بشارت قرآن به شهدا/ شهادت؛ صفتی از حیات معقول

شهادت‌، فنا شدن‌ انسان‌ برای‌ نيل‌ به‌ سرچشمه‌ نور و نزديك‌ شدن‌ به‌ هستی‌ مطلق ‌است، شهيد كسی‌ است‌ كه‌ در پرتوی تجليات‌ حق‌، از خود بی‌خود شده‌ و با انتخاب‌ شهادت‌ به‌ زيباترين‌ شكل‌ در جـوار محبوب‌ قرار می‌گيرد، چنین مرگی است که به تعبیر پیامبر(ص) شریف‌ترین و بالاترین نوع مردن است و علی(ع) آن را گرامی‌ترین نوع مردن می‌داند.
شهادت نوعی از مرگ نیست بلکه صفتی از حیات معقول است، زیرا حیات معمولی که متأسفانه اکثریت انسان‌ها را اداره می‌کند، همواره خود و ادامه بی‌پایان خود را می‌خواهد، لیکن در حیات معقول فرد آن زندگی پاک از آلودگی‌ها که خود را در یک مجموعه بزرگی به نام جهان هستی در مسیر تکاملی می‌بیند که پایانش منطقه جاذبه الهی است.
حدود 10 آیه در قرآن مجید، به صورت صریح به مسئله شهادت و کشته شدن انسان‌ها در راه خدا دارد از جمله مسائلی که در این آیات به آن اشاره شده است عبارت است از زنده بودن شهید، رزق شهید، آمرزش گناهان شهید، ضایع نشدن عمل شهید، مسرت و خوشحالی شهید، وارد شدن در رحمت الهی و رستگاری شهید و ...
شهید همواره زنده است و حیات و ممات او همواره صفتی است برای حیات طیبه و به مصداق آیه شریفه قرآن که می‌فرماید «وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّـهِ أَمْوَاتًا ۚ بَلْ أَحْيَاءٌ عِندَ رَ‌بِّهِمْ يُرْ‌زَقُونَ؛ و گمان مبر آنان که در راه خدا کشته شده‌اند، مردگانی هستند، بلکه آنان زنده و در بارگاه پروردگارشان بهره‌مندند»(آل عمران/آیه 169).
در آیه‌ای دیگر نیز که خداوند می‌فرماید «وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ ۚ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَٰكِنْ لَا تَشْعُرُونَ؛ به آنان که در راه خدا کشته شوند مرده نگویید، بلکه زنده ابدی هستند و لیکن همه شما این حقیقت را درنخواهید یافت»(بقره/ آیه 154) اشاره به زنده بودن شهید دارد.

حیات شهید
یکی از ویژگی‌هایی که قرآن کریم برای شهیدان ذکر کرده است، مسئله حیات و زنده بودن آنها است، در این میان معنای حیات طبق اقوال مختلفی از طرف مفسران به این معنا است که شهدا به‌زودی در قیامت زنده خواهند شدند، برخی دیگر نیز بر این باورند که کشته‌شدگان در راه خدا، دارای هدایت، ایمان و دین صحیحی هستند که نمرده و زنده‌اند، برخی دیگر نیز گفته‌اند مقصود این است که، چون از شهیدان، نام نیک در این دنیا باقی مانده است زنده هستند، مفسران دیگر نیز اقوال دیگری را آورده‌اند که هر یک به نوعی بیان‌کننده حیات شهدا است و همه این اقوال به زنده بودن آرمان و اهداف شهیدان در جامعه باور دارند.

