نگاه سینمای دفاع مقدس به خاطر سرخ لاله‌ها/ 19
ژانرسازی برای سینمای دفاع مقدس خارج از قواعد سینماست
گروه هنر ــ یک پیشکسوت سینما و تلویزیون گفت: اگر بخواهیم برای ارزش دادن به یک مفهوم ژانری جدید خلق کنیم اشتباه محض است، زیرا در سینمای جهان این امر پذیرفتنی نیست؛ اتفاقی که در سینمای دفاع مقدس رخ داده است.
حبیب دهقان‌نسب، بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون، در گفتوگو با خبرنگار ایکنا، جایگاه موضوعات دفاع مقدسی را در سینمای ایران نامطلوب توصیف کرد و گفت: در ابتدا باید بگویم که سینمای دفاع مقدس را نمی‌توان یک ژانر مستقل نام برد، بلکه این دست آثار زیرمجموعه فیلم‌های جنگی هستند که به دلخواه برای آن ژانرسازی کرده‌ایم. این رویکرد برخلاف قواعد حاکم بر سینماست. البته چنین اتفاقی از این دیدگاه نشئت می‌گیرد که در هشت سال جنگ تحمیلی مدافع سرزمینمان بود‌ه‌ایم. این نگاه کاملاً صحیح است اما باز هم دلیلی برای ژانرسازی در سینما محسوب نمی‌شود.
وی افزود: خوشبختانه این روز‌ها فروش آثار سینمای دفاع مقدس نشان می‌دهد که مردم از این عرصه فیلمسازی دور نیستند و اگر فیلم خوبی تولید شود از آن استقبال می‌کنند. البته اگر بخواهیم فروش «تنگه ابوقریب» را با توجه به هزینه‌ای که برای آن شده ارزیابی کنیم، به نتیجه مطلوبی دست نیافته‌ایم، اما اگر میزان فروش کل آثار دفاع مقدس را در نظر بگیریم متوجه فروش خوب این قبیل آثار خواهیم شد.
بازیگر فیلم «شب واقعه» ادامه داد: اگر قصد داریم که تولیدات این عرصه در حد تولیدات دهه ۶۰ باشد راه را به خطا پیموده‌ایم، چون در آن زمان جامعه نیاز داشت تا چنین آثاری تولید شود، اما در شرایط کنونی سلیقه و نسل تغییر کرده و دیگر نباید با نگاه گذشته در این حوزه کار کرد. این گفته به این معنا نیست که تاریخ مصرف این دست آثار به اتمام رسیده است، بلکه نوع نگاه به موضوعات دفاع مقدس تغییر کرده است.
وی افزود: خوشبختانه این روز‌ها فروش آثار سینمای دفاع مقدس نشان می‌دهد که مردم از این عرصه فیلمسازی دور نیستند و اگر فیلم خوبی تولید شود از آن استقبال می‌کنند. البته اگر بخواهیم فروش «تنگه ابوقریب» را با توجه به هزینه‌ای که برای آن شده ارزیابی کنیم، به نتیجه مطلوبی دست نیافته‌ایم، اما اگر میزان فروش کل آثار دفاع مقدس را در نظر بگیریم متوجه فروش خوب این قبیل آثار خواهیم شد.
بازیگر فیلم «شب واقعه» ادامه داد: اگر قصد داریم که تولیدات این عرصه در حد تولیدات دهه ۶۰ باشد راه را به خطا پیموده‌ایم، چون در آن زمان جامعه نیاز داشت تا چنین آثاری تولید شود، اما در شرایط کنونی سلیقه و نسل تغییر کرده و دیگر نباید با نگاه گذشته در این حوزه کار کرد. این گفته به این معنا نیست که تاریخ مصرف این دست آثار به اتمام رسیده است، بلکه نوع نگاه به موضوعات دفاع مقدس تغییر کرده است.
