نویسندگان برای تبیین جایگاه امام حسن(ع) دست به قلم شوند

روزهای سال را یکی پس از دیگری از 28 ماه صفر 1444 پشت سر گذاشتیم و به 28 صفر سال 1445 رسیدیم. همان روزی که بنا به روایتی شهادت امام حسن مجتبی(ع) و به قولی رحلت و به قولی دیگر شهادت نبی‌مکرم اسلام(ص) است. امروز همان روزی است که نشانه‌های آن را در کتب متعدد شیعی و اهل سنت می‌توان یافت و تأسی به راهشان چراغ راه زندگی است.  

گستره شخصیتی نبی مکرم اسلام(ص) بسیار گسترده است و بدون تردید پداختن به شخصیت ایشان فقط به سالروز رحلت یا ولادت آن حضرت محدود نمی‌شود؛ چراکه شاهدیم در طول سال به مناسبت‌های مختلف به ابعاد مختلف شخصیتی ایشان اشاره و در جامعه منتقل می‌شود. البته نحوه پرداختن باید در روزگاری که به عصر تکنولوژی و هوش مصنوعی معروف است با نوآوری و ابتکار همراه باشد و دست از روش‌های سنتی برداشت؛ چراکه دشمن برای خدشه وارد کردن به شخصیت پیامبر(ص) راه‌های جدیدی را تجربه است و شایسته نیست ما از این راه‌ها غافل باشیم.

در خصوص سالروز ولادت، شهادت، کنیه، القاب و ... بسیار صحبت شده است و با یک جست‌و‌جوی ساده می‌توان به تمام این ابعاد دست یافت، اما مهم عملیاتی کردن سیره و منش اهل‌بیت(ع) در زندگی است و خاندان نبوی از جنله پیامبر(ص)، مولاعلی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و سایر ائمه برای احقاق حق شیعه و ورود آموزه‌های دینی و اسلامی از جان و مال خود گذشتند و این فداکاری باید سرلوحه زندگی همه ما باشد. جایگاه امام حسن(ع) بسیار رفیع است، اما آنچنان که باید و شاید به آن پرداخته نمی‌شود و به معنایی مورد غفلت قرار گرفته است. جا دارد اصحاب هنر و قلم در این عرصه وارد شده و ابعاد شخصیتی ایشان را برای نوجوانان تبیین کنند.

کلی‌گویی در خصوص شخصیت امام حسن(ع) و پیامبر(ص) در نوشته‌ها و یادداشت‌ها بسیار به چشم می‌خورد و به نظر می‌رسد باید دست از کلیات برداشت و به جزییات پرداخت و همان جزئیات را با بهترین شیوه‌ها در زندگی عموم مردم به ویژه نوجوانان و جوانان تسری داد. به صلح و مدارای امام حسن(ع) با دشمنان و ابعاد آن همواره اشاره می‌شود، اما باید از این مهم بهره گرفت و سازش و در ابعاد مختلف را به نسل نوجوان و حتی کودک آموخت.

پیام صلح امام حسن(ع) برای مسلمانان

امام حسن(ع) را به صلح می‌شناسیم و با ابعاد آن تاحدی آشناییم. صلح ایشان که پیامی قوی برای مسلمانان دارد می‌تواند مؤثرترین روش مبارزاتی آن حضرت در آن زمان دارد. امام حسن(ع) صلح را برای عقب‌نشینی از مواضع خود انتخاب نکردند، بلکه با این اقدام که اقدامی هوشمندانه نیز بود تقابل خود با دشمنان را از جنگ سرد و سخت به سمت جنگ نرم و فرهنگی پیش بردند و در سایه انجام امور فرهنگی، تبلیغاتی و اعتقادی توانستند شاگردان بسیاری که اثرگذاری بسیاری در دین اسلام داشتند را تربیت کنند.

نیک می‌دانیم شیوه مبارزاتی امروز نیز همچون زمان امام حسن(ع) فرهنگی است و تقابل ما با دشمنان اسلام که تیشه برداشته و ریشه اسلام را هدف گرفتنددر همین مسیر تعریف می‌شود. بارها و بارها مقام معظم رهبری در مورد جنگ نرم هشدار و توصیه فرمودند و می‌توان از نحوه تقابل ایشان با دشمنان درس گرفت و راهی دیگر را برای مبارزه ترسیم کرد.

کمک به بینوایان و محرومان، خشوع و تواضع، اطاعت محض از حضرت حق، دگرخواهی، بخشش، اطاعت از ولی امر مسلمین(حضرت علی(ع)) از جمله شاخصه‌های رفتاری امام حسن مجتبی(ع) است. همان خصوصیاتی که امروز شاید برخی از مردم به دلایل مختلف از آن فاصله گرفتند. امروز فشارهای اقتصادی بخشی از مردم را کم‌حوصله و کم‌طاقت کرده و همین عامل باعث بالا رفتن آمار خشونت و ... در جامعه شده است. می‌توان با بهره‌گیری از سیره ایشان مردم را بار دیگر به دگردوستی دعوت کرد و اجازه نداد مشکلی بر مشکلاتشان افزوده شود.

