اعتماد به نفس سازنده؛ مهم‌ترین اثر توکل

توکل به خدا به این معنا نیست که انسان ساکت بنشیند و هیچ اقدامی انجام ندهد بلکه توکل به خدا به این معناست که در حد توان و با تمام قدرت تلاش خود را برای انجام کارها داشته باشیم و نتیجه کار را به خدا واگذار کنیم.

توکل به خدا بعد از انجام فعالیت‌ها برای کارها صورت می‌گیرد و در واقع ما به نتیجه کار توسط خدا اعتماد و توکل می‌کنیم، در برخی از موارد ممکن است نتیجه کار به نفع ما نباشد اما ما تلاش خود را انجام داده‌ایم  و توکل به خدا سبب می‌شود که خوب یا بد بودن کارها به نفع ما باشد.

توکل بر خدا سبب استقامت و مقاومت می‌شود. انسان وقتی توکل کرد سست نمی‌شود، وظیفه‌اش را انجام می‌دهد و بر خدا توکل می‌کند. وقتی انسان به خدا توکل می‌کند، آرامش به او روی می‌آورد و اعتقاد داریم که خداوند هر سرنوشتی را که در نظر دارد انجام می‌دهد و ما نیز راضی هستیم بنابراین توکل بر خدای متعال به‌معنای دست روی دست گذاشتن نیست بلکه به این معناست که انسان تمام توجه خودش را به خدا بدوزد.

خداوند متعال در آیات اول تا سوم سوره مبارکه احزاب با این مضمون «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْکَافِرِینَ وَالْمُنَافِقِینَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمًا(۱) وَاتَّبِعْ مَا یُوحَیٰ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا(۲)؛ وَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِوَکَفَیٰ بِاللَّهِ وَکِیلً» فرموده است: «اى پيامبر از خدا پروا بدار و كافران و منافقان را فرمان مبر كه خدا همواره داناى حكيم است، و آنچه را كه از جانب پروردگارت به‌سوى تو وحى مى‌شود پيروى كن كه خدا همواره به آنچه می‎‏كنيد آگاه است، و بر خدا اعتماد كن همين بس كه خدا نگهبان [تو]ست».

باید توجه داشت که توکل بر خدا باعث قوت قلب انسان شده و انسان آرامش روحی و اطمینان قلبی پیدا می‌کند، اثر دیگر توکل اعتماد به نفس است، انسان با توکل بر خدا باورش می‌شود که می‌تواند این کار را بکند پس فراهم شدن اسباب موفقیت نتیجه توکل بر خدا است.

مهرداد ویسکرمی، دکترای تفسیر قرآن و متون اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا لرستان، آرامش روحی و روانی را از آثار توکل به خداوند متعال دانست و اظهار کرد: توکل از وکالت گرفتن می‌آید و بدین معناست که انسان کار خود را به دیگری واگذار کند.

وی ادامه داد: «توکل» انسان بر خدا به آن معناست که انسان در کنار تلاش و کوشش برای انجام امور و با وجود قدرت اختیاری که دارد، برای خود استقلالی قائل نیست و نتیجه کارها را به خداوند می‌سپارد.

ویسکرمی با بیان این‌که توکل به این معنی نیست که انسان پیگیر انجام امور نباشد، تصریح کرد: این تصور که انسان هیچ حرکتی برای پیشبرد اهداف و کارها نداشته باشد و توکل به خدا را برای رسیدن به نتیجه‌ای ایده‌آل بداند، اشتباه است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی لرستان ادامه داد: مفهوم توکل این است که انسان در انجام امور تلاش خود را به‌کار گیرد اما چشم امید و تمام توجه وی به مسبب‌الاسباب و خداوند باشد.

وی با برشمردن آثار توکل در زندگی فردی و اجتماعی اضافه کرد: چون متوکلین به لطف و رحمت الهی امید دارند در برابر مشکلات دچار یأس و سرخوردگی نمی‌شوند و در انجام امور سخت داشتن پشتوانه قوی چون پروردگار را احساس می‌کنند.

ویسکرمی اظهار کرد: یکی‌ از آثار توکل در زندگی فردی داشتن اعتماد به نفس سازنده و نشاط در زندگی است. شخص متوکل به خود غره نمی‌شود زیرا برای خود استقلالی قائل نیست.

این مفسر قرآن گفت: انسان با توکل بر خداوند می‌تواند بر سختی‌ها غلبه کند و ایمان وی در این مسیر بیشتر خواهد شد زیرا آثار توکل را در زندگی خود مشاهده خواهد کرد و به قدرت خداوند پی می‌برد.

وی با بیان این‌که اعتدال به‌ معنای حقیقی در یک انسان متوکل وجود دارد، اظهار کرد: آرامش روحی و روانی در زندگی از عمده آثار توکل است زیرا انسان می‌داند خداوند به خیر و صلاح او عمل خواهد کرد.