از نشستن کشتی نوح پیامبر(ع) در زمین تا درس خداباوری بهار

به گزارش ایکنا از همدان، عید نوروز که با تحویل سال و چرخیدن یک دور کامل زمین به گرد خورشید آغاز مى‌شود، از جمله اعیادى است که جنبه ملى داشته و تاریخ پیدایش آن به قبل از اسلام بازمی‌گردد.
با ورود اسلام به ایران نه تنها نوروز و آیین‌های آن کم رنگ نشد، بلکه رونق بیشتری یافت، نوروز با همه پیام‌هایش همچون تحول و تدبر، غبارروبی و پاکیزگی، صله ارحام و دیدار با نزدیکان و آشنایان، سلام و درود و تبریک گفتن، همواره امیدوار بودن و پیوسته کوشیدن، با آیین اسلام مطابقت داشت، البته برخی سنت‌های خرافی و بیهوده، به برکت اسلام از دامن نوروز، پیراسته یا تعدیل و برخی سنت‌های نیکو به آن افزوده شد.
انسان با چرخش طبیعت که هرساله اتفاق می‌افتد، می‌تواند به معرفت دست یابد و مشاهده نماید خداوند در قیامت چه‌طور مرگ را به حیات تبدیل خواهد کرد، اساسا جهان هستی، آینه جلال و جمال خداست، بهار نیز یکی از باشکوه‌ترین جلوه‌های خدا در جهان هستی است که می‌توان با تماشای آن، راهی به سوی خدا یافت و جمال پروردگار را به تماشا نشست.

بهار در قرآن/ مهم‌ترین درس‌های بهار؛ توحید و معاد
قرآن به صراحت نامی از بهار نیاورده است اما آیات فراوانی از ریزش و رویش و مردن و زنده‌شدن زمین ذکر شده است که این آیات به دو فصل زمستان و بهار اشاره دارد، در فصل زمستان زمین و درختان به خواب رفته و می‌میرند و در فصل بهار، با باریدن باران و وزش باد بهاری‌، خدا زمین و درختان را زنده می‌کند.
ده‌ها آیه قرآن به بهار و برکات و جلوه‌ها و آثار آن اشاره‌هایی بدیع و روح بخش دارند، آیاتی که از ابرها، باران، آب ها، گیاهان، درختان، میوه‌ها و …دیگر نشانه‌های طبیعی سخن می‌گوید، همه در وصف بهار است و برکات فراوانی همچون پاکی و طهارت، برکت، گسترش رحمت، رزق الهی، سرور و شادی و زندگی همه از بهار متجلی می‌شوند.
در حقیقت، بهار مدرسه‌ای است که اگرچه درس‌های فراوانی دارد، اما مهم‌ترین درس آن خدا باوری(توحید) و معاد باوری (قیامت) است، قرآن کریم توجه همه انسان‌ها را به این دو نکته مهم یعنی توحید و معاد جلب کرده است تا سهم خویش از فصل بهار بگیرند.
نکته قابل تامل در اکثر این آیات، تاکید خداوند متعال بر لزوم تدبر و تفکر در نشانه‌های خداوندی و عبرت‌آموزی اهل خرد از این ریزش‌ها و رویش‌ها است،به عنوان مثال، در آیه ۱۶۴ سوره بقره و ۲۱ سوره زمر، بر نظم و ترتیب و روند مشخص تولد تا مرگ بر پایه قدرت الهی تاکید شده و آیات ۹ سوره فاطر و ۱۹ سوره روم بر قدرت خداوند در زنده‌کردن مردگان تاکید کرده است و اینها همگی نشان از قدرت بیکران الهی و روشن بودن راه کمال و سعادت در لوای قرآن دارد.
به هر حال، بهار، فصل تجدید حیات و زندگی دوباره زمین ماست، فصل نشاط و خرمی زمین است، فصلی است که زمین در شرایط تازه و جدیدی قرار می‌گیرد و آماده می شود که بزرگترین موهبت‌های الهی، یعنی حیات و زندگی به او افاضه شود، در قرآن کریم از این حالت زمین، از این تجدید حیاتی که در فصل بهار رخ می‌دهد، بارها یاد شده است.

