برخی احکام تشدیدکننده وسواس‌اند/ فراوانی وسواس در قشر مذهبی جامعه
گروه معارف ــ در نشست علمی «بررسی وسواس از دو نگاه فقهی و روان‌شناختی» گفته شد که متأسفانه فراوانی وسواس طهارت و نجاست در میان قشر مذهبی را شاهدیم و یکی از راه‌های درمان آن اصلاح نحوه نگارش متون فقهی و مسئله‌گویی شرعی است.
به گزارش ایکنا، از قم، نصیر عابدینی، شامگاه چهارشنبه، چهارم اردیبهشت ماه، در نشست علمی «وسواس از دو نگاه فقهی و روان‌شناختی»، که در مؤسسه مفتاح کرامت در قم برگزار شد، گفت: وسواس در میان افراد مبتلا به مشکلات روان‌شناختی فراوانی بسیاری دارد.
وی با بیان اینکه وسواس مسئله‌ای بسیار پیچیده است، تصریح کرد: روزانه 4 هزار فکر وارد ذهن انسان سالم و غیرسالم در روز می‌شود و تفاوت آنان این است که افراد سالم وقتی افکار مزاحم به ذهن آنان خطور کند به آن پاسخی نمی‌دهند.
عابدینی با بیان اینکه وسواس شامل فکری و عملی است اظهار کرد: افراد مبتلا به وسواس فکری گرفتار 4 هزار فکر می‌شوند و به آن بها می‌دهند و نقش تأثیرگذاری برای آن قائل هستند و همین مسئله سبب می‌شود تا اضطراب این افراد افزایش یابد؛ این افراد در وسواس عملی برای انجام برخی امور اعداد مشخصی دارند؛ مثلاً برای محل نجس را ده بار شست‌وشو می‌دهند.
این محقق روان‌شناسی با بیان اینکه تم های بیماران وسواسی در دنیا شبیه است بیان کرد: وسواس آلودگی (نجاست و طهارت) از وسواس‌های مبتلا به در قشر مذهبی و طلاب است که متاسفانه موجب طلاق و مشکلات خانوادگی می‌شود از این رو یکی از بزرگترین مسائلی که فقه باید به آن بپردازد موضوع اخلاقیات و مسائل مرتبط با مذهب است.
مبتلایان به وسواس را گناهکار ندانیم
عابدینی با بیان اینکه توهین به مقدسات درصد فراوانی در میان وسواس‌های فکری در قشر مذهبی دارد و متأسفانه حوزه پاسخگویی لازم را در این زمینه برای کاهش این وسواس ندارد اظهار کرد: همچنین وسواس رابطه جنسی از موارد رایج است؛ این افراد به شدت احساس گناه می کنند از سویی وقتی ما وسواس را گناه بدانیم این بیماری تشدید می‌شود. بنابراین نباید با فرد وسواسی به عنوان انسان گناهکار برخورد شود.
عابدینی با بیان اینکه در دندانپزشکی مرسوم است که همه بیماران مراجعه‌کننده مبتلا به ویروس‌هایی مانند ایدز هستند ادامه داد: وقتی می‌خواهیم رساله و اجوبة الاستفتاء بنویسیم و زلال احکام و به سمت خدا و .. را اجرا کنیم باید یقین کنیم که صدردرصد مخاطبان ما وسواسی هستند لذا نحوه بیان احکام و نوشتن رساله را طوری تنظیم کنیم که این مسئله(وسواس) در میان متدینین تشدید و یا ایجاد نشود.
وی با بیان اینکه البته اختلال وسواس 1.4 دهم و حتی بیشتر است مثلاً در آمریکا 60 میلیون نفر دارای وسواس هستند و ما هم در ایران باید مخاطبان خود را وسواسی بدانیم اظهار کرد: بنابراین اگر فتوا دهیم در وضو خشک بودن سر سوزن هم موجب بطلان است انسان وسواسی حتما سر سوزن را خواهد یافت و اضطراب او هم تشدید خواهد شد. بنابراین باز هم تاکید می کنم که حتما باید در رساله‌نویسی و احکام‌گویی بازنگری و با این ملاحظه که مخاطبان صددرصد وسواسی هستند نوشته شود.
