تخصص تفسیری مقدمه ورود به اسلامی‌سازی است / توسعه‌نیافتگی علم‌شناسی در کشور
مدیر گروه قرآن و علوم انسانی مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) با بیان اینکه مطمئناً علوم انسانی غرب هم متأثر از پیش‌فرض‌ها و ایدئولوژی‌های سکولار و اومانیستی است، گفت: در اسلامی‌سازی و مطالعات میان‌رشته‌ای علوم انسانی باید با تخصص تفسیری و کاملاً روشمند و علمی وارد شویم و نفی ایدئولوژی امکان‌پذیر نیست، زیرا هیچ مفسری بدون پیش‌فرض دست به تفسیر نمی‌زند.
حمیدرضا طوسی، مدیر گروه قرآن و علوم انسانی مجتمع آموزش عالی امام خمینی، در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه جامعةالمصطفی(ص) رشته‌های متعددی در عرصه قرآن و علوم انسانی و همچنین قرآن و علوم طبیعی راه‌اندازی کرده و تا مقطع دکتری هم تدریس می‌شود، گفت: رشته‌های قرآن و علوم سیاسی، قرآن و حقوق، قرآن و مدیریت، قرآن و علوم تربیتی و ... از جمله این رشته‌هاست که در آنها فارغ‌التحصیل از مقطع دکتری هم داریم. این فارغ‌التحصیلان مقالات و کتب متعددی را از دستاوردهای تحقیقات خود درباره قرآن و علوم انسانی تألیف کرده‌اند و سالی دو بار هم از میان طلاب ایرانی و غیرایرانی پذیرش داریم که یک دوره خاص دانش‌پژوهان ایرانی است.
طوسی با ذکر اینکه علوم کشف واقعیت می‌کند و در قرآن و احادیث مباحث اعتقادی وجود دارد، افزود: مخالفان مباحث میان‌رشته‌ای قرآن و علوم با استناد و تکیه بر همین مسئله با امکان و اصل اسلامی‌سازی علوم انسانی مخالفت می‌کنند و معتقدند که اگر در قرآن اشاراتی هم به برخی علوم شده، ناظر به دوره نزول بوده، نه اینکه قرآن قصد داشته است برای تولید علوم در زمان‌های مختلف و تا قیامت جهت‌گیری کند، به ویژه اینکه علوم روش تجربی دارند.
مدیر گروه قرآن و علوم انسانی مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) اظهار کرد: اگر بخواهیم دقیق‌تر و تخصصی‌تر نقد مخالفان را تحلیل و نقد کنیم، به روش‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای بازمی‌گردد؛ یعنی آیا روش تحقیق مناسب برای تولید محتوا در عرصه علوم انسانی اسلامی را ایجاد کرده‌ایم یا خیر؟ در آموزش و پژوهش در المصطفی(ص) بیشترین نگاه و دقتمان حتی در انتخاب عناوین برای رسالات، در مورد روش‌شناسی است، زیرا دانش بدون روش تحقیق امکان تولید ندارد؛ بنابراین اگر روش‌شناسی مناسب و مورد قبول علم تولید شود این نقد منتفی خواهد بود.
طوسی با بیان اینکه جامعةالمصطفی(ص) عملاً با ایجاد این رشته‌ها تحقق آن را به اثبات رسانده است، تصریح کرد: البته نمی‌گوییم همه کارهای انجام شده بدون عیب و نقص هستند، ولی خطاب به منتقدان می‌گوییم که از مرحله امکان عبور کرده‌ایم و با تولید محتوای مناسب وارد معرکه آرا و نظریه‌پردازی شده‌ایم.
تحقق اسلامی‌سازی بهترین دلیل بر امکان آن است
وی اضافه کرد: در علوم، صرف‌نظر از علوم دینی و نگاه قرآنی، آرا و ادله در برابر هم صف‌آرایی و همدیگر را نقد می‌کنند و ما هم در علوم حقوقی، مدیریت، علوم سیاسی، تربیتی و ... متناسب با هر رشته تولید محتوا و حتی روش‌شناسی تفسیری کرده‌ایم تا علاوه بر روش‌های سنتی و معهود روشی تولید شود که آموزه‌های ناظر به علوم بالاخص علوم انسانی شناسایی و ارائه شوند.
