روحیه اسلامی در گام دوم انقلاب بر مبنای طاغوت‌زدایی است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام سیدسعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، روز گذشته، 23 اسفندماه در همایش بیانیه گام دوم انقلاب مبانی، راهکارها  که در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، با بیان این مطلب اظهار کرد: این بیانیه، بیانیه‌ای فرهنگ‌مبنا و دانش‌مبنا است و اگر به مجموعه عناصر این پیام نگاه کنیم، در اصول این بیانیه، توجه فراگیر به فرهنگ و عقلانیت فرهنگ‌مبنا مشهور است. وقتی رهبر از گام دوم سخن می‌گویند، یعنی ما آغاز راه هستیم و باید گام‌های زیادی در راه ایجاد تمدن‌سازی اسلامی برداریم. گام دوم در یک معناشناسی نمادین دیگر، این است که ما یک گام به پیش برمی‎داریم. 
وی ادامه داد: سه هدف اصلی در مقدمه مهم و تاریخی این بیانیه برجسته است. هدف نخست گام دوم که در ادامه گام اول برجسته می‌شود، «خودسازی» است و با صراحت عنوان می‌شود که ما همچون گذشته نیازمند به خودسازی هستیم. شاید همه ما این احساس را داریم که نیازمند جامعه اخوت اسلامی، وفادار، امن، پاک و اخلاقی هستیم و اگر انقلاب پیروز شد محصول تزکیه نفسی بود که در رهبری فرهیخته و توانای امام(ره) وجود داشت. امام شخصیتی عارفی بود که خدا در وجودش موج می‌زد. استقرار نگاه الهی و عرفانی امام(ره) تربیت‌کننده فضای انقلاب بود تا انقلاب بتواند در این مسیر گام بردارد. 
عاملی عنوان کرد: گام دوم در نگاه به خودسازی به این معناست که ما به گذشته برگردیم و از گذشته دو درس بنیادین بگیریم. نخست اینکه یافته‌های خود را برجسته کنیم. میراثی که در این چهل سال داشتیم، قدر بدانیم و مورد تأکید قرار دهیم و همچنین وقتی ایشان می‌فرمایند «انقلاب اسلامی، انقلابی سیال است»، این انقلاب منعطف است، در مقابل نقدها و مواجهه‌هایی که با کاستی‌ها می‌شود، گوش شنوا دارد و خود بازسازی می‌کند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: نکته بعدی موضوع «جامعه‌پردازی» و نه جامعه‌سازی است. جامعه‌پردازی یعنی مواجهه تعاملی و اجتماعی با جامعه‌ای که دارای توان و قدرت عظیمی است. اگر به آن توجه نشود و تصور شود سیاست‌هایی از بالا به پایین می‌تواند جامعه را اصلاح کند، قطعا موفق نخواهیم بود. جامعه‌ امروز به مراتب قدرت‌مندتر از گذشته است. در حال حاضر جامعه خطابی جای خود را به جامعه کاربر مبنا داده است. در این جامعه تعاملی نیازمند به جامعه‌پرداز هستیم.

وی افزود: مقام معظم رهبری همچنین در خصوص تمدن‌سازی به عنوان یک هدف ذکر می‌کنند که نگاه ما استقرار جامعه و تمدن نوین اسلامی است. در این دوره چهل ساله ایده‌پردازی‌های بزرگی صورت گرفت. نهادسازی‌های بزرگی شد و تغییرات بزرگ و داشته‌های مبارکی به دست آمد. طبق فرمایش امام علی(ع)، «اگر عدالت استقرار پیدا نکند بقیه ارزش‌ها نیز نمی‌تواند استقرار یابد چرا که بنیان اصلی، عدالت است»، هدف سوم و هدف غایی در این بیانیه که چند جا به آن تاکید شده این است که ما بتوانیم در مسیر استقرار جامعه اسلامی و تمدن نوین اسلامی گام برداریم.

