تبیین نقش برانگیزاننده و زنده‌کننده‌ شهادت در نظام اجتماعی

به گزارش ایکنا، رهبر معظم انقلاب روز پنجشنبه ، 5 مهر، هم‌زمان با هفته‌ دفاع مقدس و در دیدار جمعی از فرماندهان، رزمندگان و ایثارگران و هنرمندان در تشریح ابعاد مختلف دفاع مقدس و با تأیید نظر برخی حاضران مبنی بر تلخ بودن جنگ فرمودند: لکن از همین حادثه‌ تلخ، پیام بهجت و عظمت و نشاط را قرآن بیرون می‌کشد. شما ببینید، کشته شدن، از دنیا رفتن از نظر همه‌ مردم دنیا، یعنی اغلب مردم دنیا، یک فقدان است، یک از دست دادن است امّا قرآن چه می‌گوید؟ قرآن می‌گوید: وَیَستَبشِرونَ بِالَّذینَ لَم یَلحَقوا بِهِم مِن خَلفِهِم اَلّا خَوفٌ عَلَیهِم وَ لا‌ هُم یَحزَنون؛ از کشته شدن، از مردن، از عبور از این دنیا، از محروم شدن از زندگی، یک پیام نشاط بیرون می‌کشد، پیام بهجت بیرون می‌کشد، پیام بشارت بیرون می‌کشد.

این استناد قرآنی رهبر معظم انقلاب اشاره به بخشی از آیه 170 سوره آل عمران دارد که متن کامل آن به شرح ذیل است: «فَرِحينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ» (آنها به‌خاطر نعمت‌های فراوانی که خداوند از فضل خود به ایشان بخشیده است، خوشحالند؛ و به‌خاطر کسانی که هنوز به آنها ملحق نشده‌اند [مجاهدان و شهیدان آینده]، خوشوقتند؛ که نه ترسی بر آنهاست، و نه غمی خواهند داشت).

مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان در این باره آورده است که «(فرح) یعنی شادمانی و درک و شعور لذت و (استبشار) یعنی در طلب این باشی که با رسیدن خبری خوشحالی نمایی، یا طلب سرور بوسیله بشارت، پس کشتگان در راه خدا از وضع مؤمنان باقی مانده، در دنیا خبر دارند و بشارت، همان ثواب اعمال مؤمنین است که عبارت است از نداشتن خوف و حزن و نکره آوردن خوف و حزن دلالت برعمومیت و رفع آن دو می‌کند. یعنی اطمینان نفس بر اینکه ترسی از زایل شدن نعمت نخواهند داشت و این عین ارتزاق و بهره‌مندی از نعمت است.

در تفسیر نمونه نیز پیرامون این آیه امده است که «در آیه به گوشه‌اى از مزایا و برکات فراوان زندگى برزخى شهیدان اشاره کرده و مى‌فرماید: آنها به‌خاطر نعمت‌هاى فراوانى که خداوند از فضل خود به آنها بخشیده است خوشحالند؛ فرحین بما اتیهم الله من فضله. خوشحالى دیگر آنها به‌خاطر برادران مجاهد آنها است که در میدان جنگ شربت شهادت ننوشیده‌اند و به آنها ملحق نشده‌اند زیرا مقامات و پاداش‌هاى آنها را در آن جهان به خوبى مى‌بینند و از این رو مستبشر و شاد مى‌شوند، همانطور که قرآن مى‌گوید: و یستبشرون بالذین لم یلحقوا بهم من خلفهم. به دنبال آن مى‌افزاید: شهیدان احساس مى‌کنند که برادران مجاهد آنها، پس از مرگ، هیچ‌گونه اندوهى نسبت به آنچه در دنیا گذارده‌اند ندارند و نه هیچگونه ترسى از روز رستاخیز و حوادث وحشتناک آن؛ «الا خوف علیهم و لا هم یحزنون». البته این جمله، تفسیر دیگرى هم ممکن است داشته باشد و آن اینکه شهیدان علاوه بر این که با مشاهده مقامات برادران مجاهدى که به آنها ملحق نشده‌اند خوشحال مى شوند، خودشان هم هیچگونه ترسى از آینده و غمى از گذشته ندارند».