فیلم‌های حماسی دهه شصت، تولیداتی استراتژیک در آن زمان
دهقان‌نسب تأکید کرد: در دهه ۶۰ برای اینکه روحیه مقاومت مردم حفظ شود، نیاز بود کار‌ها شکلی حماسی داشته باشند و برای همین شاید در برخی فیلم‌های آن دوران اغراق‌های فراوانی شده بود که امروز پذیرفتنی نیست، اما در حال حاضر دیگر نیاز‌های گذشته وجود ندارد، بلکه تماشاگر به دنبال نکات و اتفاقات جدید در جنگ است. برای نمونه فیلم «سرو زیر آب» با نگاهی لطیف و انسانی تصاویری را خلق کرده که هر تماشاگری با دیدن آن مجذوبش می‌شود. این ویژگی تنها به سینمای ایران خلاصه نمی‌شود، بلکه در هالیوود نیز چنین آثاری خلق شده است. در دهه ۴۰ یا ۵۰ میلادی فیلم‌ها شکلی متفاوت با امروز داشت.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا سفارشی‌سازی به رونق تولیدات دفاع مقدس در سینما کمک می‌کند؟ گفت: سفارش به خودی خود امری مذموم نیست، همان گونه که بسیاری از شاهکار‌های تاریخ سینما بر مبنای سفارش شکل گرفته‌اند، اما سفارش زمانی شکل مخرب به خود می‌گیرد که اثر شکل پروپاگاندا داشته باشد. البته قبول دارم که فیلم تولیدی باید مبلغ اندیشه حاکمیت باشد، اما این خواسته باید به بهترین شکل ممکن اجرا شود.
دهقان‌نسب تأکید کرد: در دهه ۶۰ برای اینکه روحیه مقاومت مردم حفظ شود، نیاز بود کار‌ها شکلی حماسی داشته باشند و برای همین شاید در برخی فیلم‌های آن دوران اغراق‌های فراوانی شده بود که امروز پذیرفتنی نیست، اما در حال حاضر دیگر نیاز‌های گذشته وجود ندارد، بلکه تماشاگر به دنبال نکات و اتفاقات جدید در جنگ است. برای نمونه فیلم «سرو زیر آب» با نگاهی لطیف و انسانی تصاویری را خلق کرده که هر تماشاگری با دیدن آن مجذوبش می‌شود. این ویژگی تنها به سینمای ایران خلاصه نمی‌شود، بلکه در هالیوود نیز چنین آثاری خلق شده است. در دهه ۴۰ یا ۵۰ میلادی فیلم‌ها شکلی متفاوت با امروز داشت.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا سفارشی‌سازی به رونق تولیدات دفاع مقدس در سینما کمک می‌کند؟ گفت: سفارش به خودی خود امری مذموم نیست، همان گونه که بسیاری از شاهکار‌های تاریخ سینما بر مبنای سفارش شکل گرفته‌اند، اما سفارش زمانی شکل مخرب به خود می‌گیرد که اثر شکل پروپاگاندا داشته باشد. البته قبول دارم که فیلم تولیدی باید مبلغ اندیشه حاکمیت باشد، اما این خواسته باید به بهترین شکل ممکن اجرا شود.
فرصت‌طلبان را محدود کنیم
دهقان‌نسب متذکر شد: متأسفانه آسیبی جدی در حوزه سینما دفاع مقدس وجود دارد و آن‌هم این است که محلی شده تا برخی فرصت‌طلبان برای مال‌اندوزی به آن ورود کنند و در صورتی که در گذشته فیلمسازانی چون حاتمی‌کیا و ملاقلی‌پور با تمام وجود در این عرصه کار می‌کردند، ولی در زمان حال این دغدغه کمتر مشاهده می‌شود.
بازیگر سریال «مختارنامه» تأکید کرد: در زمان حال پرداختن به جنگ به صورت مستقیم دیگر در اولویت نیست، بلکه عواقب و نتایجی که جنگ بر جا گذاشته است می‌تواند بازخورد خوبی داشته باشد، به ویژه که در این باره شاهدان عینی فراوانی داریم. رزمندگان، جانبازان، آزادگان و مدافعان حرم شاهدان زنده‌ای هستند که وجود هر کدامشان می‌تواند الهام‌بخش فیلم سینمایی باشد. در ساخت آثار دفاع مقدس باید تا حد امکان از تصویرسازی غیرواقعی پرهیز کرد و آدم‌ها را با تمام خصوصیات منفی و مثبت تصویر کرد، وگرنه اگر بخواهیم آن‌ها را فرازمینی نشان دهیم، در حقیقت تماشاگران را از این ژانر دور کرده‌ایم.