سبک زندگی امام حسن(ع)، سبکی علوی و نبوی بود و از همین رو می‌توان ایشان را نیروی کارآمد، اثرگذار و موفق مکتب علوی معرفی کرد. تربیت نیروی علوی همان مؤلفه‌ای است که امروز برای حفظ حاکمیت اسلامی به آن نیاز داریم و از کودکان و نوجوانان نباید غفلت کرد. دفاع این امام همام از ولایت و حضورشان در نبردهای متعدد دلالت بر ولایت‌مداری دارد؛ از این رو می‌توان شخصیت امام حسن(ع) و تبعیت از سیره ایشان را راهی برای رسیدن به کمال انسانی دانست.

ضرورت تبیین آثار احترام به والدین به نوجوانان

درس‌های بسیار از احترام به والدین در مضامین دینی وجود دارد که نوجوانان ما با آن آشنا نیستند و بسیار ضروری است آثار احترام به بزرگترها با شیوه‌های قابل لمس و امروزی بازگو شود. متأسفانه این روزها احترام به والدین تاحدی بین نوجوانان رنگ باخته است و این امر هشداری است که باید جدی گرفت. برخی خانواده‌ها با فرزندانی سرکش و پرخاشگر مواجه هستند و بسیار ضروری است برای این نوجوانان و خانواده‌هایشان فکری شود. مربیان، معلمان و دبیران مدارس باید در کنار درس حواسشان بیشتر به روحیات دانش‌آموزان باشد و اگر به موردی برخورد کردند حتما برای رفع آن خانواده را در جریان بگذارند.

والدین محبت کردن به فرزندان را از نبی مکرم اسلام(ص) بیاموزند؛ چراکه در روایت‌های بسیار به محبت پیامبر(ص) به امام حسن(ع) اشاره شده است که می‌توان به بازی کردن ایشان با پیامبر هنگام نماز و طولانی شده سجده از سوی رسول کرم (ص) اشاره کرد. نقل است در روایات «روزی پیامبر(ص) نشسته بودند وقتی امام حسن (ع) وارد شدند، پیامبر خیلی خوشحال شده و فرمودند آن کسی که بعد از من حامل علوم من است و امام است و باید از آن تبعیت کرد این فرزند است و او وارث من است».

انفاق؛ ویژگی مشترک امام حسن(ع) و پیامبر(ص)

کسب روزی حلال، بخشش و انفاق یکی از ویژگی‌های مشترک تمام اهل‌بیت(ع) است و امام حسن (ع) نیز به تبعیت از پیامبر(ص)، پد و مادر بزرگوارشان دو بار یک بار تمام اموال و بار دیگر نیمی از اموالشان به مستمندان و نیازمندان بخشیدند و به واسطه همین بخشش ایشان به «کریم اهل‌بیت» مشهورند. «کریم» یعنی اینکه اگر فردی از انسان درخواست کمک هم نکند ما برای کمک بشتابیم و این امام همام اینگونه بودند. ابوهشام قنّاد می‌گوید: من از بصره برای حسن بن علی (ع) کالا می‌بردم. هنگام خرید با من چانه می‌زد و متاع را خریداری می‌کرد ولی گاه من هنوز نشسته بودم که تمام آن را در راه خدا می‌بخشید و «می‌گفت: پدرم از پیامبر (ص) نقل کرده است که فرمود: المغبون لا محمود و لا مأجور؛ فریب خورده نه ستوده است و نه دارای پاداش».

بخشش راهی برای کاهش فاصله طبقاتی است که باید این مهم جدی تلقی شود. امام حسن(ع) با انفاق در راه خدا بهتر زیستن را به ما آموخت و این سنت پسندیده امروز که مردم در فشار اقتصادی قرار دارند شاید بیشتر از هر زمان دیگری نمود عینی دارد. مسلمانان به افزایش روزی با انفاق بخشی از اموال اعتقاد دارند و همین اعتقاد باعث شده که آمار پرداخت صدقه و زکات هر سال بیشتر از سال قبل باشد. این مبانی اعتقادی را باید در جامعه تقویت کرد و مناسبت‌های دینی همچون سالروز ولادت یا شهادت ائمه(ع) همچون 28 ماه صفر می‌توانند بهترین فرصت باشد.

سخن پایانی اینکه نویسندگان، شعرای شعر کودک و نوجوان، اهالی رسانه، صدا‌و‌سیما، فیلم‌سازان و ... همه برای اشاعه سنت و فرهنگ نبوی و حسنی اقدام و جریان‌سازی کنند. گفتمان‌سازی فقط به ساخت چند فیلم و سریال محدود نشود، برای مقابله با دشمن باید آرام ننشست و جریان اربعینی دیگر ایجاد کرد. اربعین حسینی، تماماً درس است و می‌تواند نقطه عطفی برای انتقال معارف دینی باشد.

مریم روشن، سردبیر ایکنای مرکزی