13 وظیفه مؤمن در کلام امام سجاد(ع)

محمدرضا فریدونی، عضو کانون دعاپژوهی صادقین و مدرس گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا همدان در گفت‌وگو با ایکنا از همدان در تفسیر دعای ششم صحیفه سجادیه اظهار کرد: آنچه در عالم وجود دارد دارای درک و شعور است و حیات و نطقی دارد؛ موجودی نیست که خالی از این صفات باشد.

امام سجاد(ع) برای یک مؤمن در روز وظایفی را تشریح می‌کند؛ اول اینکه از گناه باید دوری کند؛ در فراز 13 این دعا می‌فرماید: «وَ اعْصِمْنَا مِنْ سُوءِ مُفَارَقَتِهِ بِارْتِكَابِ جَرِيرَةٍ، أَوِ اقْتِرَافِ صَغِيرَةٍ أَوْ كَبِيرَةٍ؛ خدایا ما را از اینکه بد مصاحبت کنیم و درگیر گناه کبیره و صغیره شویم دور نگه دار»؛ در آیه 53 سوره یوسف می‌فرماید: «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ»، نفس دعوت به بدی می‌کند، طبق این فراز دعای امام سجاد(ع) خدا باید کمک کند تا کسی بتواند بر نفس فائق شود وگرنه چیزی و کسی بر نفس حریف نمی‌شود جز خالق هستی.

در فراز 18 این دعا می‌فرماید: «وَ وَفِّقْنَا فِي يَوْمِنَا هَذَا وَ لَيْلَتِنَا هَذِهِ وَ فِي جَمِيعِ أَيَّامِنَا لِاسْتِعْمَالِ الْخَيْرِ» کاری که به نیت و دستور خدا انجام شود کار خیر است، یکی از وظایفی که یک مؤمن در طول روز باید داشته باشد کار خیر است و اینکه بر علم و عمل صالح خود بیفزاید.

بیشتر بخوانید:

• ایمان به ملائکه مرتبه‌ای از ایمان به خداوند است
• انسان در مقام دعا نباید خود را از خداوند طلبکار بداند
• رضای خداوند؛ آنچه که موجب پایداری پیامبر(ص) در بلاها شد
• آداب شکرگزاری از پروردگار و مردم در کلام امام سجاد(ع)
• گناه، محبت خدا را از دل بیرون می‌برد
• حقیقت تبعیت از فرستادگان الهی تطبیق عمل است

«وَ أَجْزِلْ لَنَا فِيهِ مِنَ الْحَسَنَاتِ، وَ أَخْلِنَا فِيهِ مِنَ السَّيِّئَاتِ، وَ امْلَأْ لَنَا مَا بَيْنَ طَرَفَيْهِ حَمْداً وَ شُكْراً وَ أَجْراً وَ ذُخْراً وَ فَضْلًا وَ إِحْسَاناً» یکی از برنامه‌هایی که امام سجاد(ع) برای بندگان در این دعا بیان می‌کنند دوری از بدی است، شکر خدا، متابعت از سنت‌های نیک رسول‌الله(ص) و دوری از بدعت‌ها نیز سایر برنامه‌های روزانه یک مؤمن است. از بدعت دوری کردن یعنی چیزی را به دین نسبت دهد یا اضافه کم کند که در دین وجود ندارد. بنده باید هر آنچه در دین آمده به آن مقید باشد، یکی دیگر از برنامه‌های روزانه امام سجاد(ع) که برای ما در این دعا بیان می‌شود این است که انصاف را رعایت کنیم؛ اگر چیز بدی را برای خود نمی‌پسنیدم برای دیگران نپسندیم.

اسلام را با مال و جان خود حفظ کنیم، اهل باطل را سرزنش کنیم و کوچک بشماریم، حق را گرامی بداریم و بندگان گمراه را به سوی خدا هدایت کنیم. شخص ناتوان را کمک کنیم و فریادرس ستمدیدگان باشیم. امام در این دعا 13 برنامه برای بندگان در طول روز را تشریح کردند.