آمرزش گناهان شهید
آیه شریفه «الَّذِينَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ وَأُوذُوا فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَابًا مِّنْ عِندِ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ؛ آنان که از وطن خود هجرت کردند و از دیار خود بیرون رانده شدند و در راه خدا رنج کشیدند، جهاد کردند و کشته شدند، همانا بدی‌های آنان را می‌پوشانیم و آنان را به بهشت هایی که از زیر درختان آن نهرهای آب، جاری و روان است، داخل می‌کنیم و این پاداشی است از جانب خدا و پاداشی که از جانب خدا باشد نیکوست»(آل عمران/ ایه 195) اشاره‌ای به بخشش گناهان شهید دارد.
در همین رابطه احادیثی نیز ذکر شده است که از این میان می‌توان به حدیث پیامبر اکرم(ص) اشاره کرد که می‌فرمایند: «چون رزمندگان با اهل و خانواده خود خداحافظی کنند، ماهی‌ها و خانه‌ها، بر آنها می‌گریند و از گناهان خود خارج می‌شوند، همانگونه که مار، از پوست خود خارج می‌شود»
در حدیث دیگری از امام صادق(ع) نیز ذکر شده است :«کسی که در راه خدا به شهادت نائل شود، هیچ یک از گناهان و بدی‌هایش به او ارائه نخواهد شد یعنی از همه آنها چشم پوشی خواهد شد».
طبق تفسیر آیه «فرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ آنان به فضل و رحمتی که خدا نصیبشان گردانیده شادمانند و دلشادند به حال آن مؤمنان که هنوز به آنها نپیوسته‌اند و بعداً در پی آنها به سرای آخرت خواهند شتافت که بیمی بر آنان نیست و غمی نخواهند داشت»(آل عمران/ آیه 170) به شهیدان بشارت می‌دهند که از گناهان گذشته خوفی نداشته باشند زیرا خداوند گناهانشان را با شهادت پاک می‌سازد.
موید این آیه نیز در حدیثی از پیامبر(ص) است که از ایشان سؤال شد که چرا شهید مورد آزمایش و سؤال واقع نمی‌شود؟ پیامبر(ص) فرمود زیرا شهید در زیر برق شمشیر آزمایش خود را به پایان رسانده است.

رزق و روزی شهید
آیات 169 تا 171 سوره آل‌عمران اشاره به رزق و روزی شهید دارد انجا که خداوند پس از اینکه می‌فرماید شهیدان را مرده مپندارید اشاره به آن دارد که شهیدان زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزی می‌خورند که در این قسمت از آیه به ارتزاق شهیدان اشاره شده است.
آیه «وَالَّذِينَ هَاجَرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ مَاتُوا لَيَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقًا حَسَنًا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ؛ نان که در راه خدا از وطن خود هجرت گزیده و کشته شدند یا مرگشان فرا رسید البته خدا رزق و روزی نیکویی (در بهشت ابد) نصیبشان می‌گرداند، و همانا خداوند بهترین رزق و روزی بخشنده است»(حج/ آیه 58).
در این آیه پس از این که از رزق و روزی شهدا با نام رزق حسن و نیکو یاد می‌کند جایگاه آنان را در بهشت معرفی و آنرا مقام رضوان و رفیع می‌داند. حقیقت رزق شهدا در جهان دیگر بر ما پوشیده است لیکن می‌دانیم که رزق آنها از جانب خداست.
اگر نوعی حیات مجازی برای شهیدان فرض کنیم با ارتزاق منافات دارد پس باید حیات را حقیقی در نظر گرفت زیرا ارتزاق از ویژگی‌های موجود زنده و حقیقی است و چون خداوند درباره شهیدان گفته است که نزد پروردگارشان، ارتزاق می‌کنند لذا شهید نمی‌تواند زنده حقیقی نباشد.
در این آیات، سپس خداوند می‌فرماید: شهدا به خاطر آنچه که خداوند از فضل خود به آنها ارزانی نموده است خوشحال و شادمانند و در تفسیر مجمع البیان آمده است که این خوشحالی به خاطر نعمت‌های بهشتی است که خداوند نصیبشان نموده است و برخی نیز گفته‌اند این خوشحالی بخاطر رسیدن آنها به مقام حقیقی ولایت و عبودیت است.
بنابراین شهدا به واسطه نعمت‌های خدادادی مسرور و خوشحالند و می‌خواهند این خوشحالی را با دیگران که به آنها ملحق می‌شوند تکمیل نمایند و مایلند که به آنها بشارت داده شود که ترس و اندوهی به خود راه ندهند.
از پیامبر اکرم‌(ص) نقل شده است: «شهید دارای سه خصلت است، با ریختن اولین قطره خون شهید همه خطاها و گناهانش بخشیده و نادیده گرفته می‌شود و دیگر این که جایگاه خود را در بهشت می‌بیند و از همسران بهشتی اختیارمی‌کند و همچنین از گریه و زاری و عذاب قبر در امان است و از لباس‌های بهشتی بر او می‌پوشانند» که این حدیث دال بر جاودانگی و جایگاه رفیع و حیات حقیقی شهیدان دارد.

