تقویت مشترکات راهکاری اساسی برای تحقق وحدت است
گروه بین‌الملل ــ سیدزهیر المسیلینی با اشاره به اینکه برداشت نادرست از تعالیم اسلام و خودباختگی سبب دستمایه قرار گرفتن مسلمانان در بازی آمریکا می‌شود، گفت: تقويت مشترکات و گفت‌وگو در چارچوب اخلاق علمی از جمله راهکارهایی است که مانع بروز چنین مشکلاتی و دستیابی به وحدت می‌شود.
به گزارش ایکنا؛ برخی از پیروان مذاهب اسلامی گاه دستمایه بازی کشورهایی همچون آمریکا و ... قرار می‌گیرند که البته این موضوع به همه مسلمانان اعم از شیعه و سنی اختصاص ندارد؛ چرا که همه این افراد در چنین بازی گرفتار نمی‌شوند که خود این موضوع منجر به بروز آسیب‌هایی برای افراد و همچنین جوامعی را که آنان در آن زندگی می‌کند، می‌شود. در همین راستا با سیدزهیر المسیلینی، محقق و اندیشمند تونسی، دکترای فلسفه و کلام اسلامی و استاد و مدیر گروه فلسفه و عرفان اسلامی نمایندگی جامعه المصطفی (ص) العالمیه در گرگان به گفت‌وگو نشسته‌ایم که متن آن را می‌خوانید؛
چرا برخی پیروان مذاهب اسلامی دستمایه بازی کشورهایی همچون آمریکا قرار می‌گیرند؟
** این موضوع عوامل متعددی دارد که یکی از آنها تصور و برداشت نادرست از تعالیم اسلام است، زیرا از نظر آموزه‌های اسلام، مؤمن همیشه عزیز و مستقل است و فقط برای خدا خضوع دارد و فقط برای خدا سر خم می‌کند.
مسلمان واقعی بنا به نص صریح آیات قرآن، هیچ گاه نمی‌تواند سلطه مستکبران را بپذیرد و به فرموده قرآن کریم «لَن يجْعَلَ اللَّهُ لِلْکفِرِينَ عَلي المُؤْمِنِينَ سبِيلاً؛ هرگز خدا برای کافران نسبت به مؤمنان راه تسلطی قرار نداده است» و بنا به فرموده پیامبر اعظم (ص) «الاسلام يَعلو ولا يُعلَي عليه؛ اسلام علو و برتری پیدا می‌کند».
عدم اعتماد به نفس و خودباختگی عامل دیگر است؛ متأسفانه غرب و قدرت‌های استکباری در طول تاریخ از طرق مختلف تلاش کردند که به ملت‌های مسلمان بقبولانند که همیشه به غرب نیاز دارید و هیچ وقت نمی‌توانند مستقل باشند. به نظر من یکی از شاهکارهای امام خمینی(ره) این بود که حس خودباوری و اعتماد به نفس را در وهله اول در ملت ایران و به تبع آن در مسلمانان جهان نهادینه کرد و حیات دوباره‌ای در امت اسلامی ایجاد کرد، ولی با این حال متاسفانه برخی از افراد ضعیف‌النفس و ضعیف‌الایمان هنوز در خواب غفلت هستند و بیدار نشده‌اند.
نکته و عامل دیگر در این رابطه آن است که برخی افراد به دنبال شهرت و معروفیت هستند و بیماری حب‌الذات دارند؛ بنا بر قاعده «خالف تعرف» (مخالفت کن تا معروف شوی) با جریان غالب در جهان اسلام به نام اسلام مخالفت کرده و سر و صدا ایجاد می‌کنند تا در سطح جهان مطرح شوند و در آب گل‌آلود ماهی‌های خود را صید کنند، ولی غافل هستند از اینکه «وَمَكَروا وَمَكَرَ اللَّهُ ۖ وَاللَّهُ خَيرُ الماكِرينَ: و [دشمنان] مكر ورزيدند و خدا [در پاسخشان] مكر در ميان آورد و خداوند بهترين مكرانگيزان است»(آیه ۵۴ سوره آل عمران).