دو لذت زندگی از نگاه امام سجاد(ع)

از نگاه امام زین‌العابدین(ع) دو چیز برای انسان لذت‌بخش است و بنده را به خدا می‌رساند، یکی مناجات با خداوند و دیگری برآوردن نیازها و حاجات مردم است. یکی از فرازهای مهم دعای ششم صحیفه سجادیه فراز 21 است که می‌فرماید: «اللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ وَ كَفَى بِكَ شَهِيداً، وَ أُشْهِدُ سَمَاءَكَ وَ أَرْضَكَ وَ مَنْ أَسْكَنْتَهُمَا مِنْ مَلائِكَتِكَ وَ سَائِرِ خَلْقِكَ فِي يَوْمِي هَذَا وَ سَاعَتِي هَذِهِ وَ لَيْلَتِي هَذِهِ وَ مُسْتَقَرِّي هَذَا، أَنِّي أَشْهَدُ أَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، قَائِمٌ بِالْقِسْطِ، عَدْلٌ فِي الْحُكْمِ، رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ، مَالِكُ الْمُلْكِ، رَحيِمٌ بِالْخَلْقِ»؛ امام در این فراز خدای بزرگ را شاهد بر اعتقادات خود می‌گیرد و شهادت می‌دهد که جز خدا، خدایی نیست. مهم‌ترین اعتقاد، اعتقاد به وحدانیت خداست، شهادت عاصمان و زمین و جمادات و نباتات از این باب است که همه عالم هستی دارای درک و شعور هستند.

این شهادت مهم‌ترین اعتقادی که امام، خدای متعال و همه خلق را بر آن شاهد می‌گیرد اعتقاد به وحدانیت خداست. از آنجا که همه موجودات عالم، دارای فهم و درک و شعورند، پس شهادت آنها(آسمان‌ها و زمین)، شهادتی واقعی است. 

شهادت دیگر امام بعد از توحید، این است که خدای متعال، برپادارنده عدالت است. اگر کسی خدا را عادل بداند و به عدالت بشناسد و بداند که در حق هیچ کس ذره‌ای ظلم نخواهد کرد بسیاری از سؤالات انسان رفع می‌شود لازمه ظلم، نیازمندی است. خداوند بی‌نیاز است، پس به کسی ظلم نمی‌کند.

شهادت بعدی این است که خدای متعال نه تنها عادل است؛ بلکه قائم بالقسط است و برپاکننده عدالت است. قیامت روز ظهور این قسط است؛ روز ظهور عدل است و خدای متعال در آن روز ظهور پیدا می‌کند.   

امام سجاد(ع) در جای دیگری از صحیفه سجادیه در دعای بیستم می‌فرماید: «وَ أَلْبِسْنِی زِینَةَ الْمُتَّقِینَ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ، خدایا به من لباسی ببخش که زینت متقین است»، زینت متقی در بسط و گستراندن عدل است، بنابراین انسان علاوه بر اینکه باید عادل باشد و برای گسترش آن تلاش کند کوشش می‌کند عدل را گسترش دهد. سپس امام بر این شهادت می‌دهد که خداوند، داوری دادگر است. حکم خداوند در غایت عقل است و در غایت خیرخواهی. 

تمامی ادیان معتقد هستند که خدا خیرخواه بشر است و برای بندگان بد نمی‌خواهد، خیر و کمال مخلوق را می‌خواهد. در روایت آمده، کودکی نیاز به شیر داشت. زنی فوراً دوید و آن بچه محتاج شیر را با محبت در آغوش گرفت و شیر داد. رسول اکرم(ص) از اصحاب پرسید، آیا فکر می‌کنید این زن کودک را در آتش می‌اندازد؟ اصحاب گفتند چنین کاری را نمی‌کند. پیامبر(ص) فرمود خدای متعال از این زن به این بچه مهربان‌تر است، بنابراین مهربانی خدا قابل وصف نیست.