اغلب ترجمه‌های قرآن رونویسی هستند/ منتقدان بی‌انگیزه‌اند
گروه ادب ــ یک استاد حوزه و دانشگاه درباره ترجمه‌های قرآن گفت: متأسفانه اغلب ترجمه‌های قرآن رونویسی هستند. به همین دلیل ضرورت نقد و بررسی آن در جامعه احساس می‌شود.
حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه قرآن، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره نقد ترجمه‌های قرآن گفت: تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ترجمه‌های قرآن بسیار محدود بود و شاید تعداد آن‌ها از تعداد انگشتان دو دست فراتر نمی‌‍رفت، اما بعد از انقلاب ترجمه‌های بسیاری منتشر شد و اکنون باز هم ترجمه‌هایی انجام و منتشر می‌شوند.
وی افزود: شاید بخش قابل توجهی از این ترجمه‌ها را دیده‌ام و از کم و کیف آن‌ها مطلع هستم. به همین دلیل این قدر ترجمه را لازم نمی‌دانم، اما ترجمه باید همواره انجام شود و نمی‌توان ترجمه قرآن را متوقف کرد.
مهدوی‌راد ادامه داد: زمانی من و مرحوم مجتبوی، مرحوم حجت‌الاسلام علی حجتی کرمانی و آذرتاش آذرنوش درباره ترجمه بحث کردیم که آیا ترجمه، تفسیر هست، یا ترجمه یا تفسیر ترجمه‌نگار؛ که پیشنهادی کردم و مورد توجه استادان قرار گرفت. به نظرم در تفسیر، مفسر مفسرانه می‌فهمد و مفسرانه می‌نویسد، اما مترجم مفسرانه می‌فهمد و مترجمانه می‌نویسد. یعنی مفسر باید آیه را با همه ابزار و مقدمات فهم بفهمند، اما مترجم دستش باز نیست که قلم‌فرسایی کند و برای یک آیه ۵ صفحه و یا ۸ خط یا ۱۰ خط بنویسید.
وی در ادامه بیان کرد: مترجم باید در نهایت قدرت، واژگانی را انتخاب کند که اقل متن را در مقابل متن مبدأ داشته باشد. اگر این گونه به ترجمه نگاه کنیم، مترجم باید در ابتدا مفسر باشد.
مهدوی‌راد با اشاره به جلسه مشترک خود با استادان تصریح کرد: در همان جلسه برای نشست دوم از ترجمه مرحوم مجتبوی مواردی را یادداشت کردم و گفتم؛ این موارد با ترجمه‌های دیگر متفاوت است، چرا این ترجمه‌ها از ترجمه‌های دیگر متفاوت شده است؟ گفت، اگر شما به سیاق آیات توجه کنید، مشخص است که معنی آن‌ها چیست. گفتم؛ در واقع معنای آن تفسیر می‌شود نه ترجمه.
وی در ادامه بیان کرد: متأسفانه غالب ترجمه‌ها رونویسی هستند، یعنی ترجمه‌های مبنادار در میان آن‌ها کمتر وجود دارد، مترجم باید بعد از فهم دقیق آیه در چارچوب تفسیری ترجمه کرده و برای نوشتن ترجمه هم مبنا و چارچوبی داشته باشد.
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه درباره لازمه انجام ترجمه قرآن گفت: ترجمه همیشه لازم است، اما ترجمه‌ای که در سنجش با دیگر ترجمه‌ها هیچ تفاوتی نداشته باشد یا حداکثر ۵ ـ ۶ درصد تفاوت باشد، نمی‌توان آن را ترجمه‌ای نو تلقی کرد و ضرورتی نیز ندارد که انجام شود.
مهدوی‌راد در پاسخ به سؤالی درباره اینکه آیا ترجمه‌های ضعیف در بررسی‌ها رد می‌شوند یا خیر، گفت: برای ترجمه‌های قرآن در وزارت ارشاد، درباره حد و حدود یا شأن و جایگاه ترجمه هیچ ماده‌ای وجود ندارد که جلویش گرفته شود یا رد شود، اما اگر انحرافی داشته باشد جلوی چاپ آن گرفته می‌شود، برای مثال اگر ترجمه‌ای استوار نباشد و یا مطالعات استواری آن را پشتیبانی نکند، دلیلی بر رد آن نیست.
وی با اشاره به بررسی ترجمه‌های قرآن از طرف معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد بیان کرد: بررسی ترجمه‌ها در معاونت قرآن و عترت‌ساز و کاری مجزایی و در نهایت از طرف وزارت ارشاد حکم آن صادر می‌شود که متن قرآن هم همین طور در سازمان تبلیغات اسلامی بررسی می‌شود. از این رو امکان دارد یک ترجمه در مقابل مبدأ درست باشد، اما به لحاظ ساختار و قوت نمره پایینی داشته باشد که ارشاد با این موارد کاری ندارد.
این قرآن‌‍پژوه با اشاره به ضرورت نقد ترجمه‌های قرآن گفت: نه فقط در ترجمه، بلکه در همه موضوعات باید نقد وجود داشته باشد، البته ضرورت نقد در جامعه، هنوز احساس نشده و کسی، نقد را به عنوان پالاینده برآینده تفکر و اندیشه نپذیرقته است و کسی هم که نقد می‌شود، برنمی‌تابد و یا برای ناقد مشکل ایجاد می‌کند و ناقد برای اینکه فضا را مناسب نمی‌داند، به خودسانسوری مبتلا می‌شود و شده است؛ بنابراین جامعه ما در حال حاضر دغدغه آن چنانی در حوزه نقد ندارند.
مهدوی‌راد در ادامه گفت: پیشنهاد کردم صدا و سیما برنامه‌هایی را برای نقد کتاب داشته باشد. البته معرفی کتاب، داستان دیگری دارد که آن هم ضروری است، اما در حوزه نقد، باید دانشگاه‌ها در سالن‌های پژوهشی خود باید با حضور مؤلف متون مختلف را نقد و بررسی کنند. در حوزه کتاب این موضوع آغاز شده و مولفان در کنار ناقدان کتاب را نقد می‌کنند و این موضوع نتایج خوبی داشته است؛ اما نقد باید گسترده‌تر شود و ترجمه قرآن با نهایت دقت و سردرگم نقد شود.
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه یادآور شد: در حال حاضر نقد بسیار اندک است، بسیاری از افراد معدودی هم که به نقد ترجمه‌های قرآن دست می‌زدند، انگیزه خود را از دست داده‌اند و دیگر به ترجمه‌های جدید هم نمی‌پردازند.
انتهای پیام
