حریزاوی خبر داد:
آموزش در حوزه دانشگاهیان دو مرحله‌ای می‌شود/ طراحی پودمان قرآنی
گروه دانشگاه: حجت‌الاسلام والمسلمین حریزاوی از تغییر نظام آموزشی حوزه دانشگاهیان خبر داد و گفت: در صورت تایید هیئت اساتید، از سال آینده آموزش دو مرحله‌ای می‌شود؛ دوره یکساله عمومی و دوره دوساله تخصصی که به شکل پودمانی خواهد بود و پودمان قرآنی در همین راستا ارائه خواهد شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)٬ حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان چند سالی است در مراکز دانشگاهی در سراسر کشور مشغول فعالیت است و دانشجویان علاقه‌مند به تحصیل در حوزه‌های دانشجویی می‌توانند درکنار تحصیل در دانشگاه در این مراکز به کسب علوم دینی بپردازند. حوزه‌های دانشجویی در بهمن ماه 1377 تاسیس شد و در سال 1389 به حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان تغییر نام یافت. در این راستا و با گذشت نزدیک به دو دهه از فعالیت این مراکز، به سراغ مدیر این مرکز رفتیم و در مورد چشم‌انداز آموزشی و ساختاری این مجموعه در آینده، با حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله حریزاوی، مدیر حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان به گفت‌وگو نشستیم.
ارتقای اساتید؛ سیاست اصلی حوزه است
حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله حریزاوی، سیاست اصلی حوزه را ارتقای اساتید حوزه خواند و گفت: باید اصل کارآمدسازی و روزآمد شدن در همه مجموعه ها مورد توجه قرار گیرد، حوزه دانشجویی نیز از این قاعده مستثنا نیست، لذا هر سه سال یکبار یک بازنگری در دروس حوزه، براساس سیاست نیازمحوری که در نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها نسبت به دروس معارف ابلاغ شده، انجام می‌شود. مسئله‌ای که وجود دارد این است که در شکل‌گیری فرایند آموزش و تربیت، عناصر مختلفی دخیل‌اند: متن آموزشی یکی از آن‌هاست. عنصر دیگر استاد است، استادی که قرار است آن متن آموزشی را تدریس کند. در دوسال گذشته سیاست حوزه بر مبنای ارتقای اساتید بوده است. البته در سال آینده، تغییری در متون آموزشی خواهیم داشت، همان‌طور که در سه سال اخیر وجود داشته، فی‌المثل در این دوره، درس رسالت الهی را تولید کردیم.
وی ادامه داد: در حوزه دانشجویی تمرکز بر این‌که اساتید متوجه ماموریت و هدف اصلی خود بشوند، مهارت‌های تدریس و ارتباطات تربیتی و به تعبیر مقام معظم رهبری؛ مهارت شاگردپروری را پیدا کنند، مهم‌تر از متون است. اگر مهم‌تر نباشد، کم‌اهمیت‌تر نیست. لذا تلاش شده اساتید حوزه متوجه ماموریت خود در امر شاگردپروری باشند، چیزی که حلقه مفقوده دانشگاه است ، اما در حوزه‌های علمیه به عنوان یک عامل تربیتی و انسان‌ساز مورد توجه بوده است.
حریزاوی خاطرنشان کرد: توجه به این مسئله در پرتو توجه به سه رکن تربیتی؛ تربیت عقلانی، تربیت معنوی و تربیت انقلابی، است. استاد در هر ماده درسی که بخواهد تدریس داشته باشد باید نگاهی به مقوله تربیت داشته باشد و در پرتوی این سه ساحت مخاطب خود را ارتقا دهد. این را به نوعی روزآمد شدن، کارآمدسازی، تقویت و تعالی مخاطب می‌دانیم.
تغییر نظام آموزشی حوزه از سال آینده
مدیر حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان از تغییر ساختار آموزشی حوزه خبر داد و گفت: طرحی با حضور اساتید برجسته حوزه؛ حجج اسلام آقایان خسروپناه، عابدینی، محمدیان و بقیه اساتیدی که در سلک مجتهدین جوان و مطلع از فضای دانشگاه هستند، در میان گذاشتیم و با هماهنگی با این اساتید قرار است نظام آموزشی حوزه دانشجویی از سال آینده ارتقا یابد. طرح اجمالی هم از این قرار است؛ سال اول، دانشجویان را با یک نگرش کلی با اسلام آشنا کنیم، این‌که اسلام چیست و اسلام چه چیز نیست و رسالت حوزه در این راستا چیست؟ در واقع ویژگی‌های دانشجوی تراز انقلاب تبیین شود. از سال دوم، به شکل تخصصی، مباحث متنوعی هم‌چون نظام سیاسی اسلام، نظام معرفتی اسلام، نظام تربیتی اسلام، نظام فقهی اسلام، نظام اخلاقی و نظام حقوقی اسلام و نظام‌هایی که یک دانشجوی متعهد به آنها احتیاج دارد، دنبال می‌شود تا دانشجو بتواند یک نگرش سیستمی، نه نگرش جزیره‌ای، پیدا کند. همه این موضوعات در قالب پودمان‌های هم‌عرض و هم‌تراز در حال طراحی است. ان‌شاالله اگر در هیئت امنای حوزه تصویب شد، از سال ۹۶ اجرایی خواهد شد.
