محمود واعظی، معاون فرهنگی سازمان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در گفتوگو خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، با بيان اين مطلب، گفت: يكی از چشمگيرترين فعاليتهای جمهوری اسلامی ايران در سی سال گذشته، تربيت انسان قرآنی و دينمدار بوده كه مبدأ همه چيز است يعنی انسانهايی را پرورش داد قرآنی، دوستدار قرآن و مأنوس با قرآن؛ توانست جامعنگر باشد نسبت به قرآن و در ابعاد مختلف از قرآن استفاده كند هم در بُعد تلاوت، هم در بُعد شكوفايی استعدادها و هم در بُعد خودكفايی كه از الگوهای مفيد برای جهان اسلام به حساب میآيد.
واعظی تأكيد كرد: قرآن كريم مبنای انقلاب اسلامی ايران به حساب میآيد و سنگ زيرين مجموعه ايدئولوژی حضرت امام(ره) و حكومت و جمهوری اسلامی ايران را ما مبتنی میدانيم بر اولاً قرآن كريم و بعد از آن سيره ائمه معصومين(ع) كه آنان هم شارحان و مفسران قرآن كريم هستند و از باب ايضاع، تفسير و روشن شدن معانی و مراد آيات قرآنی ما به سراغ آنان میرويم.
وی افزود: با انقلاب اسلامی طبيعتاً نگاهی نو به مفاهيم قرآنی پيدا شد؛ ما ادعا نمیكنيم كه انقلاب اسلامی قرآن را به خانهها آورد، نه، قرآن قبلاً هم در خانهها بود؛ قرآن 1400 سال است كه نزد مسلمانان است و مسلمانان با آن مأنوس هستند؛ قبل از انقلاب هم يادمان هست جلسات قرآنی برگزار بود؛ خيلی از افراد هم قراء خوب و حافظان خوبی بودند، بنابراين قرآن نزد مردم بود اما انقلاب اسلامی ايران آمد محتوا و مفهوم قرآن را يكبار ديگر زنده كرد بين همين مؤمنان و متدينان؛ به عبارتی قرآن كتاب زندگی شد.
واعظی در ادامه گفت: قرآن كنار طاقچهها بود ماه رمضان هم خوانده میشد؛ اما مگر با تلاوت قرآن انسان هدايت میشود؟ قراء بسيار خوبی بودند در زمان صدر اسلام كه با شمشير حضرت علی(ع) در جنگ نهروان گردنهای آنان زده شد، حافظ قرآن هم بودند؛ بنابراين حفظ و تلاوت قرآن گرچه مهم و ارزشمند است اما الزاماً هدايتگری ندارد.
معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تأكيد كرد: بزرگترين معجزه حضرت امام(ره) اين بود كه ايشان، روح قرآن را به كالبد بیجان قرآن در جامعه اسلامی دميد لذا با ظهور انقلاب اسلامی ايران میبينيم كه تمام كشورهای منطقه و كشورهای اسلامی موجی از احيای مجدد اسلام را تجربه میكنند و به گوششان میرسد؛ پيامهايی كه از زمان امام(ره) و دوران 10 ساله حضور ايشان داريم و تجربه و خبرهايی كه ملل مسلمان در جهان از پيامهای حضرت امام(ره) دارند كه همه مبتنی بر قرآن است هنوز به ياد ماندنی و گويا است؛ نگاهی كه حضرت امام(ره) به حكومت دينی داشتند، قرآن، برخورد با استكبار، چپاولگران و مستكبرين، حمايت از مستضعف و مظلوم و برخورداری از حيات طيبه بود كه همه برخاسته از قرآن و روح قرآنی بود.
وی تأكيد كرد: كسانی كه قرآن و به ويژه آيات جهاد را میخواندند اما زير بار بودند و ظلم را هم تحمل میكردند و هيچگاه به ذهنشان هم نمیگذشت كه چه سايه سنگينی چكمه استكبار روی سرشان دارد خب اين چه اثری دارد؟ اينها «كالميت بينالأحياء» بودند ولو اينكه قاری قرآن بودند؛ امام(ره) اين گفتمان و نگاه نو را زنده كرد و واقعاً اكنون هم بعد از سی سال انسان به مجمعالجزاير اندونزی يا جنوب آفريقا سفر میكند، نام فرزندانشان روحالله است به نام حضرت امام(ره) و تجربهها و خاطرات فراوانی دارند از جملات، تفاسير، گفتهها و نكاتی كه امام(ره) مطرح میكردند در زمينه حكومت اسلامی و عمل به قرآن؛ توصيههای ايشان همچنان در اذهان جهانيان جاودان مانده است.