پاداش عمل شهید
خداوند در چند مورد به پاداش بزرگ و ضایع نشدن عمل شهید در قرآن اشاره دارد که ازاین میان می‌توان به آیات 4 تا 6 سوره محمد اشاره کرد:«وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَآمَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَهُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَأَصْلَحَ بَالَهُمْ؛ کسانی که در راه خدا کشته شدند، خداوند هرگز اعمالشان را ضایع نگرداند و آنان را به سعادت هدایت کند و امورشان را اصلاح نماید و به بهشتی که قبلاً مقامات آن را به آنها شناسانده است، واردشان می‌سازد» ( محمد/آیات 4 تا 6).
آیه «لْيُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يَشْرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ ۚ وَمَنْ يُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيُقْتَلْ أَوْ يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا؛ کسی که در راه خدا جهاد کند، و در راه خدا شهید گردد، یا پیروز شود، پاداش بزرگی به او عطا خواهیم کرد»(نساء/ آیه 74) و «قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنَا إِلَّا إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ ۖ وَنَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِكُمْ أَنْ يُصِيبَكُمُ اللَّهُ ...؛ بگو آیا درباره ما جز یکی از دو نیکی را انتظار دارید یا به شهادت می‌رسیم و یا پیروز می‌شویم در هر حال خداوند خون شهید را تضمین کرده و آن را هدر نمی‌داند»(توبه/ آیه 52) خداوند خود شهید را تضمین کرده است.
در بیان مقام و درجات عالی شهدا و فضیلت شهادت و اجر عمل آنها احادیث فراوانی از ائمه معصومین(ع) نقل شده است که این مبحث را با ذکر ترجمه یک حدیث از پیامبر(ص) به پایان می رسانیم.
رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: «نیروهای رزمنده هنگامی که تصمیم به شرکت در جنگ می‌گیرند، خداوند مصونیت آنها را از آتش تضمین می‌کند و چون آماده جنگ شوند، فرشتگان به وجود آنها افتخار می کنند، هنگامی که با خانواده خود وداع می‌کنند ماهی‌ها و خانه‌ها گریه می کنند و از گناهان خود خارج می‌شوند همان گونه که مار از پوست خود خارج می‌شود، خداوند چهار هزار فرشته را برآنها می‌گمارد تا از جلو و پشت سرآنان را محافظت نمایند، کار نیکی انجام نمی‌دهند مگر اینکه مضاعف شود در مقابل هر روز در جبهه ثوابی برابر عبادت هزار مرد عابد … برای ایشان می‌نویسند. چون با دشمن روبه رو می‌شوند قلم همه اهل دنیا از درک ثواب آنها عاجز است و چون به مبارزه با دشمن می‌ایستند و تیرها را آماده نشانه رفتن به دشمن می‌کنند و با یکدیگر درآویزند فرشتگان بال‌های خود را بر سر آنها می‌گسترانند و برای پیروزی و ثابت قدمی آنها دعا می‌کنند، هنگام ضرب و زخم، همسر بهشتی و نعمت‌های الهی بر او فرود می‌آید، مرحبا به روح پاکی که از بدنی پاک و مطهر خارج شد، بشارت باد بر تو کرامت‌ها و نعمت‌هایی که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده است و بر قلب هیچ کسی خطور نکرده است».

فضایل شهادت
- روزی شهادت؛ در این باره حضرت علی(ع) می‌فرماید: «خدایا، ای پروردگار آسمان برافراشته … اگر ما را بر دشمنان پیروز گرداندی، از ستم و تجاوز دورمان دار و بر حق استوارمان گردان و اگر دشمنان بر ما پیروز شدند، شهادت را روزیمان فرما و از فتنه بازمان دار».
- شهادت آرزوی اولیاء؛ در این باره نیز رسول خدا می‌فرمایند:« قسم به آنکه جانم به دست اوست((اگر نبود اینکه جمعی از مومنین خوش ندارند)) دوست داشتم که در راه خدا نه یکبار و دوبار، که چندین بار زنده گشته و بار دیگر کشته گردم».
- فرجام سعادت و شهادت؛ حضرت علی (ع) در این خصوص فرموده اند: «من از خدا به گشایش رحمت و بزرگی قدرتش(بر آنکه هر چه بخواهد عطا می‌کند) می‌خواهم که پایان زندگی من و تو را به نیکبختی و شهادت قرار دهد».
- همسایگی با شهدا؛ حضرت علی(ع) در این باره می‌فرمایند: «از خداوند جایگاه شهیدان و زندگی با سعادتمندان و همراهی با پیامبران را طلب می‌کنم».
- عشق به شهادت؛ حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرمایند: «بخدا قسم من بر حقّم و دوستدار شهادت».
- امید شهادت در جبهه؛ حضرت امام علی(ع) فرمود: «به خدا قسم اگر آرزوی شهادت را در پیکار با دشمن نمی داشتم، (که ای کاش زودتر فراهم آید) بر مرکب خود سوار می شدم و از میان شما کوچ می‌کردم و تا باد شمال و جنوب بوزد(برای همیشه) در جستجوی شما نمی‌پرداختم».

یادداشت از لیلا خدائی خبرنگار ایکنا
انتهای پیام