وی افزود: حوزه دانشجویی دو مرحله‌ای می‌شود؛ دوره یکساله عمومی، سپس همه از این دوره یکساله فارغ‌التحصیل و وارد دوره دوساله تخصصی می‌شوند. دوره تخصصی به شکل پودمانی است و هر دانشجو، براساس علاقه یک یا چند پودمان را انتخاب می‌کند و مشغول تحصیل می‌شود. پودمان‌هایی که تعریف شده از این قرار است: پودمان نظام معرفتی اسلام شامل دروس منطق، فلسفه، انسان‌شناسی و شناخت‌شناسی، پودمان تربیت متشکل از سه درس اخلاق، تربیت و انسان‌شناسی، پودمان فقه شامل دروس فقه، دامنه دروس فقه و حقوق (مضاف حقوق‌های کاربردی) و پودمان اقتصاد اسلامی، مدیریت اسلامی، فرهنگ و تمدن اسلامی نیز از جمله دیگر پودمان‌هاست که اگر مورد تایید اساتید مطرح حوزه دانشگاهیان قرار گیرد، اجرایی خواهد شد. تاکید می‌کنم حق انتخاب پودمان‌ها با خود دانشجویان است.
تشکیل کارگروه‌های جهاد علمی- فرهنگی در دانشگاه‌ها
حریزاوی گفت: طرح کارگروه‌های جهاد علمی- فرهنگی، در ابتدا به عنوان طرح نخبه‌پروری مطرح شد. در مرحله بعد به یک برنامه تربیتی ارتقا پیدا کرد که یک‌بخش آن هسته تربیتی و بخش دیگر گروه جهادی است. در مرحله سوم تبدیل به قرارگاه جهاد علمی- فرهنگی شد و نهایتا گروه‌ها در سال ۹۳ تشکیل شدند. در سال ۹۴ فراخوانی برای جذب گروه‌های جهادی (علمی- فرهنگی) داده شد و حدود ۵۰۰ گروه اعلام حضور کردند و ۲۵۰ گروه دعوت شدند. طرح‌ها ارائه شد و با حضور اساتید مورد بحث و بررسی قرار گرفت. طرح‌های برتر انتخاب شدند و بعد از آن قرارگاه تشکیل و دوازده عرصه براساس منویات و مطالبات مقام معظم رهبری، انتخاب شد و در این راستا تلاش شد یک انضباطی از لحاظ موضوعی پیدا کند. اکنون و در مرحله آخر مشغول سازماندهی تشکیلاتی هستیم.
وی ادامه داد: پیگیری طرح‌ها و نظارت بر فعالیت آنها از مرکز تهران سخت است، بر همین اساس یک شورایی در درون مراکز و متناسب با آن یک شورای مرکزی در کشور و توسط خود دانشجویان، تشکیل شد تا بتوانند از آنها حمایت کنند و گروه‌ها را توسعه دهند و به آنها غنا ببخشند. اکنون این کارگروه‌ها در مرحله قرارگاهی است. گروه‌ها متناسب با وقت و نیاز دانشجویان در طول سال تشکیل می‌شود و در پایان سال جمع‌بندی می‌شود و کار گروه جهادی مربوطه به اتمام می‌رسد و گروه جدید در راستای نیازها و اهداف دیگری شکل می‌گیرد. هرسال گروه‌های جدید تشکیل می‌شود و آنها به مجموعه معرفی می‌شوند.
اهداف تربیتی کارگروه‌ها
حریزاوی تشکیل کارگروه‌ها را در راستای تغییر ساختار حوزه به یک ساختار تربیتی و فرهنگی دانست و خاطرنشان کرد: حوزه دانشجویی ساختار سازمانی داشت و نیاز به یک ساختار تربیتی و فرهنگی داشت که شورای مرکزی و تشکیل این کارگروه‌ها، این ساختار را فراهم کرد. گروه‌هایی هم‌چون رسانه فاخر، پاسخ به شبهات، گروه برپایی جلسات خانگی، کارگروه تربیت کودک، گروه مرکز کاربردی حجاب و عفاف، فلسفه، شعر، داستان برای کودکان، کانون اندیشه اسلامی (گروهی که کانون‌های حوزه به شکل خودجوش تاسیس کردند تا فارغ‌التحصیلان حوزه دانشجویی را گردهم آورند و سازماندهی کنند). در این مورد اگر می‌خواستیم کانون فارغ‌التحصیلان را تشکیل دهیم باید میلیون‌ها تومان هزینه می‌شد، معلوم هم نبود سازماندهی به درستی انجام شود یا نه، لذا از پایین مجموعه، یعنی توسط خود دانشجویان کمر همت بسته شد و این کانون از دوسال پیش تشکیل شد.
