بررسی صفات «مُنذِر» و «هادی» پیامبران

به گزارش ایکنا، جلسه ششم از سلسله جلسات تدبر در سوره مبارکه «رعد» که از سوی مدرسه دعا و نظام‌سازی وابسته به مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران برگزار می‌شود، شب گذشته یکشنبه دوم اردیبهشت در مسجد کوی دانشگاه تهران با سخنرانی هانی چیت‌چیان؛ کارشناس و مدرس قرآنی برگزار شد.

 

در این جلسه چیت‌چیان با استناد به فرازی از آیه هفت سوره «رعد»، جریان هدایت بشری را منوط به بیم‌دهندگی دانست که رسالت ابتدایی پیامبران است، چرا که انسان به محض خلق شدن از بسیاری از راه‌های انحرافی و لغزش‌ها مصون نیست و لذا نیاز به یک راهبر و هادی دارد که ابتدا او را از قرارگیری در مسیر انحرافی بیم دهد و سپس او را در مسیری درست تا رسیدن به سعادت و کمال راهنمایی کند.

---

باید دید که چرا خداوند پیامبرانی را به همراه کتاب برای انسان نازل کرده است؛ خود می‌فرماید: «...إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ ۖ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ»(آیه 7 سوره رعد) با اتکا به این آیه دلیل آن به روشنی مشخص می‌شود که خدا پیامبران خود را ابتدا با نیت «مُنذِر» یا بیم‌دهنده آنها فرستاده است تا پس از بیم‌دهندگی آن ها را در مسیری درست هدایت و راهبری کند.

اما بیم‌دهنده یا «منذر» وظیفه‌اش بیدار کردن انسان از خواب غفلت است، همچنانکه بسیاری از ما به مجرد خلق شدن و پای در دنیا گذاشتن خیلی از نیازهای زندگی خود را نشناخته و در غلفت به سر می‌بریم و لذا نشان بیم‌دهنده آن است که پیش از احساس نیاز انسان، او را از مخاطرات برحذر و مصون داشته و سپس با ایفای نقش هادی، راه و روش درست زندگی کردن را به او نشان دهد.

 

از سویی دیگر باید به این نکته توجه داشت که خداوند مقدار هر چیز را مشخص و معین کرده است و اندازه‌ها از پیش تعیین شده است. بر این اساس هر چیزی در زندگی انسان ظرفیت و اندازه‌ای برای کمال دارد. از تولد گرفته تا رشد انسان و رسیدن به سنی تزویج و زاد و ولد او همه براساس یک اندازه مشخص در نظر گرفته شده است و برای تقریب ذهن باید گفت که زندگی و همه پدیده‌های آن همچون یک آشپزی است و مقدار مواد غذایی که باید در پخت یک وعده غذایی به کار رود مشخص شده است. اگر کم و یا زیاد مورد استفاده قرار گیرد، زندگی را از تعادل و توازن نظام حیات و کائنات خارج می‌کند.

 

این اندازه و معیار سنجش همگی در کتاب نازل و ارائه شده و به طور مشخص این قرآن است که این اندازه را به من و شما مشخص و معلوم کرده است و نکته جالب اینکه در ستیز با کفار هم اندازه‌ای وجود دارد چنانکه اگر در جریان این مبارزه با مظاهر کفر و ستم از حد اعتدال خارج شویم آن زمان است که نتیجه عکس حاصل می‌شود؛ مثال معروف این جریان ستیزه بنی‌اسرائیل با فرعون به عنوان مظهر کفر و ستم است که چون از حد خود تجاوز کرد منجر به این شد که بنی‌اسرائیل پس از نابودی فرعون به انحراف کشیده شوند و به جای موحد شدن، گوساله‌پرست شوند.

 

وقتی صحبت از معیار و اندازه در ارتکاب به هر عمل و کاری می‌شود، اینکه هر یک از عوامل نیز باید در جایگاه مناسب خود نقش ایفا کنند، هم مطرح شده همچون تیم فوتبالی که پست هر یک از بازیکنان آن مشخص است و برای اینکه یک تیم فوتبال بتواند نتیجه بگیرد باید در همه پُست‌های خود فردی با میزان قابلیت و کارایی مشخص و تعریف شده وجود داشته باشد.