بهار؛ نشانه‌ای از رستاخیز
بهار، نشانه‌ای برای رستاخیز و قیامت است، در این نوع نگاه به بهار، شخص از زنده شدن دوباره طبیعت در فصل بهار، پس از ماه‌ها مرگ و فسردگی، رستاخیز خویش را به یاد می‌آورد و زنده شدن خویش پس از مرگ را در چهره بهار می‌بیند.
آیه ۲۱ سوره زمر را می‌توان به عنوان یکی از جامع‌ترین و کاملترین آیات بهاری قرآن یاد کرد که می‌فرماید: «أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَلَکَهُ یَنَابِیعَ فِی الْأَرْضِ ثُمَّ یُخْرِجُ بِهِ زَرْعًا مُّخْتَلِفًا أَلْوَانُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَجْعَلُهُ حُطَامًا إِنَّ فِی ذَلِکَ لَذِکْرَى لِأُوْلِی الْأَلْبَابِ؛ مگر ندیده‏اى که خدا از آسمان آبى فرود آورد پس آن را به چشمه‌هایى که در [طبقات زیرین] زمین است راه داد آنگاه به وسیله آن کشتزارى را که رنگهاى آن گوناگون است بیرون می‌آورد سپس خشک می‌گردد آنگاه آن را زرد مى‏‌بینى سپس خاشاکش می‌گرداند قطعا در این [دگرگونیها] براى صاحبان خرد عبرتى است». (زمر/۲۱)
خداوند در قرآن کریم در مثالی محسوس دیگر در آیات 5 و 6 سوره مبارکه حج، فصل بهار را که حیات دوباره طبیعت است، برهانی بر وجود رستاخیر دانسته و فرموده است: «...وَتَرَى ﭐلْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا ﭐلْمَاءَ ﭐهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنبَتَتْ مِن کُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ؛ ... ذَالِکَ بِأَنَّ ﭐللَّهَ هُوَ ﭐلْحَقُّ وَأَنَّهُ يُحْيِي ﭐلْمَوْتَىٰ وَأَنَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ و زمین را خشکیده می‌بینی و چون آب بر آن فرود آوریم، به جنبش در می‌آید و نمو می‌کند و از هر نوع نیکو می‌رویاند،... این [قدرت نمایی‌ها] بدان سبب است که خدا خود حق است و اوست که مردگان را زنده می‌کند و اوست که بر هر چیزی تواناست»(حج/ آیه 6و 5).
در حقیقت، جشن آغاز سال، تجدید زمان در دایره و مفهوم محدود است، هرگاه نوروز فرا می‌رسد، جشن برگزاری نمادین تجدید حیات و آفرینش برگزار می‌شود، یکی از فرازهای شایان توجه در مراسم سال نو و باورهای پیوسته به آن، مسئله اعتقاد به جهان پسین و رستاخیز مردگان است.
در مراسم سال نو، نماد نمایشی مسئله آفرینش و تکرار همیشگی آن، پایان هر سال را به سال نو پیوند می‌دهد، انعکاس این دور و تسلسل و تکرار، برای زندگی آدمی نیز هست و ایمان مؤمنان را به مسئله رستاخیز و تجدید و تکرار زندگی زنده نگه می‌دارد، به همین جهت است که یکی از مراسم سال نو، یاد کرد از مردگان و بزرگداشت ارواح درگذشتگان و اهدای خیرات برای آنهاست.
این، القای یک باور است؛ یک باور امیدبخش برای مردم که چون رستاخیز طبیعت در فصل بهار، مردگان نیز می توانند تجدید حیات کنند و به زندگی مجدد باز گردند، با آمدن بهار، در طبیعت سرد و مرده، تحول و دگرگونی رخ می‌دهد و زمین افسرده و جامد سرسبز و پر از گل و گیاه میشود.