محور گروه‌ها خود دانشجویان هستند
وی افزود: گروه جهادی بازی‌های رایانه‌ای در اصفهان، گروه جهادی رسانه در قزوین و هم‌چنین یک گروه جهادی در مشهد، اندیشکده تاسیس کردند. برای هیچ‌یک از این گروه‌ها هزینه‌ای از سوی حوزه پرداخت نشده و همه به شکل جهادی و فی سبیل‌الله است. محور همه آنها هم خود دانشجویان هستند و نیاز است اساتید دانشگاهی حمایت و نظارت علمی بر این گروه‌ها داشته باشند، تا کار صحیح پیش برود. البته آرمان اصلی در این‌امر این است که همه پانزده هزار دین‌پژوه حوزه دانشجویی، فعالیت جهادی داشته باشند، اما ممکن است همه افراد تمایلی به راه‌اندازی گروه جهادی نداشته باشند.
اسلامی شدن دانشگاه‌ها از دورن خود دانشگاه
حریزاوی درباره اسلامی شدن دانشگاه‌ها و فعالیت حوزه دانشجویی در این راستا گفت: عمده اساتید ناظر بر گروه‌های جهادی، اساتید دانشگاهی و غیرحوزوی هستند. گروه‌ها در متن دانشگاه تشکیل شده و با هدف تحقق دانشگاه اسلامی تلاش می‌کنند. دانشگاه اسلامی، پدیده‌ای است که باید از درون دانشگاه شکل بگیرد، نه از بیرون آن. از بیرون اگر بخواهیم این کار انجام دهیم مثل این می‌ماند که قصد تغییر و نو کردن ساختمانی را داشته باشیم و فقط بیرون آن را رنگ کنیم، اما دورن آن چیز دیگری دیده می‌شود.
وی یادآور شد: بعضی گروه‌ها که از ما تقاضای استاد دارند، موافقت نمی‌کنیم و می‌گوییم بروید در دانشگاه خودتان و اساتید دغدغه‌مند در مسائل فکری و فرهنگی را بیابید و طرحتان را با آنها درمیان بگذارید و از آنها کمک بگیرید. عمده اساتیدی که به صورت ناظر و مشاور در این حوزه مشغول کارند، از میان خود دانشگاه‌ها انتخاب می‌شوند. قرار است مراکز، مربی انتخاب کنند و مربیان که از اساتید حوزوی- دانشگاهی هستند، به عنوان ناظر کارگروه‌های جهادی فعالیت کنند.
کانون اندیشه؛ کانون گردهمایی فارغ‌التحصیلان حوزه
حریزوای در پاسخ به این سوال که آیا لزوم تشکیل کانون فارغ‌التحصیلان حوزه دانشجویی احساس می‌شود یا خیر، خاطرنشان کرد: از سال ۹۰ که سامانه مدیریت برای ثبت‌نام و امور آموزشی راه‌اندازی شد، اقدام به ثبت اطلاعات دین‌پژوهان کرد و اکنون آمار دین‌پژوهان در این سامانه موجود است. معمولا برای برنامه‌هایی مثل تاسیس کانون دانش‌آموختگان، اعلام فراخوان می‌شود و همه دانشگاه‌ها، هنگامی که به دانش‌آموختگان خود فراخوان می‌دهند، تعداد محدودی از فارغ‌التحصیلان مایل به حضور و همکاری با آن دانشگاه یا موسسه آموزشی هستند. اگر حوزه دانشجویی نیز اعلام فراخوان کند، ممکن است بخشی از فارغ‌التحصیلان حوزه دانشجویی تمایل به حضور داشته باشند. اغلب هم کسانی که در مرکز حوزه دانشجویی شهر تهران هستند در این کانون حضور خواهند داشت.
وی افزود: در مراکز حوزه در سطح کشور، هیئت‌های فارغ‌التحصیلان تشکیل می‌شود. در این‌زمینه مرکز مشهد پیشگام بوده است که فارغ‌التحصیلان هر دوره را گردهم می‌آورد و از حضور آنها در بخش‌های مختلف حوزه استفاده می‌کند. یک چهارم مراکز حوزه دانشجویی در تهران است و این امر به شکل متمرکز در قالب کانون اندیشه پیگیری می‌شود. البته این‌گونه نیست که الزام و اجباری باشد، لذا کسانی که در این دوسال در کانون اندیشه جذب شده‌اند، به خواست و همت خودشان بوده است.
حریزاوی گفت: بعضی افراد هم عضو کانون نیستند اما دغدغه‌مند فعالیت خود را ادامه می‌دهند. به‌طور مثال فردی از میان فارغ‌التحصیلان حوزه دانشجویی، موسس پودمان تربیت کودک در حوزه است و عضو کانون هم نیست. این افراد کسانی هستند که به محض فارغ‌التحصیلی از حوزه دغدغه این‌را دارند که اهداف را شبیه‌سازی کنند و توسعه دهند. خیلی از این مراکز وجود دارد که توسط دین‌پژوهان تاسیس شده و مشغول فعالیت است.