واعظی افزود: بعد از انقلاب با الهامی كه از كلام نورانی حضرت امام(ره) ملت مسلمان ايران گرفت، قرآن يكبار ديگر زنده شد بين مردم و بار ديگر كتاب زندگی شد؛ كسانی كه قرآنخوان بودند، بار ديگر قرآن را از اين منظر خواندند؛ با دم مسيحايی امام(ره) فهميديم كه قرآن میتواند روش آموزش من را عوض كند؛ امام بارها میفرمود كه كسی كه علم را ياد بگيرد بدون تهذيب، اين خطرناك است؛ تهذيب مقدمه است، روش قرآنی اين است كه بايد تزكيه انجام شود بعد برويم سراغ دانش و علم اندوزی؛ پس همين قرآن، راه آموختن را كه از معبر تزكيه و تطهير روحی و نفسی میگذرد به ما ياد داد؛ بار ديگر جامعه مسلمان ايران به قرآن رجوع كرد از منظر اينكه قرآن را كتاب زندگی و هدايت ببيند.
معاون فرهنگی سازمان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: از همين نگاه مجدد به قرآن خيلی چيزها شكل گرفت، ما در اين سی ساله، نگاهمان به زندگی، حكومت، اركان جامعه و حتی به يكديگر عوض شد؛ در زمان جنگ كدام روحيه، توان و انرژی بود كه توانست اين كشور را در برابر همه قدرتهای دنيا نگهدارد؟ اين انرژی از همين روح قرآنی گرفته شد و سالها، بچههای ما را در جبههها خستگیناپذير و مقاوم نگاه داشت؛ چه شبهايی رزمندگان تا صبح با آيات قرآنی و ياد نفس پاك امام گذراندند تا اين كشور، كشوری شد نفوذناپذير؛ مگر قدرتهای مقابل ما اندك بودند؛ مگر قدرت مقابل ما فقط عراق بود؟ كدام كشور عربی بود كه به كمك صدام نيامد؟ كدام كشور غربی بود كه به كمك صدام نيامد؟ كدام يك از اينها بودند كه از نظر امكانات و اعتبار هزينه نكرده باشند به نفع دشمن؛ يك جهان كفر بود و يك ايران و ايران بود و قرآن.
واعظی تأكيد كرد: استعمار متوجه شد كه به هيچ عنوان امكان نفوذ در ايران نيست هر كاری توانستند، انجام دادند و اين روحيه مقاومت، ايثارگری، شجاعت و مقابله با ظلم، اخلاقی قرآنی بود كه ما به آن دست يافتيم؛ قرآن در نگاه جديد، در همه عرصههای زندگی ايرانیها وارد شد و ما احساس كرديم در همه عرصههای زندگی بار ديگر بايد به سراغ قرآن برويم؛ جلسات قرآنی خيلی فراوان شد؛ به تدريج هستههای قرآنی شكل گرفت در ايران؛ هستههای قرآنی اگر هفتهای يك شب بود، تبديل شد به مراكز قرآنی؛ به تدريج دارالقرآنهای كريم ايجاد شد و رشتهها و دانشكدهها و ...
وی، امكانات رسانهای قرآنی را نيز چنين توصيف كرد: راديو قرآن، سيمای قرآن با پخش بيست و چهار ساعته، مجلات قرآنی همچون مجله «بينات» و پژوهشهای قرآنی؛ «مستشرقان و قرآن» برای يك گروه چاپ میشود؛ به اقتضای مخاطبان مختلف اكنون هم در حال توليد مطلب برای گروههای مختلف سنی هستيم: برای كودكان، نوجوانان، فضلا و انديشمندان و قرآنپژوهان.
