانی به کشور ممنوع است و از گمرک‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران هیچ کالای صنایع دستی به کشور وارد نمی‌شود. این امر در زمینه حمایت از هنرمند ایرانی صورت گرفته است اما آنچه در این زمینه مشکل ساز شده، قاچاق صنایع دستی خارجی است. در این زمینه نیز گشت‌های مشترکی شکل گرفته و در همکاری مشترک با سازمان مبارزه با قاچاق کالا هستیم.

صدای غرفه داران در زمینه بالا بودن قیمت غرفه‌ها در نمایشگاه ملی صنایع دستی را به گوش معاون صنایع دستی رساندیم. وی در پاسخ چنین گفت: در نمایشگاه امسال سه سالن با سه سطح قیمتی مختلف در نظر گرفته شد تا هنرمندان براساس توانمندی خود اقدام به تهیه غرفه کنند. همچنین برای استان‌های کم بضاعت و مناطق زلزله زده غرفه‌های رایگان در نظر گرفته شد و زنان سرپرست خانوار از تخفیف 50 درصدی برای تهیه غرفه بهره‌مند شدند.

محمودیان هم از نبود عزم ملی برای حمایت از کالاهای ایرانی انتقاد کرد و گفت: این امر نیاز به فرهنگسازی دارد تا مردم اجناس را بر اساس کیفیت خریداری کنند نه مارک کشور سازنده. باید به جایی برسیم که هموطنان ایرانیمان با مشاهده مارک ایران اقدام به خرید کنند نه اینکه هنر دست هنرمند ایرانی به نام خارجی ها ثبت شود تا مورد استقبال واقع شود.

وی در رابطه با میزان صادرات صنایع دستی در کشور نیز گفت: صنایع دستی با کیفیت هم در داخل کشور وجود دارد و هم صادر می‌شود. امروز نمی‌توان گفت صنایع دستی چینی ارزان قیمت در کشور باقی می‌ماند و اجناس با کیفیت صادر می‌شود چرا که اجناس چینی به مراتب گران قیمت ترهستند، دلیل آن نیز این است که تولیدکنندگان ایرانی راه قیمت گذاری و درست تولید کردن را آموخته اند.

هنر ایرانی را می‌خواهیم به شرط دارا بودن نام خارجی!

گزارش ایکنا حاکی است؛ رونق صنایع دستی و به تولید انبوه رسیدن آن، ایجاد اشتغال با تولید صنایع دستی، تعریف صنایع دستی به عنوان سوغات و .... اگرچه مستلزم فعالیت های دولتی و ایجاد ساز و کارهای اقتصادی آن است اما نیاز به فرهنگسازی نیز دارد تا ابتدا شأن و منزلت هنرمند ایرانی را به جامعه معرفی و سپس یک صدا برای حمایت از هنر دست هنرمندان این مرز و پوم بپا خیزیم. گویی نبود اعتماد به نفس ملی به عرصه صنایع دستی نیز ورود پیدا کرده و زحمت دستان پرتلاش هنرمندان را به باد داده است، آنجا که هنر ایرانی را می خواهیم به شرط دارا بودن نام خارجی!

گزارش از فاطمه بختیاری

گزارش تصویری نمایشگاه ملی صنایع دستی را اینجا ببینید!

انتهای پیام