در طرح حکمت؛ دانشجو مبلغ دین می‌شود
مدیر حوزه دانشجویی ادامه داد: مجموعه دیگری به نام طرح حکمت در حوزه وجود دارد که از جمع مبلغین نهاد و دانشجویان دغدغه‌مند انقلابی ده سالی است شکل گرفته و مبنای آن؛ تبلیغ فی‌سبیل الله برای اسلام است. این مجموعه دارای سه رکن تعلیم، تزکیه و تبلیغ است. همان‌طور که یک روحانی وظیفه تبلیغ دین را دارد، یک دانشجو هم می‌تواند در حد توان این امر را به عهده گیرد. شهید بهشتی می‌فرمود: دانشجو موذن جامعه است، اگر خواب بماند نماز امت قضا خواهد شد. همین طرز تفکر باعث شد طرح حکمت به وجود بیاید.
وی گفت: طرح‌های دیگری که حاصل کارِ گروه‌های جهادی است شامل؛ بیمارستان اسلامی ویژه بیمارستان‌ها، طرح محسنین، طرح اعزام مبلغ حجاب و طرح هیئت انقلابی (هیئتی که براساس شاخصه‌های مدنظر مقام معظم رهبری است نه شاخصه‌های جریان تشیع انگلیسی). این‌ها از جمله این طرح‌هاست.
اهتمام به قرآن در حوزه‌های دانشجویی در قالب طرح تدبر در قرآن
حریزوای در پاسخ به این سوال که چقدر به یادگیری و فهم قرآن کریم در حوزه دانشجویی اهتمام می‌شود، گفت: همه دلسوزان قرآن می‌دانند که حوزه دانشجویی موسس طرح «تدبر در قرآن» در کشور است. یکی از پیگیرترین مجموعه‌ها در این امر، یعنی تدبر و تفکر آسان در قرآن و ارتباط آسان همه مردم با قرآن، حوزه دانشگاهیان بوده است. از حدود ۱۵ سال پیش هم اهتمام به این موضوع وجود داشته. در این رابطه پنج گروه مشغول فعالیت‌اند و با روش‌های مختلف کار می‌کنند.
وی ادامه داد: به دو گونه می‌توان دانشجو را با قرآن آشتی داد. یک روش، تدبر آیه به آیه است که از هر آیه‌ای به یک غرض هدایتی و یا از هر چند آیه و یا از هر سوره‌ای به یک غرض هدایتی دست پیدا کنند. روش دیگر، تدبر موضوعی است که تحت عنوان «تفسیر موضوعی» در حال اجراست. دو نوع تفسیر موضوعی و تفسیر ترتیبی وجود دارد. ما نیز تفسیر موضوعی را در برنامه دروس حوزه قرار داده‌ایم.
مدیر حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان خاطرنشان کرد: پودمان خاصی نیز برای قرآن در طرح جدید آموزشی تعریف شده و اگر کسی بخواهد فقط از منبع وحی به بعضی موضوعات بپردازد، نه از زوایای دیگر هم‌چون فلسفه، فقه و...، می‌تواند در این پودمان مشغول تحصیل شود.
درس کارگاه رسالت الهی؛ یک نوع نظام‌سازی فکری مبتنی بر قرآن
وی افزود: کار ارزشمند دیگری که در حوزه قرآن در این مجموعه در حال اجراست و نتایج خوبی هم داشته، تدریس کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن»؛ نوشته رهبر معظم انقلاب است که این کتاب در قالب درس کارگاه رسالت الهی در همه مراکز تدریس می‌شود. این یک نوع نظام‌سازی فکری و الهیات اجتماعی از منظر قرآن است.
چشم‌انداز حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان چیست؟
حجت‌الاسلام حریزاوی از چشم‌اندازهای حوزه دانشجویی گفت و خاطرنشان کرد: تلاش بر این است که حوزه دانشجویی به عنوان مرکز تعلیم و تربیت مراکز دانشگاهی که حوزه در آنها قرار دارد، شناخته شود. این ممکن است در نگاه اول چشم‌انداز بزرگی نباشد، اما اگر دغدغه تعلیم و تربیت جامع (علمی، معنوی، اخلاقی و انقلابی) وجود داشته باشد و در هر مرکز یک مرکز تعلیم و تربیت جامع باشد، دانشجو می‌داند اگر بخواهد رشد کند و به دین خدمت کند، باید کجا برود و سرگردان نباشد. این‌طور فکر نکند که من با خواندن دوازده واحد دروس معارف، همه معارف دینی را کسب کرده‌ام و زندگی و جامعه‌ام را می‌توانم سازماندهی کنم. در عین حال ماموریت‌آفرین باشد. هدف این است که، کسانی که به حوزه دانشجویی می‌آیند، پس از یکسال به یک بمب فرهنگی تبدیل شوند. این چشم‌انداز حداقلی ماست.
