سی و نهمین شماره فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام منتشر شد

به گزارش ایکنا؛ سی و نهمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تاریخ اسلام به صاحب‌امتیازی پژوهشکده تاریخ اسلام و مدیرمسئولی سیدهادی خامنه‌ای و سردبیری مهدی محقق منتشر شد.
فهرست مقالاتی که در این شماره انتشار یافته بدین قرار است: «نقد و واكاوي حمله مسلمانان به كاروان‌هاي تجاري قريش در ماه‌هاي آغازين هجرت براي كسب درآمد از ديدگاه مستشرقين»، «بررسي بنيان‌هاي مشروعيت حكومت آل مظفر(795-713 ق)»، «تأثير رقابت تجاري فاطميان و عباسيان بر گرايش عشاير قفص جنوب كرمان به اسماعيليه ‌فاطمي»، «بررسي علل سياسي ضعف و سقوط حكومت مماليك (648 -923ق‌)»، «منابع مشروعيت نهاد وزارت در قرون ميانه ‌تاريخ ايران(قرون پنجم تا نهم)»، «روز سبت و حدود دين در انديشه حكيم ناصرخسرو»، «جايگاه اجتماعي اهل ذمه در عصر خلافت عمربن خطاب(13-23 ه.ق) براساس نظريه طرد اجتماعي (مطالعه موردي اهل ذمه حجاز، شام و عراق)».

در چکیده مقاله «نقد و واكاوي حمله مسلمانان به كاروان‌هاي تجاري قريش در ماه‌هاي آغازين هجرت براي كسب درآمد از ديدگاه مستشرقين» آمده است: «مسلمانان در هجرت به مدينه مجبور به ترك زندگي و همه سرمايه خود شدند. آن ها كه روزي از متمولين مكه بودند در اوج سختي و عسرت زندگي جديد خود را در مدينه آغاز كردند. برخي مستشرقين برآن‌اند كه در اين شرايط، مهاجرين مال باخته به منظور ايجاد شغل و كسب درآمد كاروانهاي تجاري قريش را هدف حمله و غارت خود قرار دادند. با در نظر گرفتن شرايط اقتصادي مدينه، روابط تجاري قبايل با قريش و پيمان هاي ميان اوس و خزرج و قبايل اطراف مدينه بايد گفت نه تنها اين امر نمي توانست سبب قوت اقتصادي و كسب درآمد و شغل براي مسلمانان شود بلكه غارت كاروانها و ايجاد ناامني در مسيرها، اقتصاد مدينه نوپا را با چالش هاي جدي روبه‌رو مي كرد. يهوديان نيز كه موقعيت اقتصادي و اجتماعي‌شان در خطر قرار مي‌گرفت در برابر اين اقدامات بي‌تفاوت نمي‌ماندند. چنين هدفي نه تنها مستند به شاهد و دليلي نيست، بلكه حتي با منافع اقتصادي مسلمانان نيز در تعارض است.»

در چکیده مقاله «تأثير رقابت تجاري فاطميان و عباسيان بر گرايش عشاير قفص جنوب كرمان به اسماعيليه ‌فاطمي» آمده است: «با استقرار خلافت فاطميان در297ه.ق در افريقيه، رهبران نهضت فاطمي با تشكيل «سازمان دعوت» به گسترش نفوذ خود در سرزمين هاي اسلامي پرداختند. يكي از كانون هاي مورد توجه داعيان فاطمي، مناطق كوهستاني قفص جنوب كرمان، مقر عشاير قفص، بود كه به اسماعيليه فاطمي گرايش يافتند. هدف اين پژوهش، بررسي تاثير رقابت تجاري فاطميان و عباسيان بر گرايش زودهنگام عشاير قفص به اسماعيليه ي فاطمي مي‌باشد و با روش تحليلي تاريخي، به بررسي اين موضوع مي‌پردازد. دستاوردهاي پژوهش نشان مي دهد كه فاطميان در رقابت تجاري با عباسيان و با هدف تضعيف قدرت عباسيان، سعي در جا به جايي مسير تجارت از خليج فارس به درياي سرخ نمودند و براي نيل به مقصود، اختلالاتي را در شبكه ي راه هاي تجاري جنوب ايران ايجاد كردند. فاطميان با دعوت عشاير قفص به اسماعيليه ي فاطمي، از آنان به عنوان تأمين‌كننده سياستهاي خود سود بردند و با ناامني در مسير كاروان هاي حوزه ي سواحل جنوب به مناطق داخلي ايران، موفق به تغيير مسير تجارت از خليج فارس به درياي سرخ شدند.»