دهقان‌نسب متذکر شد: متأسفانه آسیبی جدی در حوزه سینما دفاع مقدس وجود دارد و آن‌هم این است که محلی شده تا برخی فرصت‌طلبان برای مال‌اندوزی به آن ورود کنند و در صورتی که در گذشته فیلمسازانی چون حاتمی‌کیا و ملاقلی‌پور با تمام وجود در این عرصه کار می‌کردند، ولی در زمان حال این دغدغه کمتر مشاهده می‌شود.
بازیگر سریال «مختارنامه» تأکید کرد: در زمان حال پرداختن به جنگ به صورت مستقیم دیگر در اولویت نیست، بلکه عواقب و نتایجی که جنگ بر جا گذاشته است می‌تواند بازخورد خوبی داشته باشد، به ویژه که در این باره شاهدان عینی فراوانی داریم. رزمندگان، جانبازان، آزادگان و مدافعان حرم شاهدان زنده‌ای هستند که وجود هر کدامشان می‌تواند الهام‌بخش فیلم سینمایی باشد. در ساخت آثار دفاع مقدس باید تا حد امکان از تصویرسازی غیرواقعی پرهیز کرد و آدم‌ها را با تمام خصوصیات منفی و مثبت تصویر کرد، وگرنه اگر بخواهیم آن‌ها را فرازمینی نشان دهیم، در حقیقت تماشاگران را از این ژانر دور کرده‌ایم.
ژانر دفاع مقدس، ظرفیتی برای جذب نسل جوان
وی با بیان اینکه نسل جوان را می‌توان به واسطه قصه‌های خوب با سینمای جنگ آشنا کرد، گفت: اینکه فکر کنیم فقط جلوه‌های ویژه می‌تواند نسل جوان را به سمت آثار دفاع مقدس جذب کند اشتباه محض است، زیرا با وجود تولیدات خارجی دیگر جلوه‌های ویژه ما چندان جذابیتی برای مخاطبان ندارد. پس بهتر است در این ژانر روی قصه تمرکز کنیم.
وی در پایان تأکید کرد: برای اینکه تولیدات دفاع مقدس در سینما رشد کند نباید تنها به سینمای داستانی تکیه کرد، بلکه باید نگاه ریشه‌ای به این حوزه داشت، زیرا پایه سینمای داستانی آثار مستند است. پس اگر در این باره به کار‌های مستند دقت نظر بیشتری کنیم، به لحاظ معنا بر غنای اثر خود افزوده‌ایم، بهترین مثال در این زمینه آثار شهید آوینی هستند. آوینی در مستند‌های خود ما را با رزمنده‌ها و دفاع مقدس به صورت واقعی آشنا می‌کرد. این تولیدات در زمان خودش به سینمای داستانی بسیار کمک کرد، اما در سال‌های اخیر عموماً کمتر به مستندسازی جنگ توجه می‌کنیم.
وی با بیان اینکه نسل جوان را می‌توان به واسطه قصه‌های خوب با سینمای جنگ آشنا کرد، گفت: اینکه فکر کنیم فقط جلوه‌های ویژه می‌تواند نسل جوان را به سمت آثار دفاع مقدس جذب کند اشتباه محض است، زیرا با وجود تولیدات خارجی دیگر جلوه‌های ویژه ما چندان جذابیتی برای مخاطبان ندارد. پس بهتر است در این ژانر روی قصه تمرکز کنیم.
وی در پایان تأکید کرد: برای اینکه تولیدات دفاع مقدس در سینما رشد کند نباید تنها به سینمای داستانی تکیه کرد، بلکه باید نگاه ریشه‌ای به این حوزه داشت، زیرا پایه سینمای داستانی آثار مستند است. پس اگر در این باره به کار‌های مستند دقت نظر بیشتری کنیم، به لحاظ معنا بر غنای اثر خود افزوده‌ایم، بهترین مثال در این زمینه آثار شهید آوینی هستند. آوینی در مستند‌های خود ما را با رزمنده‌ها و دفاع مقدس به صورت واقعی آشنا می‌کرد. این تولیدات در زمان خودش به سینمای داستانی بسیار کمک کرد، اما در سال‌های اخیر عموماً کمتر به مستندسازی جنگ توجه می‌کنیم.
گفتوگو از داوود کنشلو
انتهای پیام
مطالب مرتبط