طوسی بیان کرد: اتکای هر علمی داشتن مبانی با روش مناسب است و قرآن هم از این جهت می‌تواند مبنای مناسبی باشد که در آیات متعدد دست به تعریف از انسان، غایت و سرنوشت او و اساساً جهان‌بینی مطلوب برای انسان را بیان کرده است. بنابراین قطعاً مبنایی که از خالق انسان گرفته شود متقن‌تر و جامعتر از چیزی است که انسان برای انسان تدوین کند، گرچه استنباط آن باید روشمند باشد.
توسعه‌نیافتگی علم‌شناسی در کشور
وی در پاسخ به این سؤال که منتقدان عمدتاً تولیدات میان‌رشته‌ای را متهم به نفوذ آموزه‌های ایدئولوژی و ایدئولوژی‌سازی می‌کنند، در حالی که وقتی اندیشمند غربی با نگاه سکولار و اومانیستی به علوم انسانی می‌پردازد او هم ایدئولوژی خود را وارد علم کرده است؟ اظهار کرد: توسعه‌نیافتگی علم‌شناسی در کشور ما یکی از نقاط ضعف ماست. فلسفه علم در کشورمان جوان است و نظریات خاصی در حوزه فلسفه علم، توسعه یافته و معرفی شده است، ولی مباحث پیش‌فرض‌شناسی، ایدئولوژی‌شناسی و مبانی‌شناسی تولید علوم در کشور ما کمتر شناخته شده است؛ لذا فکر می‌کنند هر آنچه صرفاً به تجربه درآید علم است؛ یعنی فقط تجربه معیار علم است.
طوسی تصریح کرد: با این نگاه ایدئولوژی اگر بخواهد وارد علم شود باید با محک تجربه سنجیده شود. بنابراین پشت در خانه تجربه به بن‌بست خواهد رسید، ولی علم‌شناسی‌های همان دنیای غرب هم پرده از این موضوع برداشته که هیچ علمی بدون پیش‌فرض و ایدئولوژی تولید نمی‌شود؛ گرچه تجربه هم داوری می‌کند، ولی این تجربه نتوانسته و نمی‌تواند ایدئولوژی را به صورت کامل از علوم مخصوصاً علوم انسانی بگیرد.
نفوذ ایدئولوژی در علوم انسانی غرب
مدیرگروه قرآن و علوم انسانی مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) اظهار کرد: از تجربه نمی‌توان انتظار داشت که جلوی پیش‌فرض‌ها را بگیرد و ایدئولوژی را سد کند؛ چنانکه در علم تفسیر هم هیچ مفسری بدون مبنای تفسیری نیست و در علم هم هیچ انسانی نمی‌تواند پیش‌فرض‌ها را از خود بگیرد و وارد یک علم انسانی شود؛ البته فلسفه علومی که وارد کشور شده کمتر شناخته شده است.
وی با اشاره به انتشار دو مجله از جمله قرآن و علم در این مجتمع، اضافه کرد: این مجلات هم‌اکنون حدود 90 درصد مقالات خود را به قرآن و علوم انسانی اختصاص داده و قرار است بحث قرآن و علوم سیاسی، قرآن و روانشناسی و قرآن و مدیریت را سه تن از اساتید برجسته حوزه و دانشگاه توسعه دهند و تخصصی‌تر ارائه شود و حجت‌الاسلام بهروزی لک و کاویانی از جمله اساتید فعال در این مباحث هستند.
طوسی با بیان اینکه ارزیابی مثبتی از مجلات تولیدشده در عرصه قرآن و علوم انسانی و اساساً اسلامی‌سازی دارد، افزود: البته کسانی که وارد این عرصه‌ها می‌شوند حتماً باید تخصص تفسیری داشته باشند. اگر تخصص تفسیری نداشته باشند و فقط متخصص علوم باشند محتمل به گرفتار شدن در وادی تفسیر به رأی هستند که متأسفانه در برخی مراکز گرایش به این سمت وجود دارد و می‌تواند به ضرر علوم انسانی اسلامی باشد؛ زیرا زمانی می‌توانیم مطلبی را به قرآن نسبت دهیم که از آن اطمینان داریم.
انتهای پیام
