حبط اعمال و مرگ دردناک؛ عاقبت شوم زخم زبان

حجت‌الاسلام محمد سامانی، مدرس حوزه و دانشگاه سیستان‌وبلوچستان در گفت‌وگو با ایکنا بیان کرد: هر یک از اعضای بدن ما، وسیله‌ای هستند که می‌تواند ما را به سعادت برساند و یا ابزار هلاکت ما شود؛ زبان یکی از این اعضاست که شاید بیش از سایر اعضا همچون چشم و گوش و سایر جوارح انسان، گناه برای آن نوشته شده است؛ از جمله غیبت کردن، تهمت زدن، متلک انداختن، تحقیر، تمسخر و زخم زبان زدن که هر کدام می‌توانند مایه هلاکت انسان شوند.

وی ادامه داد: زبانی که می‌توان از آن برای عبادت، امر به معروف و نهی از منکر، دلداری دادن و تسکین غم یک انسان دیگر استفاده کرد، گاهی ابزاری برای گناه می‌شود و این گناهان تا حدی خطرناک هستند که اگر پی به ملکوت آن اعمال ببریم، هیچگاه جرئت نخواهیم کرد مرتکب آن شویم.

مدرس دانشگاه سیستان‌وبلوچستان بیان کرد: از جابر نقل شده که می‌گوید روزی در محضر امام باقر(ع) نشسته بودم؛ امام(ع) فرمود: دوره و زمانه‌ای بر شیعیان ما خواهد آمد که امام زمانشان از چشمشان غایب است. سپس امام در مورد آن دوران اشاراتی می‌فرمایند، از جمله اینکه حفظ ایمان در آن دوره، بسیار دشوار است. آن‌گاه جابر از امام(ع) پرسید که در آن دوره غیبت، چه عملی بیش از همه فضیلت دارد؟ امام فرمود: حفظ لسان، یعنی زبان خود را حفظ کنند.

وی گفت: وقتی در مورد فلان شخص، بدگویی می‌کنیم، اگر ادعای ما صحت داشته باشد، غیبت کرده‌ایم و چنانچه صحت نداشته باشد، تهمت زده‌ایم و در هر دو صورت، گناه او را به پرونده اعمال خودمان منتقل کرده‌ایم.

سامانی اضافه کرد: اگر حرف ما واقعا مانع منکری می‌شود، بگوییم؛ اگر کاری از دست ما برمی‌آید و می‌توانیم جلوی ظلمی را عملاً بگیریم، حتما باید این کار را کرد، اما صرفاً غیبت کردن و انتقادهای بی‌مورد که اغلب همراه با تهمت و افترا و شک و تردید است، نه مشکلی از جامعه حل می‌کند و نه خیری در آن است. فقط بار خودمان را سنگین‌تر می‌کند.

وی اظهار کرد: یکی از گناهان نابودکننده‌ای که توسط زبان صورت می‌گیرد، زخم زبان یا نیش و کنایه است. از نظر روانشناختی معمولاً عواملی مانند کینه، دشمنی و حسادت، احساس حقارت و خود کم‌بینی باعث می‌شود تا انسان، زخم زبان بزند، اما متأسفانه گاهی این رفتارها برای ما تبدیل به عادت می‌شود.

این مدرس حوزه بیان کرد: در روایت آمده است که اگر کسی رَمی کند، یعنی تیر به آبروی کسی بزند، رشته ارتباط او با اعمالش در عالم نور، قطع می‌شود؛ گاهی ما در یک جمع، شوخی می‌کنیم، اما باید مراقب بود که این شوخی به تمسخر، تحقیر یا طعنه نزدیک نشود؛ اگر شوخی ما موجب بی‌آبرویی یا تحقیر کسی شد، به آن «رَمی» می‌گویند، یعنی تیز زدن به آبروی مؤمن.

وی گفت: هر عملی، یک اثر ملکوتی دارد. وقتی ما با زبان خود به دیگران نیش می‌زنیم، اولین اثر آن «حبط اعمال» است، یعنی همه اعمال خوب ما، باطل و بی‌خاصيت می‌شود. اگر تهمت زدیم، یا غیبت کردیم، اعمال خوب ما از پرونده ما به پرونده او منتقل می‌شود، این اثر ملکوتی عمل ماست.

سامانی افزود: هیچ عملی گم نمی‌شود، یعنی ذخیره شده است، اما چنانچه زخم زبان زدیم یا کسی را با زبان خود آزردیم، ارتباط ما با آن قطع می‌شود و اثری برای ما نخواهد داشت؛ عمل وجود دارد، اما ما با آن ارتباطی نداریم. اگر توبه کردیم و دل او را بدست آوردیم، این ارتباط دوباره برقرار می‌شود.

وی بیان کرد: از امام باقر(ع) نیز نقل شده که فرمودند هیچ انسانی جلوی مؤمنی به او طعنه نمی‌زند، جز این‌که به بدترین مرگ می‌میرد، و سزاوار است که به‌خیر باز نگردد. مرحوم علامه مجلسی در تفسیر این روایت می‌نویسد، منظور از «بدترین مرگ» یا به‌ اعتبار دنیا است، همانند غرق شدن، سوختن، خورده شدن به‌ وسیله حیوانات درنده، یا به‌ اعتبار آخرت است.

مدرس دانشگاه سیستان‌وبلوچستان اظهار کرد: بنابراین در این دوره غیبت، سعی کنیم آن بافضیلت‌ترین عمل از دیدگاه امام باقر(ع) که حفظ لسان است را داشته باشیم؛ مراقب زبان خود باشیم. اگر عیبی در کسی می‌بینیم، بدون کینه و عقده و حسادت، از سر خیرخواهی، همان‌طور که مؤمن باید آینه برادرش باشد، آن را گوشزد کنیم، اما نه در میان جمع و یا به گونه‌ای که آبروی مؤمن برود.

سامانی افزود: پرخاش کردن، ناسزا گفتن، دروغ گفتن، سرزنش، تحقیر و تمسخر همه جزء گناهانی است که توسط زبان صورت می‌گیرد و در شأن انسان مؤمن نیست. در بحارالأنوار علامه مجلسی، از امام حسین(ع) نقل شده که فرمودند «زبان آدمیزاد، هر روز به اعضاى او نزدیک مى‌شود و مى‌گوید: چگونه هستید؟ آن‌ها پاسخ می‌دهند که اگر تو ما را به خودمان واگذارى، خوب هستیم؛ از خدا بترس و کارى به ما نداشته باش؛ ما فقط به واسطه تو پاداش مى‌یابیم و به واسطه تو، مجازات مى‌شویم.»