شعر برای «جهاندار» ابزار انتقال پیام است نه هدف

به گزارش خبرنگار ایکنا، سومین نشست نقد و بررسی کتاب‌های دوره‌های گذشته جایزه ادبی قلم زرین، امروز دوشنبه، هجدهم اردیبهشت در سالن کنفرانس کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران برگزار و دو مجموعه شعر «مرتد» اثر مهدی جهاندار و «همان گندم اول» سروده عباس باقری، با حضور حمید هنرجو شاعر، نویسنده و پژوهشگر فرهنگی و دبیر بیست و یکمین جشنواره قلم زرین، محمود اکرامی‌فر، شاعر، منتقد و پژوهشگر ادبی، علی داوودی، شاعر و منتقد ادبی برگزار شد.

محمود اکرامی‌فر در این مراسم در مقدمه بحث نقد و بررسی مجموعه شعر «مرتد» بیان کرد: مجموعه غزل «مرتد» شامل 33 غزل، کتاب خوبی است که شاعر آن، مهدی جهاندار متولد 1358 است و شهرستان ادب آن را در 76 صفحه در سال 1399 به چاپ رسانده است.  

این شاعر نام‌آشنا با بیان اینکه از نظر من شعر برای جهاندار هدف نیست، بلکه وسیله‌ای برای انتقال پیام است، اضافه کرد: اگر از منظر فرایند ارتباطی نگاه کنیم، فرستنده این پیام‌ها شاعر، گیرنده عموم مردم، وسیله یا رسانه شعر و پیام هم شامل پیام‌های اجتماعی، دینی و متعهد به خود و جامعه است. به عبارت دیگر برای جهاندار شعر ابزار انتقال مفهوم است نه هدف؛ یعنی حرفی برای گفتن دارد که بهترین وسیله برای انتقال آن را شعر دیده است.

اکرامی‌فر در ادامه با بیان اینکه زبان جهاندار و نمادهایی که در مجموعه شعر «مرتد» انتخاب کرده، قدیمی،  کلاسیک و دست‌مالی شده است، افزود: ما دو شیوه انتقال پیام داریم یکی  شیوه آشنایی‌زدایی است که در آن شاعر حرف‌های خلاف عادت می‌زند تا مخاطب را درگیر و میخکوب کند. روش دیگر آشنایی‌ است که در آن شاعر از داشته‌های مخاطب استفاده کرده و پیام جدیدی را به آن اضافه می‌کند.

دبیر محافل ادبی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران با اشاره به اینکه جهاندار در «مرتد» از شیوه و قالب آشنایی برای پیام هایش استفاده کرده، گفت: اساسا برای انتقال پیام های دینی، سیاسی، اجتماعی در محتوا اغلب از شیوه آشنایی استفاده می‌کنند زیرا نمی‌خواهند مخاطب را درگیر آشنازدایی کنند. بنابراین جهاندار، در قالب، شیوه، مضمون و ... از روش آشنایی استفاده کرده است.

اکرامی‌فر با بیان اینکه ضرب‌المثل‌ها تجربه فشرده شده یک قوم هستند و استفاده از آن در اشعار و جملات بسیار مهم است، اضافه کرد: شاعر در «مرتد» از ضرب‌المثل‌هایی استفاده کرده که با زیست مردم همخوان است. حتی در داستان و تلمیحی که در شعر آورده از شیوه آشنایی بهره برده؛ بنابراین در این کتاب از ضرب‌المثل‌ها به خوبی استفاده شده است.

وی ضمن یادآوری اینکه شعرهای کتاب «مرتد» به سال‌های قبل از 1390 برمی‌گردد و متعلق به مهدی جهاندار  امروز نیست، عنوان کرد: شعرهای جهاندار در این مجموعه به‌گونه‌ای نیست که تبدیل به ضرب‌المثل شود یعنی مصراع یا بیتی اینجا سراغ نداریم که توانایی داشته باشد به ادبیات عامیانه ورود کند و تبدیل به ضرب‌المثل شود اما از ضرب‌المثل‌ها زیاد و خوب استفاده کرده است.

این شاعر و پژوهشگر ضمن بیان اینکه متاسفانه هم این کتاب و هم دیگر کتاب‌های شعر ویراستاری خوب نمی‌شود، اضافه کرد: ویرایش برای این است که به درست‌خوانی و درست‌فهمی کمک کند؛ لذا وقتی یک شعر درست ویرایش نشود، درست‌خوانی و بالطبع درست‌فهمی آن مشکل می شود و مخاطب نمی‌تواند ارتباط اثر‌گذار با متن داشته باشد.

اکرامی‌فر با اشاره به اینکه جهاندار در «مرتد» گاهی سهل‌انگاری‌هایی دارد، عنوان کرد: برای مثال در غزل اول واژه «فراوان» را به جای «زیاد» به کار برده؛ یعنی کلمات به صورت متعهدانه به کار گرفته نشده است.

وی با اشاره به اینکه شاعر در «مرتد» تکرار را خوب استفاده کرده است، افزود: تکرار در ادبیات سه جا کاربرد دارد. یا برای تعمیق، یا برای  تاکید یا برای بی‌تفاوت‌سازی است. در تکرار باید تناسب و تداوم باشد و تکرار بیش از حد و بی‌قاعده یک مسئله ممکن است به دلزدگی بیانجامد اما جهاندار در این کتاب از تکرار به خوبی استفاده کرده و به دلزدگی نینجامیده است.

دبیر محافل ادبی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران با اشاره به برداشتن محتوا و بعضاً ابیات دیگران و استفاده آن در شعر را از دیگر ویژگی‌های مجموعه شعر «مرتد» خواند و عنوان کرد: جهاندار در شعرهای این کتاب توانسته محتوا و مفاهیم اشعار دیگران را به خوبی به‌روز و استفاده کند.  

اکرامی‌فر در بخش دیگر صحبت‌های خود گفت: مضمون، تصویر، خیال، کلمه و این قبیل موارد سرمایه‌های ادبی  شاعر است و اقتصاد ادبی ایجاب می‌کند شاعر به اندازه معنا کلمه خرج کند. یعنی اگر با یک تصویر می‌تواند مفهوم را برساند، نباید دو تصویر به کار ببرد. به نظر من از منظر اقتصاد ادبی شاعر در این کتاب گاهی اوقات حشو محتوایی و مضمونی دارد.

وی در پایان گفت: جهاندار در دو جشنواره ادبی با این کتاب جایزه گرفته بنابراین مرتد اثر بسیار خوب و قابل توجهی است و سخنان من به معنای کاهش ارزش او نیست. این کتاب ارزش خواندن و تعمق را دارد که اگر نداشت من آن را نمی‌خواندم اما به جز کلام خدا هر کاری قابل نقد است.

رضا عبدی