عابدینی با اشاره به بحث درمان وسواس تصریح کرد: وسواس اختلالی است که هم مراجع ناکامی ممتد و هم درمانگر ناکامی ممتد را تجربه می کند زیرادر اینجا درگیر شدن مغز با پیام‌ها است و کورتکس یا قشر خاکستری به شدت درگیر آن است لذا درمان آن، پیچیده است.
درمان طولانی بیماران مبتلا به وسواس
وی با بیان اینکه برخی اعداد برای این افراد مهم و مقدس می‌شود بیان کرد: 80 تا 90 درصد افراد مبتلا در ایران در فاز اول نیاز به دارودرمانی دارند؛ در فاز دوم اگر فرد به وسواس خود بینش داشته باشد حدود شش ماه درمان وی طول خواهد کشید؛ اگر فرد بینش نداشته باشد و اختلال شخصیت داشته باشد درمانش حدود دو سال طول خواهد کشید و به صرف اینکه بگوئیم بی اعتنایی کند موجب درمان فرد نخواهد شد.
این محقق و درمانگر وران‌شناسی افزود: مهمترین درمان در وسواس، مواجهه با پیشگیری از پاسخ است؛ زیرا وسواسی‌ها، قلمرو خاصی دارند که در این قلمرو باید هم چیز طبق مذاق او باشد؛ برای درمان این افراد به او می گوئیم به جای طرد وسواس، مواجهه با آن داشته باشند و به تدریج قلمرو و دامنه مواجهه را کاهش می دهیم.
عابدینی با بیان اینکه وسواس حالت خزنده و سیال دارد و از یک موضوع به موضوع دیگر می‌رود بیان کرد: اگر شهر وسواس را خراب کنیم و تنها یک دیوار باشد باز هم فرد وسواسی بازتولید وسواس خواهد کرد.
وی با تاکید بر اینکه ای کاش دردی را که وسواسی‌ها دارند متولیان امور فقهی این درد را لمس کنند زیرا بسیاری از کفرگوئی‌ها و طلاق‌ها و ... ناشی از این مسئله است اظهار کرد: هیچ وسواسی به اندازه نجاست و طهارت در میان قشر مذهبی وجود ندارد بنابراین اگر بحث فقهی را حل کنیم این مسئله در کشور بسیار کاهش خواهد یافت.
عابدینی با بیان اینکه در بحث استنباط فقهی و هم در ارائه احکام باید با دقت عقلائی و نه عقلی این کار صورت بگیرد تصریح کرد: ما در فرایند زندگی عادی خود ریزبینی‌های عقلی را چندان مورد توجه قرار نمی‌دهیم بلکه بیشتر نگاه عقلائی داریم؛ در صدر اسلام و عرف هم این مسئله وجود دارد.
قواعد فقهی ضد وسواس است
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا غفوریان، استاد فقه حوزه علمیه گفت: ابتدا باید بیینیم که آیا نوع مباحث فقهی مورث و موجب وسواس است که در این صورت باید فکری برای آن داشته باشیم و اگر این طور نیست باید بررسی کنیم که چرا در میان متدینین این مسئله پررنگ است.
وی با بیان اینکه قواعد فقهی و احکام نه تنها وسواس ایجاد نمی‌کند بلکه ضد آن است اظهار کرد: اگر همه کتب فقهی از طهارت تا دیات را بررسی کنیم موضوعات و قواعدی مانند اصالة الطهارت، اصالة الصحه، حمل فعل مسلم بر صحت، قاعده ید، سوق مسلمین نه تنها وسواس‌زا نیست بلکه کاملا بر ضد آن است.
غفوریان اظهار کرد: قاعده لکل قوم نکاح از دیگر قواعد است؛ مثلا اگر ما به زوج یهودی و مسیحی برخوریم و اینها به اسلام مشرف شوند پرس و جو و تحقیق لازم ندارد؛ یا در آیات شریفه قرآن، تبیین برخی حرام ها، انسان را به دوری از وسواس سوق می دهد.