تفسیر نور از این آیه نکات ذیل را برداشت کرده است که:
1ـ شادى شهدا به الطاف الهى است، نه عملكرد خودشان.
2ـ شهدا الطاف الهى را تفضّل الهى مى‌دانند، نه پاداش خون خود.
3- شهدا از همرزمان خود دل نمى‌كنند و آينده خوب را به آنها بشارت مى‌دهند.
4- شهدا زندگى جمعى دارند، به يكديگر ملحق مى‌شوند و در انتظار ديگران هستند.
5- علاقه به سعادت ديگران و ملحق شدن آنان به كاروان عزت و شرف، يك ارزش است.
6- كاميابى شهدا، هميشگى است و هرگز غم از دست دادن نعمتى را ندارند.

در واقع این آیه به خوبی تفاوت‌های میان یک مرگ عادی با مرگ در راه خدا را تبیین می‌کند. درست است که کشته شدن و از دنیا رفتن در بدو امر یک امر تلخ و غم‌انگیز است اما قرآن با تعابیری که از کشته شدن در راه خدا ارائه می‌دهد آن را یک امر متعالی، فرح‌بخش و نشاط‌آور معرفی می‌کند که با قدم گذاشتن در این راه نه تنها چیزی از دست می‌رود بلکه هزاران نعمت و تفضل الهی و بشارت نصیب شهدای در راه خدا می‌شود.

اما به لحاظ ابعاد اجتماعی نیز ترویج و نهادینه کردن روحیه شهادت‌طلبی و مجاهده در راه خدا، در هر بعدی و نه فقط در جنگ و نبرد نظامی با دشمن، مانع بزرگی در مقابل یأس و ناامیدی خواهد بود و فردی که با این روحیه وارد عرصه‌های علمی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‌شود از مشکلات، فشارها، تهدیدات و تحریم‌ها هراسی به دل راه نداده و هیچ راه بن‌بستی را مقابل خود نمی‌بیند.

در واقع به تعبیر رهبر معظم انقلاب در دیدار خانواده‌های شهدای هفتم تیر و شهدای مدافعان حرم در تاریخ 4 تیرماه 1395 «راه پیشرفت ایران اسلامی، احیاء روحیه‌ انقلابی و احیاء روحیه مجاهدت است. مجاهدت، میدان‌های فراوانی دارد؛ البته همه میدان‌های مجاهدت هم خطر دارد. شهدای هسته‌ای را ببینید! در میدان علم کار کردند اما مورد تعرض دشمن قرار گرفتند؛ [این‌] جهاد است... در این فاصله، بعضی‌ها مجاهدت می‌کنند و این مجاهدت، آنها را به مقامات عالی میرساند؛ نه‌فقط آخرت خودشان را درست می‌کنند، دنیای دیگران را هم می‌سازند و تقویت می‌کنند و به وجود می‌آورند».

به عبارتی تقویت روحیه مجاهده در راه خدا، صرفا در جهت کسب نعمات و موهبت‌های اخروی نیست و نباید این حرکت و روحیه عظیم را منحصر به پاداش اخروی کرد بلکه تقویت و ترویج این روحیه آثار بسیار مثبتی در تقویت امید به آینده جامعه، حرکت و تلاش مستمر در حوزه‌های مختلف، نگاه به درون و توان داخلی و نهراسیدن از تهیدات و فشارهای بیرونی یا دل خوش نکردن به قول و وعده‌ بیگانگان دارد. این چنین است که افراد دارای روحیه مجاهده در راه خدا در عین حال که خود نفع اخروی خواهند برد بنیان‌های حرکت رو به جلو و پیشرفت یک جامعه را تقویت کرده و پیشرفت و رفاه این دنیای جامعه خود را نیز به ارمغان می‌آورند.

در یک کلام می‌توان گفت روحیه شهادت‌طلبی یک نقش پویا، انگیزه‌بخش و زنده‌کننده در نظام اجتماعی دارد که جلوی رخوت، سستی، رکود و بی‌تحرکی را می‌گیرد و به خصوص در این شرایط تقویت این روحیه می‌تواند خنثی‌کننده سناریوی جنگ روانی و رسانه‌ای دشمنان برای ایجاد یأس و ناامیدی در میان آحاد مردم باشد که لازم است نخبگان و مسئولان مرتبط فارغ از نگاه شعاری و کلیشه‌ای با استفاده از روش‌های هنرمندانه و علمی برای تقویت چنین روحیه‌ای در جامعه به ارائه طرح‌های عملیاتی بپردازند.

انتهای پیام