این اندازه در مقولات مهمتری همچون نیکی و احترام به پدر و مادر نیز معین شده است؛ نیکی به والدین که خداوند آن را همطراز با تبعیت و فرمانبری از خود قرار داده است، اما این امر تا جایی مطرح است که فرزند را به گمراهی و تباهی نکشاند؛ امر به تبعیت از پدر و مادر شده است، اما در جایی بیان می‌شود که اگر آنها شما را به شرک دعوت کرده و فراخواندند؛ آن زمان است که می‌توانید از ایشان تمرّد کنید با این حال حتی حق به کار بردن واژه‌ای به مقدار یک «اُف» گفتن را نیز به آنها ندارید و اگر بیم از بی‌احترامی و حرمت‌شکنی نسبت به آنها هست، تنها مجاز به ترک ایشان هستید.

 

باز باید تأکید کرد که قرآن بهترین کتاب برای معیار و اندازه است، حتی در میزان دشمنی با کفار و ستمگران نیز باید رعایت شود و اینگونه نیست که با توجیه اینکه جبهه مقابل با شما ستیزه و جنگ دارد هر نوع رفتاری را که صلاح بدانید با آنها داشته باشید. برای تقریب ذهن افراطی که داعشیان اخیراً در منطقه و با نیروهای مقاومت داشتند، مثال خوبی در روشن شدن این موضوع است. آنها در عمل به دستورات الهی و انجام واجبات بسیار مقید بوده و آنهایی که از نزدیک شاهد رفتار و سکنات ایشان بودند به این امر معترفند اما به گواه بسیاری از افراد که از دام آنها نجات پیدا کردند، نوع رفتار آنها با افراد در بندشان، اوج سبوعیت ایشان را نشان می‌داد و افراط آنها نشان از تجاوز ایشان از اندازه‌ای است که معین شده است.

 

نکته جلب توجه اینکه این سو نیز قضیه به همین منوال بود و در مواردی بعد از اسارت و هلاکت نیروهای داعشی به گواه بسیاری از نیروهای مقاومت، بیشترین انرژی صرف این می‌شد که برخی از نیروهای خودی قصد جسارت به اسیر و یا جسد داعشیان به هلاکت رسیده را نداشته باشند. این امر برخلاف موازین و اندازه و معیارهایی است که در بروز رفتار از سوی یک مؤمن به آن تأکید شده است.

 

اشارات سوره «رعد» به این موارد و البته تفسیر و تأویل‌هایی که پیرامون این موضوع صورت می‌گیرد، همگی مؤید این نکته است که باید در معانی آیات آن بیش از پیش دقیق شود، چرا که «رعد» در زمره مهمترین سوره‌های قرآن قرار دارد و نکات کلیدی و حیاتی در آن به منظور اتخاذ بهترین تصمیم در روند زندگی هر فرد نشان داده شده است.

 

براین اساس است که اگر خاطر مخاطبان باشد در جلسات ابتدایی پرداختن به این سوره اشاره شد که اگر این سوره از سوی فردی در جبهه کفر و ستم قرار دارد خوانده شود، تأثیر آن تا حدی است که او ولو با وجود اصرار در باقی ماندن در آن جبهه کفر از جمله بهترین‌های آن سپاه می‌شود.

باز هم اشاره به اندازه و معیارهایی می‌کنیم که در جای جای قرآن و به ویژه در این سوره به آن تأکید شده است؛ سوره «رعد» به این واسطه مخاطبان خود را دعوت به عقلانیت و منطق در امور جاری زندگی خود می‌کند. در داستان اخیر غزه، متمرکز شوید؛ فارغ از اینکه هر یک از ما چه حسی نسبت به حماس یا رژیم صهیونیستی داشته باشیم اما این میزان از سبوعیت و ددمنشی اخیراً از سوی هیچ یک از حامیان حتی حامیان اسرائیل نیز قابل قبول نیست.

 

به همین دلیل است که براساس آنچه که پیش از این در مورد سوره «رعد» گفته شد، اگر این سوره بر قومی خوانده شود، آنها را به قیام علیه حاکم جائر و ستمگر خود تهییج می‌کند؛ به همین دلیل است که همچنان باید تأکید کرد این سوره شکل‌گیری پایه‌های عقلانیت است و با خواندن آن می‌توان آحاد مردم را به عقلانیت دعوت کرد.