اسلامی‌سازی علوم؛ چشم‌انداز آینده حوزه دانشجویی
وی در پایان چشم‌انداز حوزه دانشجویی را اسلامی‌سازی علوم خواند و گفت: چشم‌انداز حداکثری این است که حوزه دانشجویی به مرکز علمی- دینی تبدیل شود، یعنی در راستای اسلامی‌سازی علوم خصوصا علوم انسانی و عموما مابقی علوم، اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها تاسیس و هدایت شوند و مستقیما به سراغ علوم برویم. در حقیقت بتوانیم دین را به علوم عرضه و پاسخ‌های دین را به دانشگاه ارائه کنیم.این یک فرایند علمی سخت و پیچیده لست که در چشم‌انداز حوزه تعریف شده و اکنون در مرحله پایلوت است.
ارتقای اساتید؛ سیاست اصلی حوزه است
حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله حریزاوی، سیاست اصلی حوزه را ارتقای اساتید حوزه خواند و گفت: باید اصل کارآمدسازی و روزآمد شدن در همه مجموعه ها مورد توجه قرار گیرد، حوزه دانشجویی نیز از این قاعده مستثنا نیست، لذا هر سه سال یکبار یک بازنگری در دروس حوزه، براساس سیاست نیازمحوری که در نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها نسبت به دروس معارف ابلاغ شده، انجام می‌شود. مسئله‌ای که وجود دارد این است که در شکل‌گیری فرایند آموزش و تربیت، عناصر مختلفی دخیل‌اند: متن آموزشی یکی از آن‌هاست. عنصر دیگر استاد است، استادی که قرار است آن متن آموزشی را تدریس کند. در دوسال گذشته سیاست حوزه بر مبنای ارتقای اساتید بوده است. البته در سال آینده، تغییری در متون آموزشی خواهیم داشت، همان‌طور که در سه سال اخیر وجود داشته، فی‌المثل در این دوره، درس رسالت الهی را تولید کردیم.
وی ادامه داد: در حوزه دانشجویی تمرکز بر این‌که اساتید متوجه ماموریت و هدف اصلی خود بشوند، مهارت‌های تدریس و ارتباطات تربیتی و به تعبیر مقام معظم رهبری؛ مهارت شاگردپروری را پیدا کنند، مهم‌تر از متون است. اگر مهم‌تر نباشد، کم‌اهمیت‌تر نیست. لذا تلاش شده اساتید حوزه متوجه ماموریت خود در امر شاگردپروری باشند، چیزی که حلقه مفقوده دانشگاه است ، اما در حوزه‌های علمیه به عنوان یک عامل تربیتی و انسان‌ساز مورد توجه بوده است.
حریزاوی خاطرنشان کرد: توجه به این مسئله در پرتو توجه به سه رکن تربیتی؛ تربیت عقلانی، تربیت معنوی و تربیت انقلابی، است. استاد در هر ماده درسی که بخواهد تدریس داشته باشد باید نگاهی به مقوله تربیت داشته باشد و در پرتوی این سه ساحت مخاطب خود را ارتقا دهد. این را به نوعی روزآمد شدن، کارآمدسازی، تقویت و تعالی مخاطب می‌دانیم.
تغییر نظام آموزشی حوزه از سال آینده
مدیر حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان از تغییر ساختار آموزشی حوزه خبر داد و گفت: طرحی با حضور اساتید برجسته حوزه؛ حجج اسلام آقایان خسروپناه، عابدینی، محمدیان و بقیه اساتیدی که در سلک مجتهدین جوان و مطلع از فضای دانشگاه هستند، در میان گذاشتیم و با هماهنگی با این اساتید قرار است نظام آموزشی حوزه دانشجویی از سال آینده ارتقا یابد. طرح اجمالی هم از این قرار است؛ سال اول، دانشجویان را با یک نگرش کلی با اسلام آشنا کنیم، این‌که اسلام چیست و اسلام چه چیز نیست و رسالت حوزه در این راستا چیست؟ در واقع ویژگی‌های دانشجوی تراز انقلاب تبیین شود. از سال دوم، به شکل تخصصی، مباحث متنوعی هم‌چون نظام سیاسی اسلام، نظام معرفتی اسلام، نظام تربیتی اسلام، نظام فقهی اسلام، نظام اخلاقی و نظام حقوقی اسلام و نظام‌هایی که یک دانشجوی متعهد به آنها احتیاج دارد، دنبال می‌شود تا دانشجو بتواند یک نگرش سیستمی، نه نگرش جزیره‌ای، پیدا کند. همه این موضوعات در قالب پودمان‌های هم‌عرض و هم‌تراز در حال طراحی است. ان‌شاالله اگر در هیئت امنای حوزه تصویب شد، از سال ۹۶ اجرایی خواهد شد.