عاملی با بیان اینکه موضوع دیگر، بحث تئوری و نظریه نظام انقلابی است و باید به این پرسش پاسخ داد که چرا رهبر تأکید به اسلام انقلابی دارند، عنوان کرد: دلیل عمده‌ای که بر نظریه نظام و اسلام انقلابی در این سال‌ها به آن تاکید و در گام دوم نیز به عنوان یک بنیان اصلی نظریه گام دوم به آن اشاره کردند، به این خاطر است که ما در دورانی زندگی می‌کنیم که تجدد با همه توانایی خود توانسته شرایط عادی و پذیرفته شده و ناهنجاری خود را به جهان تحمیل کند و اگر ما بخواهیم این مسیر را به صورت طبیعی و تدریجی طی کنیم، قطعا ارزش‌های اسلامی در نظام تجدد حل می‌شود.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه ما ناگزیر هستیم با یک نگرش پرخروش، مقاوتی و انقلابی در عصر هنجاری شدن تجدد حرکت کنیم، عنوان کرد: فضای هیجان انقلابی که در آن زمان وجود داشت بسیاری از افراد را نه تنها در دنیا بلکه در سراسر دنیا تحت تاثیر خود قرار می‌داد. به گونه‌ای که کتاب‌ها، پیام‌ها و نوارهای امام گوش داده می‌شد و این شور شکل می‌گرفت که اقدام و جهادی برای انقلاب به انجام برسد. آن کشش عمیقی که در نسل انقلابی وجود داشت، اقدامات بزرگی را خلق کرد و همچنان اگر انقلاب اسلامی بخواهد در گام دوم خلق عظیمی از تحول را داشته باشد، باید با روحیه انقلابی و مبتنی بر نظام انقلابی اسلامی باشد. 

وی اضافه کرد: زمانی که رهبر می‌فرمایند، گام دوم را باید با روحیه اسلامی انقلابی برداریم و نگاه ما اسلام انقلابی باشد، به این دلیل است که بتوانیم طاغوت‌زدایی کنیم، وجوه طاغوتی تمدن غرب را از فضای اجتماعی خود بزداییم تا استقرار نظام‌واره اسلام اتفاق بیافتد، تجدد به عنوان یک نظام واره وارد زندگی بشر شد. هم معرفت‌های خود را در قالب مدرنیسم مطرح و هم در قالب مدرنیته، نهادهای خود را مستقر کرد. همچنان که در قالب مدرن‌سازی، بسیاری از قواعد زندگی را تغییر داد. اما به اینکه در نظام تجدد درس‌های زیادی برای یادگرفتن است جای هیچ تردیدی نیست. 

 

عاملی تصریح کرد: طبیعی است انسان در این دنیای گسترده که تحولات زیادی در آن اتفاق افتاده، درس‌های یادگرفتنی زیادی دارد، اما به دلیل تمدن ناقصی که در غرب اتفاق افتاد و وجوهی را به سر منزل مقصود رساند و به عنوان مثال در وجوه زندگی بسیار ناموفق بود، نشان می‌دهد که تمدن غرب تمدنی ناقص است و اگر ما از تمدن نوین اسلامی سخن می‌گوییم به عنوان تمدن جامع و جامع‌الاطراف بودن آن است. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: تاکیدی که مقام معظم رهبری در خصوص یادگرفتن از گذشته دارند، از ارکان آینده‌اندیشی شناخت گذشته است. این شناخت است که پایه درک امروز و آینده می‌شود. ما گرفتار خود کم‌بینی شده‌ایم و متاسفانه این احساس شکل می‌گیرد که چیزی کسب نکرده‌ایم. یکی از نقاط برجسته‌ای که در دنیای غرب وجود دارد این است که بر داشته‌های خود انقدر تأکید می‌کنند که تبدیل به نمادهای مفهومی می‌شود.