در چکیده مقاله «منابع مشروعيت نهاد وزارت در قرون ميانه ‌تاريخ ايران(قرون پنجم تا نهم)» نیز آمده است: «نهاد وزارت يكي از اركان مهم قدرت سياسي و نظام اداري در تاريخ ايران بعد از اسلام از جمله در دوره ميانه آن بوده است. گرچه اين نهاد در پيوند با اركان ديگر هرم قدرت يعني مقام سلطنت و امارت در مرتبه دوم و گاه سوم قرار مي‌گرفت، اما از مجموع نظريه‌پردا‌ها و گزارشهاي تاريخي موجود چنين برمي آيد كه توجيه موجوديت و يا اثبات مشروعيت آن تنها در وابستگي آن به موجوديت و مشروعيت نهاد سلطنت يا خلافت خلاصه نمي شده و براي تضمين بقاي خود نيازمند نوعي از اثبات مشروعيت مستقل نيز بوده است. بدين ترتيب اين پرسش پيش مي‌آيد كه منابع مشروعيت بخش به مقام وزارت در تاريخ ميانه ايران كدام‌ها بودند؟ براساس يافته‌هاي پژوهش حاضر كه به روش كتابخانه‌اي – اسنادي و با رويكرد توصيفي – تحليلي انجام يافته است سه منبع «شرع»، «كارآمدي» و «سنت حكمراني ايراني» مهمترين اين منابع را تشكيل مي‌داده‌اند.»

علاوه بر این، در چکیده مقاله «روز سبت و حدود دين در انديشه حكيم ناصرخسرو» آمده است: «مفهوم روزهاي آفرينش، كه در روز مقدس هفتم يا سبت، به منتهاي اوج خود نيل مي يابد، در هر سه مذاهب ابراهيمي حضور گسترده‌اي دارد. با وجود اين كه شماري از مؤمنان استنباط موثق و صحيحي از اين روزها داشتند، ديگر متورعان ابرام مي ورزيدند كه اين آموزه، معناي باطني ژرفي داشته است. به واقع، در سنت اسلامي، كساني كه از نقش عقل براي مكاشفه ايمان و كتاب مقدس پشتيباني مي كنند، از كاربرد تاويل نيز حمايت مي‌نمايند. به عبارتي دقيق تر، واژه عربي تاويل، دلالت به بازگشت يا رجعت به مبدا يا منبع چيزي دارد. اسماعيليان، در مقام يكي از دو شعب اصلي شيعيان، از سرآمدان و حاميان شاخص و برجسته تأويل محسوب مي‌شوند. در اين راستا، مقاله حاضر به بررسي چگونگي وقوع آفرينش و رابطه آن با سلسله مراتب دين (حدود دين)، در مقام پيشوا و هادي مومنان به سوي رستگاري غايي، در انديشه حكيم ناصر خسرو، شاعر شهير فارسي و يكي از بزرگان و رجال اسماعيلي، مي‌پردازد.»

در چکیده مقاله «جايگاه اجتماعي اهل ذمه در عصر خلافت عمربن خطاب(13-23 ه.ق) براساس نظريه طرد اجتماعي (مطالعه موردي اهل ذمه حجاز، شام و عراق)» آمده است: «باگسترش فتوحات در سرزمين هايي كه ساكنانش در زمره اهل كتاب بودند، مساله جديدي فراروي دستگاه خلافت قرار گرفت و آن ورود طيف عظيمي از اهل كتاب اعم از يهودي،مسيحي وزرتشتي بود كه در اين سرزمين ها ساكن بودند. اين پژوهش برآن است تا بدين پرسش كه ذميان در جامعه عصر خلافت عمر از چه جايگاه اجتماعي برخوردار بودند و اينكه ميزان پذيرش و يا طرد اجتماعي آنها در جامعه به چه ميزان و بر اساس چه ملاكهايي بوده است پاسخ دهد. عمر در تعامل با ذميان دو شيوه كاملاً متفاوت داشت. در مواردي براساس ملاكهاي قرآني وبهره مندي از سيره رسول خدا(ص) و در مناطقي همچون شام براساس طرد اجتماعي ذميان از دسترسي به مشاغل اداري و برقراري محدوديت هاي اجتماعي و مذهبي درصدد كنترل و نظارت بر رفتارهاي اجتماعي آنان برآمده است كه اين شيوه برخورد در متاثر از شرايط جغرافيايي سكونتگاه ذميان و تعاملاتي كه با پيروان خود در آن سوي مرزهاي دولت اسلامي داشته و مي‌توانستند كيان جامعه اسلامي را با مخاطره مواجه سازند.»
انتهای پیام