گرایش خاموش حوزه به سکولاریزاسیون با پرهیز از مسائل تمدنی و انسانی

رمضان علی‌تبار فیروزجایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا با موضوع لزوم تدوین تفسیر پیشرفت‌شناخت گفت: پیشرفت در دنیای غرب در فرهنگی سکولار و تکنولوژی مدرن و مبتنی بر پایه‌های اساسی این فرهنگ ایجاد شده است.

وی با بیان اینکه برای دستیابی به الگوی پیشرفت باید نگاه جامعی داشته باشیم، اظهار کرد: برای تحقق این نگاه جامع پیشرفت‌نگر نیازمند نگاهی سیستمی، منظم به فلسفه دین، معرفت‌شناختی و ... هستیم. اگر این نگاه وجود داشته باشد، پیشرفت در کشور نیز متناسب با آنچه به لحاظ فرهنگی و اجتماعی و دینی مدنظر داریم به وقوع می‌پیوندد و در غیر این صورت اگر پیشرفتی هم حاصل شود، تداوم همان روند پیشرفت در دنیای سکولار است.

علی‌تبار فیروزجایی با بیان اینکه انقلاب اسلامی خود الگوی پیشرفت اسلامی است، تصریح کرد: انقلاب اسلامی و مبانی شکل‌گیری آن الگوی اتم و اکمل پیشرفت است که نشان داده پیشرفت مبتنی بر دین هم ممکن است و هم وجه اجرایی به خود گرفته است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه وقتی سخن از تمدن و پیشرفت آن به میان می‌آید امری نسبی است، اظهار کرد: امروز بیش از چند دهه قبل نیازمند تبیین مباحث معرفتی مربوط به پیشرفت در بستر انقلاب اسلامی هستیم؛ امروز اگر در هر جایی از دنیا، حتی متمدن‌ترین کشورها، بررسی کنیم با درجه یا درجاتی از توحش و توهم روبه‌رو خواهیم شد.

پیشرفت پروژه نیست

وی با بیان اینکه تمدن مقوله‌ای پروژه‌ای نیست، ادامه داد: هر تمدنی ممکن است 500 تا هزار سال برای تحقق معرفتی و عملی خود زمان ببرد و طول بکشد؛ بعد از انقلاب و در طول این 40 سال کارهای زیادی برای ایجاد زیرساخت‌های معرفتی و عملیاتی پیشرفت انجام شده است. البته پیشرفت‌های به دست آمده با عنوان الگوی پیشرفت نبوده است، اما رشد سیاسی، علمی، دینی و ارتقای عقلانیت اجتماعی و پیشرفت‌های مادی همه از مظاهر تمدن است. هدف امام خمینی(ره) و رهبری هم رسیدن به تمدن اسلامی و ارائه الگو در برابر تمدن کنونی است.

علی‌تبار فیروزجایی با بیان اینکه تبیین معرفتی و بازخوانی معرفتی تمدن اسلامی در دوره کنونی لازم است، اظهار کرد: برخی نظریات معرفتی در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... ایجاد شده است، گرچه هنوز شاید به رشته هم تبدیل نشده است، ولی از طولانی شدن این فرایند هم نباید ناامید شویم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه باید نگاه تمدنی به آیات و روایات رواج بیشتری بگیرد، زیرا این کار کمتر انجام شده است، تصریح کرد: در مباحث تفسیری و علوم قرآنی به مباحثی چون سبب نزول، شأن نزول و یا برداشت‌های کمتر اجتماعی از آیات و روایات پرداخته شده، اما نگاه تمدنی نداشته‌ایم.

وی افزود: متأسفانه به آیات و روایات با نگاه تمدنی و معرفتی کمتر مراجعه شده است و نیازمند این نوع نگاه هستیم؛ مثلاً از یک آیه گاهی می‌توان چندین قاعده روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، فقهی و ... استخراج کنیم که می‌تواند مبنای نظریاتی برای پیشرفت مبتنی بر دین باشد.

علی‌تبار فیروزجایی با بیان اینکه اکنون عمدتاً در تحقیق بر روی آیات و روایات و استخراج قواعد فقهی و تفسیری و حقوقی مدنظر است، اظهار کرد: اگر آثار علما و مفسران قدیم و معاصر را مطالعه کنیم، منابع خوبی برای مقولات تمدنی پیشرفت خواهیم یافت، ولی مهم تقویت نوع نگاه تمدنی به منابع دینی است.

گرایش خاموش حوزه به سمت سکولاریزاسیون

این محقق حوزه علمیه در پاسخ به این سؤال که برخی معتقدند حوزه در حال سکولار شدن است و اگر این حرف درست باشد قطعاً تأثیر منفی آن بر پیشرفت تمدنی دینی خواهد داشت، ادامه داد: مباحث مرتبط با رواج سکولاریسم دعوایی مبنایی است و نباید صرفاً آن را سیاسی تلقی کنیم؛ برخی معتقدند که دین باید از سیاست جدا شود؛ دغدغه این افراد هم جلوگیری از آسیب دین است و حتی این سخن را  ممکن است برخی از روحانیون مطرح کنند؛ به نظر بنده وقتی حوزه علمیه به مسائل تمدنی و انسانی وارد نمی‌شود خود به خود گرایش خاموش به سمت سکولاریزاسیون ایجاد می‌شود.

وی تأکید کرد: در دنیای غرب و در رنسانس هم عده‌ای برای حفظ دین می‌گفتند که دین امری فردی و مقدس است و تمدن و پیشرفت بحثی دنیوی، یعنی حتی طرفداران و مدعیان و مفسران دین به سکولاریسم در مسیحیت دامن زدند و این خطر حوزه علمیه را نیز تهدید می‌کند.

فقه و پیشرفت تمدنی؛ راه حل مشکلات

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تأکید بر ایجاد فقه تمدنی و اجتماعی، تصریح کرد: فقه تمدنی صرفاً به معنای پرداختن به احکام حلال و حرام نیست، بلکه به مطالعات دین‌شناسانه تمدنی با استناد به قرآن، روایات و عقل می‌پردازد. البته این مسائل مربوط به علوم انسانی است و محور بحث فقهی‌سازی رفتارهای نهادها و سازمان‌ها و ارگان‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... است.

این محقق در پایان تصریح کرد: برای مثال فقه می‌تواند ملاکات حلال و حرام سیستم بانکداری را تعریف کند ولی رسیدن به این مرحله تازه اول راه است و باید متخصصان چند رشته علوم انسانی و دینی دست به دست هم بدهند و نظام بانکداری و یا اقتصاد اسلامی را بسازند.

انتهای پیام