با چنین نگاهی به بهار، به خوبی می‌توان از آن درس دگرگونی و تحول گرفت و قدم نخست را در این راه برداشت و از صمیم جان از خداوند خواست که: «یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الاَبْصار یا مُدِّبر اللیل و النهار یا مُحِّول الحول و الاَحوال حَوِّلْ حالَنا اِلی اَحْسَن الحال«.
بهار، نمونه‌ای کوچک از رستاخیز است، نمونه‌ای‌ که نه تنها یک بار در طول زندگی‌ خود آن را می‌بینیم، بلکه هر ساله آن را تجربه می‌کنیم و این گردش طبیعی‌ فصل‌ها را بارها و بارها نظاره می‌نماییم.
یکی‌ از اصحاب پیامبر(ص) می‌گوید از ایشان پرسیدم: ای‌ رسول خدا! چگونه خداوند مردگان را در قیامت زنده می‌کند؟ آیا در جهان آفرینش نیز نشانه‌ای‌ برای‌ این مساله وجود دارد؟حضرت فرمود: آیا تا به حال از سرزمینی‌ که خشک و مرده باشد، عبور نکرده‌ای‌؟ آیا پس از چندی‌ از همان زمین خشک و مرده گذر نکرده‌ای‌ که گویی‌ از خرمی‌ و سرسبزی‌ به حرکت در آمده است؟گفتم: آری‌ ای‌ پیامبر خدا.حضرت فرمودند: این‌گونه خداوند مردگان را زنده می‌کند و این نمونه و نشانه او در آفرینش است.

نوروز از منظر احادیث و روایات
احترام به نوروز در اسلام، هرچند به مذهب شیعه منحصر نمی شود، ولی چنان جایگاهی در میان شیعیان دارد که حتی روایت‌هایی از امامان شیعه در بزرگداشت نوروز نقل شده است.
«معلی بن خُنَیس» می‌گوید: در نوروز نزد امام جعفرصادق(ع) رفتم، فرمود: «آیا می‌دانی امروز چه روزی است؟» گفتم: فدایت شوم! روزی است که عجم‌ها آن را تعظیم می‌کنند و گرامی می‌دارند و به یکدیگر هدیه می‌دهند.
حضرت فرمود: «به خانه کعبه سوگند که آن تعظیم، امری قدیم است و من برایت بازگو می‌کنم تا از آن آگاه گردی، ای معلی! نوروز روزی است که خدای تعالی عهدنامه ای از ارواح بندگان خود گرفته است که او را بندگی کنند و کس دیگری را شریک او نسازند و به فرستاده‌ها و حجت‌های او و ائمه معصومین(ع) ایمان بیاورند، اول روزی است که آفتاب طلوع کرده و بادی که درختان را بارور می‌سازد، وزیده و خرمی زمین آفریده شده است.
نوروز، روزی است که کشتی نوح بر زمین قرار گرفته و روزی است که خدای تعالی جماعتی را که پس از بیم مرگ از شهر و دیار خود رفته بودند و چندین هزار کس بودند، زنده کرد و روزی است که جبرئیل(ع) بر حضرت رسول (ص) نازل شد و روزی است که حضرت ابراهیم(ع) در آن، بت‌های کفار و مشرکان را شکست.
نوروز، روزی است که حضرت رسول (ص) یاران خود را امر فرمود که با حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) بیعت امارت کنند و روزی است که آن حضرت، حضرت علی(ع) را میان جنیان فرستاد تا از ایشان بیعت گیرد و روزی است که حضرت علی(ع) در جنگ نهروان پیروز شد و در آن، «ذو الثُّدَیه»، سرکرده خوارج را به قتل رساند و روزی است که در آن مهدی موعود( عج ) ظاهر می‌شود«.
پيامبر اكرم(ص) نیز فرموده‌اند: فَنَيرِزُوا إن قَدَرتُم كُلَّ يَومٍ يَعني تَهادَوا و تَواصَلُوا فِي اللَّهِ؛ اگر مى‏توانيد هر روز را نوروز كنيد؛ يعنى در راه خدا به يكديگر هديه بدهيد و با يكديگر پيوند داشته باشيد.