وی افزود: حوزه دانشجویی دو مرحله‌ای می‌شود؛ دوره یکساله عمومی، سپس همه از این دوره یکساله فارغ‌التحصیل و وارد دوره دوساله تخصصی می‌شوند. دوره تخصصی به شکل پودمانی است و هر دانشجو، براساس علاقه یک یا چند پودمان را انتخاب می‌کند و مشغول تحصیل می‌شود. پودمان‌هایی که تعریف شده از این قرار است: پودمان نظام معرفتی اسلام شامل دروس منطق، فلسفه، انسان‌شناسی و شناخت‌شناسی، پودمان تربیت متشکل از سه درس اخلاق، تربیت و انسان‌شناسی، پودمان فقه شامل دروس فقه، دامنه دروس فقه و حقوق (مضاف حقوق‌های کاربردی) و پودمان اقتصاد اسلامی، مدیریت اسلامی، فرهنگ و تمدن اسلامی نیز از جمله دیگر پودمان‌هاست که اگر مورد تایید اساتید مطرح حوزه دانشگاهیان قرار گیرد، اجرایی خواهد شد. تاکید می‌کنم حق انتخاب پودمان‌ها با خود دانشجویان است.
تشکیل کارگروه‌های جهاد علمی- فرهنگی در دانشگاه‌ها
حریزاوی گفت: طرح کارگروه‌های جهاد علمی- فرهنگی، در ابتدا به عنوان طرح نخبه‌پروری مطرح شد. در مرحله بعد به یک برنامه تربیتی ارتقا پیدا کرد که یک‌بخش آن هسته تربیتی و بخش دیگر گروه جهادی است. در مرحله سوم تبدیل به قرارگاه جهاد علمی- فرهنگی شد و نهایتا گروه‌ها در سال ۹۳ تشکیل شدند. در سال ۹۴ فراخوانی برای جذب گروه‌های جهادی (علمی- فرهنگی) داده شد و حدود ۵۰۰ گروه اعلام حضور کردند و ۲۵۰ گروه دعوت شدند. طرح‌ها ارائه شد و با حضور اساتید مورد بحث و بررسی قرار گرفت. طرح‌های برتر انتخاب شدند و بعد از آن قرارگاه تشکیل و دوازده عرصه براساس منویات و مطالبات مقام معظم رهبری، انتخاب شد و در این راستا تلاش شد یک انضباطی از لحاظ موضوعی پیدا کند. اکنون و در مرحله آخر مشغول سازماندهی تشکیلاتی هستیم.
وی ادامه داد: پیگیری طرح‌ها و نظارت بر فعالیت آنها از مرکز تهران سخت است، بر همین اساس یک شورایی در درون مراکز و متناسب با آن یک شورای مرکزی در کشور و توسط خود دانشجویان، تشکیل شد تا بتوانند از آنها حمایت کنند و گروه‌ها را توسعه دهند و به آنها غنا ببخشند. اکنون این کارگروه‌ها در مرحله قرارگاهی است. گروه‌ها متناسب با وقت و نیاز دانشجویان در طول سال تشکیل می‌شود و در پایان سال جمع‌بندی می‌شود و کار گروه جهادی مربوطه به اتمام می‌رسد و گروه جدید در راستای نیازها و اهداف دیگری شکل می‌گیرد. هرسال گروه‌های جدید تشکیل می‌شود و آنها به مجموعه معرفی می‌شوند.
اهداف تربیتی کارگروه‌ها
حریزاوی تشکیل کارگروه‌ها را در راستای تغییر ساختار حوزه به یک ساختار تربیتی و فرهنگی دانست و خاطرنشان کرد: حوزه دانشجویی ساختار سازمانی داشت و نیاز به یک ساختار تربیتی و فرهنگی داشت که شورای مرکزی و تشکیل این کارگروه‌ها، این ساختار را فراهم کرد. گروه‌هایی هم‌چون رسانه فاخر، پاسخ به شبهات، گروه برپایی جلسات خانگی، کارگروه تربیت کودک، گروه مرکز کاربردی حجاب و عفاف، فلسفه، شعر، داستان برای کودکان، کانون اندیشه اسلامی (گروهی که کانون‌های حوزه به شکل خودجوش تاسیس کردند تا فارغ‌التحصیلان حوزه دانشجویی را گردهم آورند و سازماندهی کنند). در این مورد اگر می‌خواستیم کانون فارغ‌التحصیلان را تشکیل دهیم باید میلیون‌ها تومان هزینه می‌شد، معلوم هم نبود سازماندهی به درستی انجام شود یا نه، لذا از پایین مجموعه، یعنی توسط خود دانشجویان کمر همت بسته شد و این کانون از دوسال پیش تشکیل شد.
محور گروه‌ها خود دانشجویان هستند
وی افزود: گروه جهادی بازی‌های رایانه‌ای در اصفهان، گروه جهادی رسانه در قزوین و هم‌چنین یک گروه جهادی در مشهد، اندیشکده تاسیس کردند. برای هیچ‌یک از این گروه‌ها هزینه‌ای از سوی حوزه پرداخت نشده و همه به شکل جهادی و فی سبیل‌الله است. محور همه آنها هم خود دانشجویان هستند و نیاز است اساتید دانشگاهی حمایت و نظارت علمی بر این گروه‌ها داشته باشند، تا کار صحیح پیش برود. البته آرمان اصلی در این‌امر این است که همه پانزده هزار دین‌پژوه حوزه دانشجویی، فعالیت جهادی داشته باشند، اما ممکن است همه افراد تمایلی به راه‌اندازی گروه جهادی نداشته باشند.