و اما عامل آخر اینکه برخی از افراد نیز صرفاً اسباب بازی دیگران هستند و چه بسا خودشان هم متوجه نیستند که اسباب بازی دیگران واقع شدند و به اصطلاح نسبت به خود، جهل مرکب (یعنی انسان چیزی را نداند و به نادانی خویش نیز توجه نداشته باشد) دارند، بنابراین طعمه خوبی برای قدرت‌های استکباری و فرصت‌طلبان هستند که این موضوع به همان عامل اول برمی‌گردد.
برای پرهیز از چنین موضوعی چه پیشنهادی دارید؟
** معمولاً دشمن به دنبال رخنه‌ها میان مسلمانان می‌گردد و در این زمینه هم هزینه بسیاری می‌کند و گاهی حتی از افراد متخصص و صاحب نظر برای شناسایی نقاط ضعف و نقاط اختلاف میان امت اسلامی استفاده می‌کند، بنابراین به نظر من اگر بزرگان و تصمیم‌گیرندگان در جهان اسلام مسئله وحدت اسلامی را جدی بگیرند و از نظر دادن به عمل کردن روی بیاورند و به همان اندازه که دشمن برای تفرقه هزینه می‌کند، آنها نیز برای وحدت سرمایه‌گذاری کنند می‌توان از بروز چنین مشکلاتی پرهیز کرد.
در چنین اوقاتی، افراد ضعیف‌النفس جایگاهی نخواهند داشت و علما، متفکران، مبلغان و همه آحاد امت باید مسئله وحدت بین مذاهب را در اسلام جدی بگیرند و به عنوان یک تکلیف شرعی و الهی بدانند تا بتوانند موجودیت خود و موجودیت اسلام را حفظ کنند.
سیدزهیر المسیلینی
چه راهکارهایی برای دستیابی به وحدت مسلمانان پیشنهاد می‌کنید؟
** راهکارهای دستیابی به وحدت اسلامی بسیار است. من در اینجا فقط به چند راهکار مهم و کلیدی اشاره می‌کنم که عبارتند از:
1ــ تقويت نقاط اشتراک: اشتراک و اتفاق تمام مذاهب اسلامی در اصول، فروع و ارکان دين يک واقعيت اجتناب‌ناپذير است و اختلاف ميان آنها تنها در چگونگی تفسير آن و يا مسائل نظری محض و مسائل عملي جزئی است.
2 ــ بحث و گفت‌وگو در چارچوب اخلاق علمی: وجود اختلاف در مسائل دينی و علمی امری انکارناپذير است و در عين حال از حکمت‌ها و موهبت‌های الهی به شمار می‌آيد؛ چرا که اين اختلاف‌ها به آگاهی و روشن کردن عقل و ذهنيت هر دو طرف منجر می‌شود؛ به شرط اينکه همراه با رعايت اخلاق علمی باشد و در غير اين صورت زمينه‌ای برای رويش خارهای عداوت، بذر نفاق و تفرقه‌انگيزی است و حاصلی غیر از سستی، کشمکش و از بين رفتن شوکت و محروميت از یاری الهی ندارد «وَلا تَنازَعوا فَتَفشَلوا وَتَذهَبَ ريحُكُم؛ نزاع و کشمکش نکنيد تا سست نشويد.»
3 ــ استفاده از روش صحيح در تخطئه ديگران: برای متقاعد کردن فرد در پذيرش خطا و اشتباه خود در چگونگی استفاده از نصوص و اصطلاحات مؤثر در استنباط احکام شرعی و مسائل اعتقادی، استفاده از روش صحيح و سازنده بسيار کارساز است؛ بنا بر اين روش صحيح و سازنده روشی است که همراه با شفقت و خيرخواهی است و هيچ هدفی غیر از آشکار کردن حقيقت برای ديگران دنبال نمی‌کند و نمونه بارز آن برخورد امام حسين (ع) و امام حسن (ع) در رابطه با پيرمردی است که مشغول گرفتن وضو بود.
این پیرمرد طرز صحيح وضو گرفتن را نمی‌دانست و امام حسن و امام حسين (ع) که در آن هنگام کودک بودند، تصميم گرفتند که به طور غيرمستقيم طریقه صحیح وضو گرفتن را به وی نشان دهند. در ابتدا با يکديگر به مباحثه پرداختند و سپس توافق کردند که در حضور پيرمرد وضو بگيرند و پيرمرد حکميت کند.