این استاد حوزه با اشاره به روایتی از معصوم(ع) گفت: از امام در مورد فرد وسواسی سؤال کردند و در عین حال گفتند که او فرد عاقلی است و امام پاسخ داد که او چطور عاقل است که مطیع شیطان است؛ یا در روایت دیگری به امام عرض شد که فردی در نماز خود خیلی شک می‌کند و نمی داند چه مقدار نماز خوانده است و حتی وقتی اعاده نماز کند باز هم شک می‌کند ؛ امام فرمودند که اعتنا نکند و به شک توجه نداشته باشد و ادامه دادند که این شیطان خبیث را به قلب راه ندهید زیرا دائما تلقین می‌کند.
وی اظهار کرد: در روایت دیگری بیان شده که هیچ انسان اهل فهمی نمازش را اعاده نمی‌کند بلکه برای آن چاره‌اندیشی دارد؛ همچنین در روایت آمده که آیا فردی که در نماز وسواس دارند در پرداخت وجوهات هم این حالت را دارند؟.
برخی احکام سبب وسواس می‌شود
غفوریان با اشاره به دو عامل مهم در ایجاد وسواس در متدینین تاکید کرد: در فقه، مواردی هم داریم که موجب وسواس و یا تشدید آن می‌شود؛ مثلا در رساله نویسی‌ها گاهی اوقات به عباراتی برمی‌خوریم که این پرسش ایجاد می‌شود که آیا طرح این مسئله اساسا ضروری بوده است یا خیر، در عروه مسئله دوم در باب تکبیرة الاحرام آمده است که احتیاط مستحب است که «الله اکبر» را طوری بگوید که لام تفخیم و را تکریر داشته باشد؛ که به نظر بنده نوع این نگارش کشاندن به سمت وسواس است؛ یا در باب روزه آمده که اگر خیاط رطوبت روی نخی را که در سوزن می کند دوباره با دهان لمس کند روزه اش باطل است؛ آیا واقعا این رطوبت آنقدر است که روزه را باطل کند.
وی با اشاره به نگاه مترقی امام در این مسئله افزود: امام در تحریرالوسیله در مورد مبطلات نماز فرمودند که هر کاری که صورت نماز را محو کرده و از بین ببرد موجب بطلان نماز است ولی ایشان در ادامه می‌فرمایند که نباید شک و تردید زیاد در این کار به کار ببرید؛ ایشان مثال زده است که تکان دادن دست به عنوان پاسخ به سؤالی در حال نماز، حمل طفل و چسباندن او به خود از سوی مادر و حتی شیردادن هم موجب بطلان نماز نیست البته به شرط اینکه قبله و ستر صلاتی را بهم نزند.
وی با تاکید بر لزوم اصلاح نوع نگارشات فقهی و نوع مسئله‌گویی فقهی بیان کرد: ما باید واقعا در احتیاطات فقهی و مثالی می زنیم دقت لازم را داشته باشیم تا افراد به سمت وسواس هل داده نشوند؛ از طرفی گاهی افرادی مسئله می‌گویند که سواد لازم را ندارند و سبب این کار می‌شوند.
غفوریان ادامه داد: امام در بحث نیت نماز با عباراتی لطیف و زیبا در مورد وسواس نکته ها و روایاتی را بیان فرموده ان د که برای درمان وسواس بسیار مفید است.
این محقق همچنین در پاسخ به سؤالی در مورد خاموش کردن شمع بیت‌المال از سوی امام علی(ع) در داستان طلحه و زبیر و آیا اینکه این کار مصداق وسواس مذهبی نیست تصریح کرد: امام علی(ع) در هر موردی شمع را خاموش نمی‌کردند بلکه زبیر و طلحه چون خواستار سهم بیشتری بودند امام این کار را کردند ضمن اینکه امام چراغ خودشان را به جای بیت‌المال آوردند تا نشان دهند که توقعی از بیت‌المال نداشته باشید.
انتهای پیام
