معرفی جامع‌ترین اثر علمی درباره امیرالمؤمنین(ع) در چهارده قرن گذشته
گروه اندیشه ــ پژوهشگر علوم اسلامی، با تأکید بر اینکه کتاب «الصحیح من سیره امیرالمؤمنین» جامع‌ترین اثر درباره امیرالمؤمنین(ع) است، به بررسی روش اجتهادی سیدجعفر مرتضی در تحقیقات تاریخی پرداخت و گفت: اساسا نظر و مبنای استاد سیدجعفر مرتضی این بود که در روایات تاریخی هم مانند روایات فقهی عمل کنند.
حسین علیزاده، پژوهشگر علوم اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا به معرفی کتاب «الصحیح من سیره امیرالمؤمنین» اثر سیدجعفر مرتضی عاملی پرداخت و اظهار کرد: درباره جناب سیدجعفر مرتضی عاملی که بنده افتخار داشتم مدتی در جلسات درس تاریخ اسلام ایشان در حوزه علمیه قم شرکت داشته باشم، سخن بسیار است؛ چراکه ایشان از برجسته‌ترین محققان و علمای لبنان هستند، خصوصا در حوزه تحقیقات تاریخ اسلام و سیره اهل بیت(ع). ایشان کارهای متعددی منتشر کرده که عموما به زبان عربی است و بخشی از آنها به زبان فارسی ترجمه شده است. مهم‌ترین اثر ایشان کتاب «الصحیح من سیره رسول اکرم» است که حدود 36 جلد عربی است و دوبار به فارسی ترجمه شده است. یک ترجمه که قدری فشرده است توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در 12 جلد منتشر شده است. این ترجمه به دلایلی خصوصا فشرده بودن مورد پسند استاد قرار نگرفت و ایشان خواهان ترجمه کامل بوده است. چند سال بعد ترجمه کامل اثر توسط محققان دیگر در 15 جلد توسط انتشارات سفیر اردهال منتشر شد. گویا این اثر، برگزیده کتاب سال هم شد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از آثار مهم ایشان کتاب «الصحیح من سیره امیرالمؤمنین» است. نسخه اصلی این اثر 55 جلد است. می‌توان گفت این کتاب در میان آثار فراوان دیگری که درباره امیرالمومنین(ع) تالیف شده است، مفصل‌ترین و جامع‌ترین و محققانه‌ترین کتاب است. در مورد امیرالمومنین(ع) ده‌ها هزار عنوان کتاب به چندین زبان نوشته شده که بیشتر آنها در کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین(ع) در مشهد مقدس نگهداری می‌شود. در این کتابخانه هر سند و هر کتاب اعم از کتب خطی، چاپ سنگی و آثار جدید، به هر زبانی راجع به امام علی(ع) باشد جمع‌آوری شده است. در این کتابخانه کتابی جامع‌تر از کتاب سیدجعفر مرتضی نیست. با اینکه کتاب عبقات الانوار میرحامد حسین بسیار کتاب مهمی است، با اینکه کتاب الغدیر علامه امینی کتاب بسیار مهم و بزرگی است، با اینکه موسوعه‌ها و مسندها و دانشنامه‌هایی درباره امیرالمؤمنین(ع) به فارسی و عربی تألیف شده اما به جرئت می‌توان ادعا کرد کتابی محققانه‌تر و جامع‌تر از کتاب سیدجعفر مرتضی نیست؛ چون ایشان در این اثری که متجاوز از 50 جلد است همه چیز را راجع به علی بن ابی طالب(ع) مطرح کرده است؛ از تولد حضرت در کعبه تا واقعه شهادت. شما هرچه درباره امیرالمؤمنین(ع) تصور کنید با جامعیت این اثر محققانه بررسی شده است. ایشان تمام روایات درباره امیرالمؤمنین(ع) را بررسی کردند و مجتهدانه درباره آنها نظر داده‌اند.
علیزاده تصریح کرد: چون من شیوه اجتهادی ایشان در جلسات درس را دیده بودم، می‌دانم ایشان با روشی بسیار متقن، تمام روایات راجع به یک موضوع را می‌بینند و بعد آنها را با هم می‌سنجند و با قرائن تاریخی و جغرافیایی تطبیق می‌دهند و در نهایت نظر خودشان را ارائه می‌کنند. در ابتدا قرار بوده عنوان اثر «المرتضی من سیره المرتضی» باشد، یعنی کتاب برگزیده و مورد رضایت درباره امیرالمومنین(ع) اما بعدا عنوان کتاب تغییر کرده است. هر کتابی ممکن است نقص و ایرادی داشته باشد و از جنبه‌هایی قابل نقد باشد اما تاکنون کسی با این جامعیت و تفصیل درباره امیرالمومنین(ع) کتاب ننوشته است. متأسفانه با اینکه چندین سال است که این اثر به زیان عربی منتشر شده ولی هنوز به زبان فارسی ترجمه نشده است. امسال که سال 1440 هجری است، دقیقا 1400 سال از شهادت امام علی(ع) می‌گذرد و این کتاب که در سالهای اخیر نوشته شده و ثمره سالها تحقیق استاد جعفر مرتضی است هنوز به فارسی ترجمه نشده است.
وی در پایان درباره روش تحقیقی سیدجعفر مرتضی توضیح داد: کار ایشان به هیچ وجه گردآوری و تألیف به معنای لغوی نیست؛ بلکه تصنیف و تحقیق است. به این صورت که هر مطلبی درباره امیرالموؤمنین(ع) بیان شده، مثل ماجرای غدیر یا مسئله فدک، ایشان تمام وقایع را با منابع اصلی موشکافانه بررسی کردند. مثلا مشهور است که علی(ع) مولود کعبه است؛ اما یک انسان محقق نباید سریعاً این مطلب را بپذیرد و باید بررسی کند این واقعه چگونه رخ داده است. ایشان این کار را کرده و تمام جزئیات را بررسی کرده است. اساساً نظر و مبنای استاد سیدجعفر مرتضی این بود که در روایات تاریخی هم مانند روایات فقهی عمل کنند. یک فقیه می‌آید درباره یک حکم شرعی، روایات را بررسی می‌کند و بعد از اینکه از نظر سند و دلالت آنها را واکاوی کرد فتوا می‌دهد. ایشان در تاریخ هم به همین اندازه موشکافی می‌کند؛ یعنی به راحتی نمی‌پذیرد که امیرالمومنین(ع) در محراب شهید شده، مگر اینکه تمام روایاتش را بررسی کند. معمولاً مورخین تاریخ این‌گونه عمل نمی‌کنند و با یک مسامحه عموماً اخبار را گردآوری می‌کنند و از کنار قضایا عبور می‌کنند و بر اساس مشهورات نظر می‌دهند؛ اما ایشان بسیاری از مشهورات را نقد می‌کند و با یک وسواس و دقت علمی فقیهانه به بررسی تاریخ می‌پردازد.
انتهای پیام