اسلامی شدن دانشگاه‌ها از دورن خود دانشگاه
حریزاوی درباره اسلامی شدن دانشگاه‌ها و فعالیت حوزه دانشجویی در این راستا گفت: عمده اساتید ناظر بر گروه‌های جهادی، اساتید دانشگاهی و غیرحوزوی هستند. گروه‌ها در متن دانشگاه تشکیل شده و با هدف تحقق دانشگاه اسلامی تلاش می‌کنند. دانشگاه اسلامی، پدیده‌ای است که باید از درون دانشگاه شکل بگیرد، نه از بیرون آن. از بیرون اگر بخواهیم این کار انجام دهیم مثل این می‌ماند که قصد تغییر و نو کردن ساختمانی را داشته باشیم و فقط بیرون آن را رنگ کنیم، اما دورن آن چیز دیگری دیده می‌شود.
وی یادآور شد: بعضی گروه‌ها که از ما تقاضای استاد دارند، موافقت نمی‌کنیم و می‌گوییم بروید در دانشگاه خودتان و اساتید دغدغه‌مند در مسائل فکری و فرهنگی را بیابید و طرحتان را با آنها درمیان بگذارید و از آنها کمک بگیرید. عمده اساتیدی که به صورت ناظر و مشاور در این حوزه مشغول کارند، از میان خود دانشگاه‌ها انتخاب می‌شوند. قرار است مراکز، مربی انتخاب کنند و مربیان که از اساتید حوزوی- دانشگاهی هستند، به عنوان ناظر کارگروه‌های جهادی فعالیت کنند.
کانون اندیشه؛ کانون گردهمایی فارغ‌التحصیلان حوزه
حریزوای در پاسخ به این سوال که آیا لزوم تشکیل کانون فارغ‌التحصیلان حوزه دانشجویی احساس می‌شود یا خیر، خاطرنشان کرد: از سال ۹۰ که سامانه مدیریت برای ثبت‌نام و امور آموزشی راه‌اندازی شد، اقدام به ثبت اطلاعات دین‌پژوهان کرد و اکنون آمار دین‌پژوهان در این سامانه موجود است. معمولا برای برنامه‌هایی مثل تاسیس کانون دانش‌آموختگان، اعلام فراخوان می‌شود و همه دانشگاه‌ها، هنگامی که به دانش‌آموختگان خود فراخوان می‌دهند، تعداد محدودی از فارغ‌التحصیلان مایل به حضور و همکاری با آن دانشگاه یا موسسه آموزشی هستند. اگر حوزه دانشجویی نیز اعلام فراخوان کند، ممکن است بخشی از فارغ‌التحصیلان حوزه دانشجویی تمایل به حضور داشته باشند. اغلب هم کسانی که در مرکز حوزه دانشجویی شهر تهران هستند در این کانون حضور خواهند داشت.
وی افزود: در مراکز حوزه در سطح کشور، هیئت‌های فارغ‌التحصیلان تشکیل می‌شود. در این‌زمینه مرکز مشهد پیشگام بوده است که فارغ‌التحصیلان هر دوره را گردهم می‌آورد و از حضور آنها در بخش‌های مختلف حوزه استفاده می‌کند. یک چهارم مراکز حوزه دانشجویی در تهران است و این امر به شکل متمرکز در قالب کانون اندیشه پیگیری می‌شود. البته این‌گونه نیست که الزام و اجباری باشد، لذا کسانی که در این دوسال در کانون اندیشه جذب شده‌اند، به خواست و همت خودشان بوده است.
حریزاوی گفت: بعضی افراد هم عضو کانون نیستند اما دغدغه‌مند فعالیت خود را ادامه می‌دهند. به‌طور مثال فردی از میان فارغ‌التحصیلان حوزه دانشجویی، موسس پودمان تربیت کودک در حوزه است و عضو کانون هم نیست. این افراد کسانی هستند که به محض فارغ‌التحصیلی از حوزه دغدغه این‌را دارند که اهداف را شبیه‌سازی کنند و توسعه دهند. خیلی از این مراکز وجود دارد که توسط دین‌پژوهان تاسیس شده و مشغول فعالیت است.
در طرح حکمت؛ دانشجو مبلغ دین می‌شود
مدیر حوزه دانشجویی ادامه داد: مجموعه دیگری به نام طرح حکمت در حوزه وجود دارد که از جمع مبلغین نهاد و دانشجویان دغدغه‌مند انقلابی ده سالی است شکل گرفته و مبنای آن؛ تبلیغ فی‌سبیل الله برای اسلام است. این مجموعه دارای سه رکن تعلیم، تزکیه و تبلیغ است. همان‌طور که یک روحانی وظیفه تبلیغ دین را دارد، یک دانشجو هم می‌تواند در حد توان این امر را به عهده گیرد. شهید بهشتی می‌فرمود: دانشجو موذن جامعه است، اگر خواب بماند نماز امت قضا خواهد شد. همین طرز تفکر باعث شد طرح حکمت به وجود بیاید.