دو امام طبق قرار عمل کردند و هر دو نفر وضوی صحيح و کاملی جلو چشم پيرمرد گرفتند؛ پيرمرد تازه متوجه شد که وضوی صحيح چگونه است و به آنها گفت که وضوی شما صحيح و کامل است. من پيرمرد نادان هنوز وضو گرفتن را نمی‌دانم. به حکم محبتی که بر امت جدّ خود داريد من را متنبه کردید؛ متشکرم.
اگر نحوه برخورد اين دو امام غير از اين بود، آيا چنين اثر سازنده‌ای داشت؟ يقيناً به کار بردن روش غيرصحيح، نه فقط شخص را به اشتباهات خود آگاه نمی‌کند، بلکه هيچ ثمره‌ای غیر از تفرقه و لجاجت به ارمغان نمی‌آورد.
4 ــ اراده واقعی و قلبی برای فعليت يافتن وحدت: تمام راهکارهایی که تاکنون ارائه شده وابسته به اراده واقعی و تلاش پيگير و مستمر است و هيچ يکی از آن امور بدون عزم و اراده واقعی امکانپذير نیست؛ چرا که وحدت، تنها يک رغبت و اميد بزرگ نيست، بلکه يک واجب دينی و ضرورت اجتماعی است که وظيفه و مسئوليت سنگينی را برعهده همگان به ويژه علمای دين قرار می‌دهد که بايد به واسطه خطابه‌های دينی و فتاوای شرعی، حقيقت وحدت را ميان مسلمانان پياده کنند؛ این موضوع سه دلیل دارد:
نخست اینکه علما بر عمل کردن به تعاليم و دستورات اسلام از همه افراد جامعه کوشاتر هستند و از آنجا که وحدت مسلمين يکی از دستورات أکيد اسلام است، علما بايد نسبت به آن حساس بوده و در تحقق آن بکوشند.
دوم آن که، ايجاد اختلاف و تفرقه‌انگيزی از قبيح‌ترين منکرات به شمار می‌آيد و از آنجا که علما در ترويج امر به معروف و نهی از منکر از همه مقدم‌تر هستند، پس کوتاهی علما در اين امر خطير منجر به تسلط گروهی بر گروهی ديگر می‌شود که حديثی از رسول اکرم(ص) گواه اين مطلب است:«لا تزال أمتی بخير ما أمروا بالمعروف، و نهوا عن المنكر، و تعاونوا على البر، فإذا لم يفعلوا ذلك نزعت منهم البركات، و سلط بعضهم على بعض، و لم يكن لهم ناصر فی الأرض و لا فی السماء؛ مردم همواره در خير و بركت هستند تا هر زمان كه امر به معروف و نهى از منكر كنند و يكديگر را بر كار خير كمک رسانند، پس هر گاه آن را به جا نياورند، بركات از آنان سلب می‌شود و گروهی بر گروه ديگر مسلط شود، به طوری كه براى آنان ياوری نه در زمين باشد و نه در آسمان.»
و اما دلیل سوم اینکه، علما به علت دارا بودن موقعيت اجتماعی و مقبوليت خاص نزد مردم می‌توانند افکار عمومی را به سمت وحدت سوق دهند، ولی متأسفانه در طول تاريخ عده‌ای با هيبت و لباس علمايی ظاهر شده - و خواه و ناخواه – به علت تعصب بي‌جا و کورکورانه موجب تضعيف روحيه وحدت، ميان امت واحده شدند. با وجود اين مشکلات، ايجاد وحدت و يگانگی، تلاش مضاعف و همکاری تمام علمای مذاهب و فرق را می‌طلبد.
چه تجربه‌های عملی در تونس به منظور ایجاد و گسترش وحدت میان مذاهب مختلف وجود دارد؟
** خوشبختانه اختلافات مذهبی که در برخی کشورها مشاهده می‌کنیم، هنوز به تونس نرسیده و این موضوع جای شکر دارد که امیدوارم هیچ وقت گرفتار چنین گرفتاری نباشیم؛ ضمن اینکه تفکر افراطی به نام دین در میان مردم تونس جایگاهی ندارد و افراد جامعه این کشور از تعصب و جمود متنفر هستند. همین موضوع سبب شده که تاکنون وحدت اسلامی برقرار باشد، گرچه ممکن است گاهی برخی شیطنت‌ها مشاهده شود، ولی در کل تاکنون عملکرد در این زمینه مثبت بوده است.
گفت‌وگو و تنظیم از آزاده غلامی