از سوی معصومان (ع)، موضع‌گیری روشن و شناخته شده مفصلی نسبت به نوروز مطرح نشده است، اما در معارف اسلامى آمده هر روزى که در آن گناه صورت نگیرد عید است چنان که امام صادق(ع) مى‌فرماید: «کل یوم لا یعصى اللّه فیه فهو یوم عید»

نوروز از دیدگاه علما
امام خمینی(ره) نیز در این باره می‌فرماید: «برداشتی که اهل معرفت از عید می‌کنند، با آن برداشتی که دیگران می‌کنند، بسیار متفاوت است... و ما امیدواریم که به پیروی اولیای خدا، به جلوه ای از آن جلوه ها و به برداشتی از آن برداشت‌ها برسیم و ذره‌ای از آن معارف در قلب ما واقع شود، امیدواریم همان طوری که جوانان ما تحول پیدا کردند، راه صدساله را با یک شب پیمودند، این تحول، نصیب همه ملت بشود«.
مقام معظم رهبری نیز در این باره می‌فرماید: «تحویل هر سال جدید شمسی که با نوعی تحول در عالم طبیعت مصادف است، فرصتی است تا انسان به تحول درونی و اصلاح امور روحی و معنوی و فکری و مادی خود بپردازد، این دعای شریفی که به ما تعلیم داده اند تا در آغاز سال بخوانیم، همین درس تحول است.
در این دعا از خدای متعال درخواست می‌کنیم که در حال و وضعیت روحی و نفسانی ما، تحول و دگرگونی مبارکی را ایجاد کند، ایجاد تحول، کار خداست، اما ما موظفیم که برای این تحول در درون و در زندگی خود و در جهان، اقدام و تلاش کنیم و همت بگماریم، هرجا انسان‌ها خوب شدند، زندگی هم خوب خواهد شد، هرجا انسان‌ها در خود، تحولی عظیم به وجود آوردند، در زندگی آنها هم تحولی عمیق به وجود خواهد آمد.»
مقام معظم رهبری در کلامی دیگر فرموده است: «تحول اخلاقی، یعنی اینکه انسان، هر رذیلت اخلاقی، هر اخلاق زشت، هر روحیه بد و ناپسندی را که موجب آزار دیگران یا عقب ماندگی خود انسان است، کنار بگذارد و خود را به فضایل و زیبایی‌های اخلاقی آراسته کند».
«اگر ملتی بتواند یک تحول اخلاقی در خود به وجود آورد، اگر بتواند رذایل اخلاقی را از درون خود پاک سازی کند و خود را به فضایل اخلاقی آراسته سازد، حقیقتاً برای آن ملت، عید است، شاید اساساً قرار دادن اعیاد، چه اعیاد ملی و چه اعیاد دینی و مذهبی، برای ایجاد چنین تحول‌هایی در درون انسان‌هاست».

سخن آخر
همانطور که فصل بهار فصل تغییر و تحول و دگرگونی و فصل نشاط و شادابی و زیبا شدن است، ما نیز می‌توانیم با فکر نو، اعمال نو داشته و رفتار و اعتقادات صحیح را در خودمان پرورش دهیم و فراموش نکنیم با هر بهاری که از راه می‌رسد، مقداری از عمر ما کاسته می‌شود، لذا درس دیگری که از آیات بهاری می‌توان گرفت، فرصت‌شناسی و بهره برداری مفید از عمر است پس چه خوب است که همراه با زیبایی‌های طبیعت، از تک تک لحظات عمر بیشترین استفاده و بهره برداری را بنمائیم.
چنانکه پیامبر اکرم(ص) برای توجه دادن مسلمانان به بهره برداری از بهار عمر به ابوذر غفاری می‌فرماید:« ای ابوذر، پیش از آنکه پنج چیز به تو روى آورد، پنج چیز را غنیمت شمار (از آنها استفاده شایسته کن)، جوانى را پیش از پیرى، تندرستى را پیش از بیمارى، توانگرى را پیش از پریشانى و فراغت را پیش از گرفتارى و زندگى را پیش از مرگ».
یادداشت از لیلا خدائی خبرنگار ایکنا
انتهای پیام