 

وی عنوان کرد: به تعبیر رهبر، انقلاب اسلامی عصر جدیدی را پدید آورد. این انقلاب آغازگر یک عصر جدید در پایانه قرن بیستم بود، در دوره‌ای که تجدد همه اجزای زندگی مردم را گرفته بود و ملت‌ها آرزو می‌کردند متجدد شوند و متمدن شدن را در متجدد شدن غربی می‌دیدند، انقلاب اسلامی ظهور پیدا کرد و انقلاب اسلامی به عنوان جریان معکوس مسیر تجدد به وجود آمد. امپراطوری‌هایی که نتوانستند مقابل تمدن غرب ایستادگی کنند و فرو ریختند. اما انقلاب اسلامی آمد و مسیر جدیدی را به روی بشر باز کرد و بحث اسلام به عنوان محوری‌ترین بحث چهار دهه اخیر مطرح شد.

 

عاملی با بیان انقلاب اسلامی عصر جدیدی را باز کرد که اسلام به عنوان یک جریان جدید و به عنوان مسیر برجسته زندگی مطرح شد. بر همین اساس توجه به گذشته که ما توانایی خود را برجسته کنیم، اهمیت دارد، همچنان که دریافت ناتوانی‌های‌مان نیز از اهمیت برخوردار است تصریح کرد: رهبر بر نسل جوان نیز تاکید می‌کند. در گام دوم عنوان می‌شود که مخاطب من نسل جوان است و دلیل آن بازمهندسی نظام جمهوری است. انقلاب اسلامی نیازمند هوای و نفس تازه است. بر همین اساس نیازمند به نسلی هستیم که بتوانند در در مسیر انقلاب و آرمان‌های آن گام بردارند. همچنین از مسیر نگاه به گذشته باید نگاهی ترسیم شود که امکان رشد تعالیم انقلاب وجود داشته باشد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در بحث توجه به علم و اندیشه از منظر مقام معظم رهبری نیز باید گفت که تردیدی نیست که سکان‌دار حمایت از علم و دانش رهبر بوده و این سه دهه که رهبری نظام را بر عهده داشتند، دائما بر اهمیت علم توجه کردند. در این بیانیه نیز مطرح می‌شود که اگر غرب، غرب شد و توانست در میان ملت‌های جهان نفوذ کند، از مسیر علم بود.

وی با بیان اینکه علم یک ماهیت ایدئولوژیک دارد و آکادمیک، دانشگاه و علم جایگاه مهمی است و علی‌رغم اینکه تاکید می‌شود که نگاه بی‌طرفه در مباحث علمی داشته باشیم اما این نگاه طرفانه است، عنوان کرد: نگاه در حوزه علوم انسانی طرفانه، همچنان که در حوزه علوم اجتماعی نیز با جهت‌گیری همراه است. در فهم واقعیت باید تلاش کنیم حاق واقعیت را درک کنیم، اما در مقابل، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری برای جامعه نیز باید بر مبنای ملاحظات اندیشه الهی و اسلامی باشد.

عاملی عنوان کرد: رهبر معظم انقلاب هم در اقدامات گام اول می‌فرمایند «از یافته‌های ما در طی این سال‌ها، رشد در علم  و فناوری و همچنین سرمایه منابع انسانی است». بر همین اساس باید گفت علی‌رغم نقدهایی که وجود دارد اما سرمایه منابع انسانی ایران بسیار درخشان است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: دانشگاه استنفورد در ماه گذشته گزارشی را تحت عنوان «ایران 2040» عرضه کرد. اقرارهای این گزارش جای توجه دارد. در این گزارش آماده است که تولیدات ایران در سال 1997(سال پیروزی انقلاب) 100 مقاله بود که این رقم در سال 2018 به 50هزار رسیده است. نکته جالب توجه دیگر آن، مقالات و تولیدات ایرانیان مقیم خارج از ایران که به عنوان سرمایه علمی به این گزارش افزوده شده و سهم ایران از علم جهان 1.96درصد است. 

وی اضافه کرد: یکی از توسعه‌های ما، تاثیرگذاری جامعه علمی ایرانی در داخل و خارج از کشور است. رهبر تاکید می‌کنند متوسط رشد علمی ایران در این چهل سال، 13برابر متوسط رشد علمی در جهان بوده است و ما جز 4 کشور اول دنیا در بحث رشد علمی هستیم.