وی گفت: طرح‌های دیگری که حاصل کارِ گروه‌های جهادی است شامل؛ بیمارستان اسلامی ویژه بیمارستان‌ها، طرح محسنین، طرح اعزام مبلغ حجاب و طرح هیئت انقلابی (هیئتی که براساس شاخصه‌های مدنظر مقام معظم رهبری است نه شاخصه‌های جریان تشیع انگلیسی). این‌ها از جمله این طرح‌هاست.
اهتمام به قرآن در حوزه‌های دانشجویی در قالب طرح تدبر در قرآن
حریزوای در پاسخ به این سوال که چقدر به یادگیری و فهم قرآن کریم در حوزه دانشجویی اهتمام می‌شود، گفت: همه دلسوزان قرآن می‌دانند که حوزه دانشجویی موسس طرح «تدبر در قرآن» در کشور است. یکی از پیگیرترین مجموعه‌ها در این امر، یعنی تدبر و تفکر آسان در قرآن و ارتباط آسان همه مردم با قرآن، حوزه دانشگاهیان بوده است. از حدود ۱۵ سال پیش هم اهتمام به این موضوع وجود داشته. در این رابطه پنج گروه مشغول فعالیت‌اند و با روش‌های مختلف کار می‌کنند.
وی ادامه داد: به دو گونه می‌توان دانشجو را با قرآن آشتی داد. یک روش، تدبر آیه به آیه است که از هر آیه‌ای به یک غرض هدایتی و یا از هر چند آیه و یا از هر سوره‌ای به یک غرض هدایتی دست پیدا کنند. روش دیگر، تدبر موضوعی است که تحت عنوان «تفسیر موضوعی» در حال اجراست. دو نوع تفسیر موضوعی و تفسیر ترتیبی وجود دارد. ما نیز تفسیر موضوعی را در برنامه دروس حوزه قرار داده‌ایم.
مدیر حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان خاطرنشان کرد: پودمان خاصی نیز برای قرآن در طرح جدید آموزشی تعریف شده و اگر کسی بخواهد فقط از منبع وحی به بعضی موضوعات بپردازد، نه از زوایای دیگر هم‌چون فلسفه، فقه و...، می‌تواند در این پودمان مشغول تحصیل شود.
درس کارگاه رسالت الهی؛ یک نوع نظام‌سازی فکری مبتنی بر قرآن
وی افزود: کار ارزشمند دیگری که در حوزه قرآن در این مجموعه در حال اجراست و نتایج خوبی هم داشته، تدریس کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن»؛ نوشته رهبر معظم انقلاب است که این کتاب در قالب درس کارگاه رسالت الهی در همه مراکز تدریس می‌شود. این یک نوع نظام‌سازی فکری و الهیات اجتماعی از منظر قرآن است.
چشم‌انداز حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان چیست؟
حجت‌الاسلام حریزاوی از چشم‌اندازهای حوزه دانشجویی گفت و خاطرنشان کرد: تلاش بر این است که حوزه دانشجویی به عنوان مرکز تعلیم و تربیت مراکز دانشگاهی که حوزه در آنها قرار دارد، شناخته شود. این ممکن است در نگاه اول چشم‌انداز بزرگی نباشد، اما اگر دغدغه تعلیم و تربیت جامع (علمی، معنوی، اخلاقی و انقلابی) وجود داشته باشد و در هر مرکز یک مرکز تعلیم و تربیت جامع باشد، دانشجو می‌داند اگر بخواهد رشد کند و به دین خدمت کند، باید کجا برود و سرگردان نباشد. این‌طور فکر نکند که من با خواندن دوازده واحد دروس معارف، همه معارف دینی را کسب کرده‌ام و زندگی و جامعه‌ام را می‌توانم سازماندهی کنم. در عین حال ماموریت‌آفرین باشد. هدف این است که، کسانی که به حوزه دانشجویی می‌آیند، پس از یکسال به یک بمب فرهنگی تبدیل شوند. این چشم‌انداز حداقلی ماست.
اسلامی‌سازی علوم؛ چشم‌انداز آینده حوزه دانشجویی
وی در پایان چشم‌انداز حوزه دانشجویی را اسلامی‌سازی علوم خواند و گفت: چشم‌انداز حداکثری این است که حوزه دانشجویی به مرکز علمی- دینی تبدیل شود، یعنی در راستای اسلامی‌سازی علوم خصوصا علوم انسانی و عموما مابقی علوم، اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها تاسیس و هدایت شوند و مستقیما به سراغ علوم برویم. در حقیقت بتوانیم دین را به علوم عرضه و پاسخ‌های دین را به دانشگاه ارائه کنیم.این یک فرایند علمی سخت و پیچیده لست که در چشم‌انداز حوزه تعریف شده و اکنون در مرحله پایلوت است.
گفت‌وگو: مریم روزبهانی