واعظی يادآور شد: طی اين سی سال، نرمافزارهای زيبائی به بازار ارائه شده و اكثر اين نرمافزارها در خارج از كشور علاقمندان بسياری دارد؛ پكيجهای زيبايی تهيه شده و برای مثال مفاهيم قرآنی نقاشی شده؛ يك كودك كه هنوز كلمات را درست نمیشناسد با صدای يك نرمافزار، ترجمه فارسی و انگليسی آن را نيز میشنود؛ امام(ره) نگرشی به ما داد كه احساس كرديم خيلی نيازمند آوردن قرآن به سطوح مختلف هستيم؛ قرآن وارد نشريات مختلف شد؛ نرمافزاهای مختلف؛ پوسترها؛ محصولات قرآنی فراوان ويژه كودكان و سرگرمیهای قرآنی.
معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تصريح كرد: سطح ديگری كه به نوعی قرآن از ما مطالبه كرد، تربيت نيروی انسانی در كشور بود؛ رشته علوم قرآن و حديث را دكتر «محمد باقر حجتی» در دهه چهل در دانشگاه تهران راهاندازی كردند؛ بعد از انقلاب دانشگاههای ديگر هم احساس كردند كه جامعه نياز دارد كه در گرايش علوم انسانی، دانشجويان با معارف قرآنی بيشتر آشنا شوند؛ دانشگاههای ديگر هم شروع به راهاندازی اين رشته كردند، رشته علوم قرآن در دانشگاههای بسياری راه اندازی شد برای مثال دانشگاه تربيت مدرس؛ دانشگاههای مختلفی در كشور اكنون رشته علوم قرآن و حديث را در مقطع كارشناسی ارشد و دكتری، دانشجو میپذيرد.
وی گفت: در اواخر دهه 60 و اوايل دهه 70 احساس شد كه رشته قرآن و علوم حديث دو دريای بزرگ هستند كه با يك عنوان با هم ادغام شدهاند و اين ادغام، چندان مناسب نيست لذا در دهه 70 اين دو گرايش از هم جدا شد؛ اوائل دهه 70 در شورای انقلاب فرهنگی طرحی با حضور حجتالاسلام ری شهری و دكتر حجتی و مرحوم دكتر شهيدی مطرح شد كه حديث خود میتواند بهعنوان يك رشته خاص آكادميك در نظر گرفته شود، اين طرح در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصويب رسيد؛ بر همين اساس دانشكدهای تأسيس شد با نام دانشكده علوم حديث، در شهر ری و دارالحديث، در قم؛ گرايشهای مختلف رشته حديث همچون نهجالبلاغه، تفسير نقلی قرآن، حديث و علوم روز، رجال و ... هماكنون در دانشكدههای ويژه اين رشته ارائه میشوند.
واعظی توضيح داد: در كنار اين دانشگاه، علوم قرآن، در دهه هفتاد توسط سازمان اوقاف تأسيس شد؛ رشته بسيار فشردهشده علوم قرآن و حديث خود علوم قرآن شد؛ علوم قرآن هم به رشتههای ديگری از جمله تفسير تقسيم شد؛ اكنون رشته تفسير در دانشكده علوم قرآنی دانشگاه اوقاف تدريس میشود، رشته قرائت، رشتهای جداگانه شد؛ رشته تفسير هم اينچنين شد و احساس شد كه نياز است در اين زمينهها تربيت نيرو داشته باشيم؛ اكنون در دهها دانشگاه، اين رشتهها ارائه میشود؛ صدها پاياننامه قوی قرآنی در گرايشهای مختلف وجود دارد؛ بنابراين در طول اين سی سال، ما بر اساس نيازها و نگاه نويی كه به قرآن داشتيم، مجموعهای از توليدات ارزشمند را برای جهان اسلام به ارمغان آوردهايم.
وی تأكيد كرد: اكنون توليدات نرمافزاری جمهوری اسلامی ايران در جهان اسلام بینظير است و نرمافزارهايی كه مراكز ايرانی توليد كردهاند، انصافاً كارهای زيبايی است؛ در ماه مبارك رمضان سال جاری اين مجموعههای ارزشمند را به خارج از كشور فرستاده و در قالب هفته قرآنی به نمايش خواهيم گذاشت.
معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در بخش ديگری از اين گفتوگو تصريح كرد: مبنای قانون اساسی و حكومت مردمسالار كه اكنون بهعنوان الگوئی نو در جهان مطرح میكنيم، مبنايی قرآنی است؛ زمامدارانی چون بنیاميه و بنیعباس و آل بويه و فاطميان در مصر كه در جهان اسلام عرصه قدرت را به دست گرفتند، چه كسانی بودند؟ الگوئی كه اكنون ارائه میشود، بر اساس نفس مسيحائی حضرت امام(ره) است كه الگوئی نو ارائه داد از حكومت اسلامی با عنوان جمهوری اسلامی؛ كه برخاسته از نگاه خاص ايشان بود از قرآن كريم كه جمهوريت و اسلاميت در كنار هم جمع میشود؛ واژه اسلاميت، جمهوريت را نيز در خود هضم میكند اما چون مصطلح رايج زمان ما و يك شكل حكومتی است، در كنار واژه اسلاميت قرار گرفته است؛ بنابراين در يك نگاه كلانتر، غير از توليد و تربيت نيروی انسانی، يك مدل سياسی حكومتی در دل اين مجموعه مؤسسهها و كارهای قرآنی ايجاد شد با عنوان حكومت مردمسالاری دينی كه هم مردم نقش دارند و هم حكومت تكليف خود را دارد؛ ساختار اين حكومت، ساختار سياسی مستحكمی است و مؤلفههای ويژه خود را دارد.
واعظی در تكميل سخنان خود چنين گفت: تغيير در نوع نگاه به قرآن در ابعاد مختلف، رهآوردهای جديدی برای ما به ارمغان آورد؛ البته در آغاز دهه چهارم هم احساس میكنيم كه اكنون به نقطههايی رسيده است كه تازه اول اوجگيری است؛ اكنون برخلاف ديدگاههايی كه در گذشته مطرح بود كه: دين افيون ملتهاست، بايد بگويم هم با دين هستيم، هم حكومتی داريم متدين، دينباور، متكی بر مردم و حكومتی كه با علم و دانش بيش از همه حكومتها كنار میآيد و میتواند از ظرفيتهای علمی برای رشد، شكوفائی و بالندگی ملت خود استفاده كند؛ پس قرآن،حكومت دانائیمحور، عقلمدار و شريعتمدار را به ما هديه داد.
وی گفت: يكی از نمايندگان مجلس عوام انگلستان نزديك به نيم قرن پيش در حالیكه قرآن در دست داشت، اعلام كرد كه تا زمانی كه اين قرآن بين مسلمانان است، نمیتوان بر آنان مسلط شد، بايد كاری كنيم كه روح آن را از جامعه مسلمانان بگيريم؛ بنابراين در جامعه مسلمانان نه اينكه قرآن نبود قرآن بود، تفسير هم بود، مگر اين تفسيرهايی كه اكنون در دست ما است، همه را ما نوشتهايم؟ تفسير ملامحسن فيض كاشانی، متعلق به قرن 11 است و يا تفسير ثقلين؛ همه اين تفاسير از قرآن، پيش از ما بوده اما نكته اينجاست كه حكومتها و زرمندان و زورمندان برای اينكه بتوانند خود را حفظ كنند، هر كدام بُعدی از قرآن را گرفته بودند، به گونهای كه هم قرآن باشد و هم نباشد؛ يعنی تا زمانی كه برای آنان مزاحمتی ايجاد نكند.
واعظی توضيح داد: كالبد قرآن و نيز تلاوت در بين مردم بود؛ قاری بود، اما روح قرآن نبود؛ معجزه امام خمينی(ره) اين بود كه اين كالبد مرده را زنده كرد؛ اكنون در جهان اسلام گرفتار همين مشكل هستيم؛ نه اينكه قرآن نيست؛ مگر در سودان قرآن نيست؟ در اين كشور قرآن را به روايتهای ورش، حفص و قالون تلاوت میكنند؛ دانشگاه علوم قرآن هم فعال است؛ در همين كشور، دو نيل پر آب بزرگ عبور میكند با نامهای نيل ابيض و ازرق كه در مصر به نيل معروف مصر میريزند؛ سرزمينی آباد از نظر منابع طبيعی؛ چرا بايد كشوری با چنين ثروتی اينهمه فقير داشته باشد؟ اينهمه عقبمانده باشد؟ زيرا آن روح قرآنی وجود ندارد؛ قرآنی كه بخواهد صرفاً آخرت مرا آباد كند كه قرآن نيست؛ معتقدم آخرت آباد من بر اساس دنيای آباد من طراحی و ساخته میشود؛ دنيای آباد، آخرت آباد خواهد داشت؛ اين برداشتی است كه حضرت امام(ره) ارائه كرد.
معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: آنچه در طول اين سی سال، زنده شد روح قرآن بود؛ يعنی حكومت بايد عدالتمحور و متكی بر آراء مردم باشد؛ نقش مردم در حكومت و جايگاه حكومت نسبت به مردم تعريف شود؛ به كارگيری استعدادها و توانهای همه افراد برای دولت مغتنم شمرده شود؛ بعد از انقلاب با برداشت نويی كه امام خمينی(زه) ارائه كرد و ملت بيدار شدند و نخبگان بار ديگر به خودشان آمدند كه تا چه سطح بايد به قرآن پرداخته شود؛ واقعاً از آن زمان، جمهوری اسلامی ايران تمامعيار وارد بحثهای قرآنی شده است؛ نمیگويم به نقطه مطلوبی رسيدهايم، كار زياد كرديم ولی عمق قرآن زياد است و نمیتوان طی بيست يا سی سال به نهايت آن دست پيدا كرد اما جمهوری اسلامی ايران در تمام ظرفيتها وارد كار شد.
واعظی گفت: مهد قرآن و روح پويای قرآن در جهان، جمهوری اسلامی ايران است و اين را همه میدانند و اذعان میكنند؛ علیرغم اينكه جهان از جمله وهابيت بخاطر كينه و عداوتی كه نسبت به شيعه دارد، تبليغات منفی عليه شيعيان میكنند ولی همه میدانند كاری كه آيتالله معرفت در عرصه قرآن انجام داد، كار بیبديلی بود در جهان اسلام؛ «التمهيد» ما ويژه و انصافاً كار ارزشمندی است؛ توليد معجمالتفاسير استاد واعظزاده كه تا حرف «حاء» حيات زير چاپ رفته از كارهای فاخر و ارزشمندی است كه بايد نام تقريب واقعی پژوهشگران مسلمان را بر آن نهاد.
وی تأكيد كرد: محصولات قرآنی ما، از چاپ يك كار زيبا روی سنگ ناهموار گرفته تا فرشها و صنايع متفاوتی كه اكنون در نمايشگاه قرآنی ما عرضه میشود، كارهايی واقعاً بیبديل و ارزشمند است؛ تذهيبی كه در حاشيه قرآنها به كار میرود و يا خوشنويسی روی قرآنها و ابتكارهايی كه هنرمندان ايرانی در عرصه خلق قرآنها به كار میبندند، بینظير است؛ همچنين است مصحفی با عنوان مصحف ايران، اثر استاد نجفی كه هزار سال كتابت ايران را در اين قرآن آورده است.
واعظی يادآور شد: هيچ كشوری را نداريم كه خبرگزاری قرآنی تأسيس كرده باشد و بتواند به بيش از بيست زبان كار كند؛ اينها در حرف نبوده بلكه ما در عمل اثبات كردهايم؛ سيمای ويژه قرآن، شبكه قرآن، پژوهشكدههای ويژه قرآن و اينهمه مجلات و ... ويژه قرآن است؛ حلاوت قرآن، خود، ما را جذب میكند برای اينكه بتوانيم قلههای برتر را انشاءالله تجربه و بهعنوان يك الگو به جهان اسلام ارائه كنيم؛ به بركت خود قرآن، از زمان آغاز اعزامهای جمهوری اسلامی ايران به كشورهای مختلف، سيریناپذيری جهان را در اين زمينه مشاهده میكنيم؛ اول هر ماه مبارك رمضان ما با موجی از درخواستها روبهرو هستيم و نمیتوانيم پاسخگو باشيم؛ درخواست آنان اين است كه قاريان ايرانی در كشورشان، قرآن تلاوت كنند؛ اين موضوع را با رايزنیها مطرح میكنند و آنها هم با ما و متأسفانه مجبوريم با همين امكانات كم و محدوديتها، نيازهای آنان را تأمين كنيم.