 

عاملی با بیان اینکه اگر کشوری هیچ سرمایه‌ای جز سرمایه نیروی‌انسانی نداشته باشد، می‌تواند همه ثروت‌ها را به دست آورد. با مدیریت و بهره‌برداری صحیح باید از این ثروت محافظت کنیم، اظهار کرد: رهبر در بخش اول فرمایشات خود می‌فرمایند «ما بسیار رشد کرده‌ایم اما رشدی که باید در آینده داشته باشیم در مقایسه با این رشد، خیره‌کننده خواهد بود». بر همین اساس باید گام‌های بلندتری در حوزه علم و توسعه علمی برداریم و همه رشدها و پیشرفت‌ها داشتن مبنا است. به عنوان مثال عمیق‌ترین لایه‌های عدالت از طریق تخصص‌گرایی تأمین می‌شود. اگر افراد شایسته در مسئولیت‌های اجتماعی نباشند نمی‌توان توسعه کارآمد داشته باشیم و بر همین اساس دانش‌مبنا بودن مسیر در توصیه نخست و نگاه به گذشته مورد تأکید قرار گرفته است.
وی افزود: در خصوص فرهنگ‌مبنا بودن مسیر نیز باید گفت، مفهوم فرهنگی، مفهومی سیال است و در ادوار مختلف تاریخ تلقی از فرهنگ تغییر کرده، چرا که امری اجتماعی است و مبانی خاصی را  نیز شامل می‌شود. از بنیادی‌ترین منابع فرهنگ، دین است، چه بسا اگر دین قدرتمند باشد، همه اقسام فرهنگ بر مبنای دین حرکت می‌کند، اما اگر ضعیف باشد، عناصر دیگری در حوزه اجتماعی شدن وجود دارد که مبنای فرهنگی شدن قرار می‌گیرد. مانند مدل‌های شادی، سبک زندگی غربی و... .
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه گفت: جامعه‌شناسان معاصر معتقد هستند فرهنگ به معنای مسیر زندگی به کار می‌رود که داری نقصی است چرا که فرهنگ در معنای مسیر زندگی، وجه تمایزی را شامل نمی‌شود، با توجه به اینکه بنیادی‌ترین عنصر فرهنگی، عنصر تمایز است و بر همین اساس از عناوینی مانند فرهنگ اسلامی، فرهنگ غیراسلامی، فرهنگ ایرانی و غیرایرانی استفاده می‎شود. 

وی افزود: باید بگویم فرهنگ عبارت است از «وجوه خاصی از مسیر زندگی و نه هر چیزی». امروز بسیاری از اندیشمندان دنیا به این بحث ورود پیدا کرده‌اند که در حال مواجه شدن با پایان فرهنگ هستیم. اینکه رهبر بر اسلام انقلابی تاکید می‌کنند ضمن اینکه مقاومت چرخه‌ای است که خیرات بعدی را به وجود می آورد، این عنصر مقاومت است که دریچه‌ای را برای استحکام هویت و فرهنگ باز می‌کند که عنصر مقوم فرهنگ است و باید برجسته شود.

عاملی خاطرنشان کرد: در بیانیه گام دوم ایشان به اهداف ارزشمندی مانند علم، عقلانیت، معنویت، عدالت و میارزه با فساد، سبک زندگی و... اشاره کرده‌اند و نیازمند هستیم که این برجسته‌سازی‌ها را در مسیر حرکت بر مبنای فرهنگ انجام دهیم. باید بتوانیم اقدامات را دانش‌مبنا و فرهنگ‎مبنا کنیم که این مورد، تبدیل شدن گفتمان گام دوم به مطالبه و ارزش عمومی و همچنین به عنوان یک عنصر  مشارکتی در فرهنگ ایران به شمار می‌رود. همچنین اگر از تمدن نوین اسلامی سخن به میان می‌آید، وجوه فاخر زندگی هم در حوزه تمدن مادی مانند شهرسازی و معماری میراثی فاخر و هم در حوزه تمدن معنوی را دربر می‌گیرد.

انتهای پیام