وی افزود: درخواستهای بسياری داريم از گوشه و كنار جهان برای اعزام قراء و پژوهشگران ايرانی، به ويژه در بحث مستشرقان و ديدگاهها و نظريهپردازیهايی كه در مباحث روز وجود دارد؛ برپايی نمايشگاههای تخصصی و هنری ما در كشورهای ديگر همراه با تذهيبكاری ايران و نيز خوشنويسیهای آيات قرآن در ايران نمونه ديگری از فعاليتهای قرآنی ايران در اين زمينه است؛ هر كشوری كه در سالهای گذشته در آن، نمايشگاهی را برپا كردهايم، مؤسسههای مختلف آن كشور درخواست دادهاند كه مجدداً اين نمايشگاهها برگزار شود؛ از حضور در برنامههای مختلف و شركت در نمايشگاههای مختلف، بركت ديدهايم و آن هم اين بوده است كه در مقابل هجمه بسيار زيادی كه استكبار عليه جمهوری اسلامی ايران دارد و به ويژه وهابيت عليه ايران دارد.
واعظی توضيح داد: زبان روان و ويژه برقراری ارتباط با همه مردم، زبان هنر است؛ آيات خوب خوشنويسی شده را در كشورهای ديگر عرضه میكنيم؛ آيات زيبا؛ تابلوهای بزرگ و نفيس به همراه دو قاری؛ قرائت زيبای اين قاريان، هزاران تهمت را هم اگر روزانه بگويند در هم میشكند؛ به نوعی حضور ما هجمهای است به مخالفان به ويژه كسانی كه نمیخواهند موج عقلانيت شيعه در جهان گسترش پيدا كند و قصد دارند تصلب، جمود و خشك انديشی در فرقه ضاله وهابيت را گسترش دهند و مسلماً اين نوع اسلاميتی كه متكی بر عقل و انديشه و مردم سالاری دينی باشد را تحمل نمیكنند زيرا نتيجه اولين «بلهگفتن» به اين ديدگاه، اين است كه سلسله خاندان سلطنتی آنان از هم میپاشد.
وی تصريح كرد: حضور ما در عرصههای مختلف در كشورهای جهان جلوههايی از حقانيت ايران و برداشت زيبای امام خمينی(ره) از قرآن است كه تجلی آن در جامعه ديده میشود؛ قرآن كتاب زندگی است و سياست هم جزئی از زندگی؛ حضرت امام(ره) اين مفهوم را زنده كرد و خود، نيز دهسال بر سر آن ايستادگی كرد؛ اگر قرآن را كتاب زندگی كردن بدانيم در همه ابعاد زندگی، جهت را از او بگيريم، بحث سياست يكی از آن نكاتی است كه در اين كتاب برای ما تعريف شده و آيات فراوانی دارد در همه سورهها بحث سياسی بودن قرآن وجود دارد كه خود رسول اكرم(ص) نيز جامعه سياسی و حكومت خود را بر آن بنا گذاشت.
محمود واعظی، معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در پايان اين گفتوگوی اختصاصی تأكيد كرد: ايران، اسرائيل را به عنوان يك حكومت يهودی صهيونيست و نه يكی از اديان الهی به عنوان يك فرقه نژادپرست تلقی كرد و از روز اول انقلاب هم سفارت آن تعطيل و تبديل شد به سفارت فلسطين در ايران؛ جامعيت نگاه به قرآن برای ما ارزش دارد، از نگاه در خانواده تا جامعه و روابط خارجی؛ قرآن اصولی را برای ما طراحی كرده است؛ اين اصول وجود داشته ولی عامل نداشته است يا نگاه به اين اصول، نگاه ضعيفی بوده است كه الحمدلله جمهوری اسلامی ايران در اين سی سال هم در عرصه خارجی و هم در بخش داخلی با ارائه الگوئی قرآنمحور توانست كاستیها را جبران و بيش از پيش به سوی قلههای كمال مادی و معنوی حركت كند.